Morgunblaðið - 30.10.1980, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1980
Elin Pálmadóttir:
Reykjavik haldi Fæðingarheimil-
inu — 500 millj. heldur í B4hnuna
Ríkið vill kaupa Fæðingar-
heimili Reykjavíkurborgar og
leggja undir Fæðingardeild
Landspítalans. I borgarstjórn
eru uppi raddir um að selja þetta
heimili með öllu innanstokks og
nefnd talan 500 milljónir króna.
Tilgangurinn að losa borgarsjóð
við rekstrarhallann, sem sl. ár,
eða 1979, var 38 milljónir króna.
Tilkominn vegna þess að dag-
gjöldin, að upphæð 235 millj.,
hrukku ekki til. Ríkisvaldið neit-
aði sem sagt þessari stofnun um
nauðsynlegt viðbótardaggjald.
En þar sem 708 konur fæddu
börn sín á Fæðingarheimili
Reykjavíkurborgar á sl. ári, hef-
ur borgin þurft að greiða kr.
'5.367 með hverju barni, sem þar
fæddist. Það er nú allt og sumt.
Sú upphæð mundi á þessu ári
varla fara yfir 10 þúsund kr.,
þrátt fyrir verðbólguna, jafnvel
þótt sama kverkataki yrði haldið
á fæðingarheimilinu með dag-
gjöldum. Mér blöskrar satt að
segja ekkert þessi upphæð til
nýs borgara í okkar bruðlþjóðfé-
lagi. Varla máltíð handa gesti á
veitingahúsi, sém mér sýníst
hvorki ríki, borg né einstakl-
ingar telja eftir að bjóða, ef svo
ber undir og sóma varðar. Mætti
kannski draga úr veitingum á
móti, ef svo mjög þrengir að?
Raddir eru um að þessari
upphæð væri betur varið annars
staðar en hjá sængurkonum og
ungbörnum. T.d. hjá öldruðum.
Meðan í Reykjavík vantar 300—
350 rúm á sjúkrastofnunum
fyrir aldraða og langlegusjúkl-
inga, sbr. greinargerð borgar-
læknis, skortir vissulega fé til
uppbygginar. Og úr þessari
hrikalegu vöntun á B-álma Borg-
arspítalans að bæta, þegar hún
er fullbyggð, sem gengur sorg-
lega seint. Og fyrst ríkið hefur
nú þessar 500 milljónir til að
kaupa Fæðingarheimilið af Rey-
kjavíkurborg, því í ósköponum
er þeim ekki fremur varið í
B-álmu Borgarspítalans, sem
ríkinu ber skylda til að greiða
85% af? Reykjavíkurborg getur
þá haldið áfram að reka hið
ágæta fæðingarheimili sitt, jafn-
vel þótt eitthvað þurfi að greiða
með þjönustunní eða sem svarar
10 þús. kr. á sængurkonu — ef
ógerlegt reynist að fá reksturinn
greiddan eins og af öðrum
sjúkrastofnunum.
Fæðingarheimili Reykjavíkur-
borgar nýtur viðurkenningar
sængurkvenna í verki — með
réttu eða röngu, þær eiga rétt á
sinni skoðun á því — bæði
Reykjavíkurkvenna og kvenna
annars staðar frá, sem kjósa að
fæða þar. Á árinu 1978 voru 453
sængurkonur úr Reykjavík af
808 konum, sem fæddu á Fæð-
ingarheimilinu. Eða hátt í helm-
ingur annars staðar frá. Séu
fæðingar teknar í heild í Reykja-
vík það ár, voru 1092 sængurkon-
ur úr Reykjavík af 2084 konum,
sem fæddu á báðum fæðingar-
deildunum. Auðvitað ætti
Reykjavík ekki að bera ein
umframkostnaðinn, enda ætti að
vera auðvelt að rukka viðkom-
andi sveitarfélag fyrir útlagðan
kostnað, rétt eins og gert er í
skólakerfinu. Innan við 10 þús.
kr. á konu, sem kýs að fæða á
Fæðingarheimilinu fremur en á
Landspítalanum, mundi ekki
ríða neinu sveitarfélagi að fullu.
Ef sveitarfélögunum vex þetta í
augum, ætti a.m.k. að gefa kon-
unum kost á að greiða 10 þús. kr.
því fyrirkomulagi að ríkisvaldið
hafi kverkatak á slíkum stofnun-
um, þá virðist ekkert vera auð-
veldara en að þrengja svo að
þeim að þær gefist upp og
afhendi ríkinu eigur sínar og
alla afkomu. Þannig fór á sínum
tíma um Fæðingardeild Land-
spítalans, sem borgin var aðili
að og rak að % á móti ríkinu frá
upphafi til 1960 eða þar til svo
var að þrengt í gjöldum að
rekstrarhalli var orðinn og borg-
in gaf ríkinu eignina og losaði
sig við rekstrarhallann. Slíkt
hefur verið að gerast lengi.
