Morgunblaðið - 20.07.1980, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLÍ 1980
7
Umsjónarmaður Gísli Jónssnn
58. þáttur
Gísli Guðmundsson í
Reykjavik átti nokkuð ósagt,
þegar síðast var frá horfið,
og hann er ekki með neinn
hémulluskap í orðum. Hon-
um þótti rangt að amast við
mállýskumun, og framhaldið
er svo:
„Nei, það er allt annað sem
við, og þá fyrst og fremst þið
íslenskukennarar, eigum að
herja á miskunnarlaust. Það
er tafsið, þvoglumæli, lat-
mæli, varaframburður,
flaustur og ekki má gleyma
hinum hvumleiða ósið, sem
virðist næstum í tísku, að
vera stöðugt að fáta við
talfærin á meðan talað er,
með hendi á koki, vörum,
nefi og einn góður málakenn-
ari með fingur á munnviki.
Ég skora á alla málakenn-
ara, sér í lagi íslenskukenn-
ara, að hefja heilagt stríð
gegn þessum ósóma og
hreinsa okkar talmál af þess-
um hörmungum, rassbögum,
sem á það sækja.“
í framhaldi af þessum
skeleggu ummælum segist
Gísli ekki geta annað en
hlegið að þeirri hugmynd að
rassbaga hefði ef til vill áður
verið rasbaga og hvað ég
hafi tekið vel í, að svo kynni
að hafa verið. Þetta þykir
nafna mínum ámóta fráleitt
og hin fræga tilraun, að gera
hrútspunga að kviðsviðum.
„Það næsta er víst það, að við
förum að gera þetta eða hitt
með „rashendinni", bætir
hann við.
Þetta með kviðsviðin er
ofurlítið annars eðlis að mín-
um dómi en vangavelturnar
um orðið rassbaga. Það er
efni í langt mál og bíður að
sinni. En Gísli Guðmundsson
lýkur máli sínu svo:
„Vel líst mér á uppástungu
Tryggva (Helgasonar) um
orðið ekja, og mér þótti vænt
um að fá skýringu á ro-ro-
skipi. Ég vil koma með við-
aukatillögu, að nota þetta
orð í staðinn fyrir hið hvum-
leiða orð „aftanívagn" og
hafa það í samsetningum,
t.d. ekjuskip.
Úr því að ég er farinn að
tala um flutningatæki, ætla
ég að hnjóða í orð sem mér er
meinilla við, en það er orðið
gámur. Þetta er ljótt og
óþjált orð, einkum í samsetn-
ingum, og það hefur ætíð
legið heldur neikvæð merk-
ing í því. Skömminni skárra
væri að gera það að kven-
kynsorði, gáma. En ég er
með uppástungu um annað,
ágætt íslenskt orð, sem þar
að auki er nú orðið lítið
notað í sinni venjulegu
merkingu. Það er orðið byrða
sem er stutt og þjált í
samsetningum, meira að
segja væri hægt að búa til
sögn úr því: að byrða þetta.“
Eg geri ekki frekari
athugasemdir við bréf nafna
míns að sinni, en vek athygli
á því, hversu viðbragðsfljótir
Morgunblaðsmenn voru að
innleiða nýyrði Tryggva
Helgasonar, þeysa, í staðinn
fyrir rally.
Freyja Jónsdóttir á Akur-
eyri, komin frá Ólafsfirði,
þekkir mæta vel sögnina að
dolviðrast og í sömu
merkingu og Baldur á Tjörn-
um gat um. Aftur á móti
þekkir Hlíf Gestsdóttir í
Reykjavík, Svarfdælingur,
heiman úr Svarfaðardal
myndina do(f)vérast yfir
eitthvað. Það merkti þá, að
ekkert varð úr því, t.d. ein-
hverju sem átti að gera. Það
do(f)véraðist yfir það. Við
Hlíf vitum ekki hvernig við
eigum að stafsetja þetta, og
nú þyrfti að gera á þessu
nýja rannsókn, eins og Sig-
urður Breiðfjörð gerði á
Njálubók á sínum tíma.
Þá er það vísan um mállýti
Eyfirðinga, eins og Anna
Snorradóttir í Reykjavík (frá
Akureyri) kann hana:
Svartfuglu i sandinum ég leit,
sú ég ætli ad verið hafi feit.
Ég hefði drepið hana skulað þá.
hefði hún ekki flogið burt mér frá.
Munur þessarar gerðar og
þeirrar, sem ég lærði, er
óverulegur. í bili staðnæmist
ég við sagnmyndina ætli
(framsöguháttur, nútíð),
enda segir Anna í bréfi sínu:
„Föðursystur mína á Dalvík
heyrði ég segja: Ég þjóni nú
fjórum mönnum.“
Þetta tal: ég ætli, ég þjóni,
ég voni, ég elski, í framsögu-
hætti, hét að hneigja upp á i
og varð víst aldrei svo al-
gengt um heimaslóðir mínar,
að ekki væri til þess tekið.
Nú er þetta næstum útdautt,
sem betur fer, að því er mér
þykir.
Á máli fræðanna heitir
þetta, að veikar sagnir eftir
fyrsta flokki (8-sagnir) hafi
orðið fyrir áhrifsbreytingu
frá veikum sögnum eftir
þriðja flokki (ia-sagnir), en
þar endar framsöguháttur
nútíðar í 1. persónu að réttu
lagi á i, en ekki a. Dæmi: ég
eyði, ég skíri, ég dæmi, ég
geri o.s.frv.
En einn sveitungi minn
var svo harðsnúinn að
hneigja upp á i, að í munn
honum lögðu gárungarnir:
„Svo labbi ég heim og loki
bænum, hátti og sofni, vakni
eldsnemma morguninn eftir,
arki út á tún og raki og slæ
og andskotist."
RS-100 ofanáliggjandi
Þessum hátalara er auðvelt að koma fyrir í alla bíla.
Garður fyrir: 8 Wött (max). Tíðnisvið: 100-15.000 rið.
ísetning á staðnum.
Sendum í póstkröfu.
Verd
4.700.-
VERSLIÐ I
SÉRVERSLUN
MEÐ
LITASJÓNVÖRP
OG HLJÓMTÆKI
Það hefur verið svo mikil hamingja fyrir mig
að fá allar þessar hlýju hugsanir og upplífg-
andi óskir.
Ég sendi innilegar þakkir til allra sem hafa
hugsað til mín. „
Gagga
Innilegar þakkir til ykkar allra, sem
glödduð mig á nírœðisafmœlinu mínu 28.
júní, með heimsóknum, gjöfum og heilla-
skeytum.
Guð blessi ykkur öll.
____________Björg Þórðardóttir Heydal.
Bestu þakkir færi ég öllum, skyldfólki og
vinum, er minntust mín á sjötugsafmælinu 5.
júlí sl.
Sérstaklega þakka ég stjórn og starfsfólki
Sölumiðstöðvar Hraðfrystihúsanna fyrir
höfðinglegar gjafir.
Lifið heil. Ólafur Kristjánsson,
Barmahlíð U7.
a nœstunni
Urvalsferðir 1980
25. júlí Mallorca
1. ágúst Mallorca
15. ágúst íbiza
22. ágúst Mallorca
5. sept. Ibiza
1 og 2 vikur laus sæti
2 og 3 vikur laus sæti
fullbókað
fullbókað
3 vikur laus sæti
London alla laugardaga
FERDASKRIFSTOFAN ^.1 ^
URVAL^UJr
'STURVÖLL SÍMI 26900
VIÐ AUSTURVÖLL
ÞAÐ SEM KOMA SKAL.
( stað þess að múra húsið að
utan, bera á það þéttiefni og
mála það siðan 2-3 sinnum,
getur húsbyggjandi unnið sjálfur, eða
fengið aðra til að kústa, sprauta eða rúlla
THOROSEAL á veggina, utan sem innan,
ofan jarðar sem neðan. Og er hann þá í
senn, búinn að vatnsþétta, múrhúða og lita.
THOROSEAL endist eins lengi og steinntinn, sem það er sett á,
það flagnar ekki, er áferðarfallegt og ,,andar“ án þess að hleypa
vatni i gegn, sem sagt varanlegt efni.
Og það sem er ekki minna um vert, það stórlækkar byggingakostnað.
Leitið nánari upplýsinga.
■S steinprýði ,
B V/STÓRHÓFOA SÍMI83340 <>