Breytingar á löggjöf hafa oftast
miðað að því að færa allan
rekstur yfir til ríkisins, vegna
þess að sveitarfélögin hafa verið
sjálfar til að fá að velja um það
hvar þeim finnst notalegast að
ganga í gegn um fæðingu. Að
leysa úr þessum fjárhagsþætti
tel ég ekkert stórvandamál. Og
ef við fengjum svo þessar 500
milljónir, sem ríkisvaldið hefur,
í B-álmu Borgarspítalans, til að
leysa úr legurýmum fyrir aldr-
aða, þá finnst mér ekkert voða-
legt að Reykjavíkurborg — og
nágrannasveitarfélögin taki á
sig að reka Fæðingarheimilið.
I rauninni er furðulegt að ekki
skuli fást greidd daggjöld sem
duga fyrir svo ódýrri fæðingar-
þjónustu. Og auðvitað yrði sá
kostnaður greiddur að fullu af
skattpeningum þegar búið er að
sameina fæðingarstofnanirnar
og þær báðar komnar á einn
reikning — ríkisins. Að sjálf-
sögðu er óeðlilegt að þrengja svo
að daggjöldum á einni fæð-
ingarstofnuninni umfram aðra,
að hún geti ekki lifað nema með
utanaðkomandi hjálp. En með
komin í þrot eftir að hafa
árangurslaust beðið um hækk-
anir á rekstrargjöldum. Og eftir
það fara sömu peningar skatt-
borgaranna, sem sveitarfé-
lögunum var neitað um, bara í
stofnanirnar gegn um ríkiskass-
ann. Ef ríkið hefur efni á að reka
stofnanirnar, þá hefur það líka
efni á að greiða nauðsynleg
daggjöld. Hitt er aðeins aðferð
til að komast yfir eignirnar. Ég
efast ekki um að Fæðingardeild
Landspítalans, sú ágæta stofn-
un, þurfi meira rými fyrir
starfsemi sína, enda taka
kvensjúkdómar og fóstureyð-
ingar sífellt meira rými. En með
góðri samvinnu, eins og yfir-
læknirinn hefur nýlega lýst í
viðtali, sé ég ekki að það breyti
miklu — ef ekki á þá að breyta
rekstrinum.
Heyrst hefur sem rök fyrir
sölu, að nýtingin á Fæðingar-
heimili Reykjavíkur sé ekki mik-
il, því fæðingum hafi fækkað í
landinu. Fæðingum hefur fækk-
að, það er rétt, þó þeim hafi nú
aðeins fjölgað aftur. En lítum á
nýtinguna. Ég efast um að allar
nauðsynlegar stofnanir hafi svo
góða nýtingu. í fæðingum er
fjöldi að sjálfsögðu dálítið mis-
jafn eftir mánuðum. Eða hvern-
ig hyggjast menn komast hjá
því? Jafnvel þótt upphafinu væri
nú miðstýrt og það vel skipulagt
og tölvustýrt af ríkinu, þá eru
konur þeirrar náttúru að ganga
svolítið mislengi með. í ár var
nýtingin á Fæðingarheimili
Reykjavíkurborgar lægst í upp-
hafi árs, fór þó ekki niður fyrir
75,7% í janúar og 64,4% í
febrúar. En í marz varð yfirfullt,
nýting 104%. í apríl 95%, maí
101,6%, í júní 90,4%, í júlí
84,5%, ágúst 83,2% og septem-
ber 98,6%. Hvað ætti nú að gera
við allar þessar 525 konur, sem
fæddu fyrstu 9 mánuði ársins á
Fæðingarheimilinu og þær 708,
sem fæddu á sl. ári, ef Fæðingar-
heimilið yrði t.d. tekið fyrir
legudeild fyrir aldraða, einsog
einn borgarfulltrúi hefur lagt
til? Eiga þær að fæða í heima-
húsum? Það eru ekki einu sinni
Iengur til ljósmæður á frjálsum
markaði til að taka þar á móti
börnum.
Þegar Fæðingardeild Lands-
pítalans var byggð,. var þáver-
andi landlæknir, Vilmundur
Jónsson, þeirrar skoðunar að
konur gætu bara fætt heima, en
fyrir þrýsting frá konum í borg-
inni gerði Reykjavíkurborg það
mikla átak að koma upp fæð-
ingardeildinni með ríkinu og
reka hana sem fyrr er sagt að %.
Og síðan gengu konur einnig í
það að komið yrði upp Fæðingar-
heimili Reykjavíkurborgar, þeg-
ar svo var orðið þröngt að konur
fæddu á göngum og baðher-
bergjum í Landspítalanum. Ég
held að engin kona, sem þekkti
þær aðstæður, gæti sætt sig við
að slíkt ástand kæmi upp aftur.
Ég gleymi því t.d. ekki þegar ég
á menntaskólaárunum varð að
hjálpa til við að taka á móti
barni í stofunni heima. Inn á
heimilið hafði verið tekin van-
fær einhleyp kona, sem átti að
fæða á Fæðingardeildinni. Þegar
að því kom var hringt snemma
morguns í þá ágætu stofnun, en
þar var allt yfirfullt. Þótt reynt
væri að útskýra að móðir mín
sæti lömuð í stól og enga hjálp
að fá, var svarið stutt og laggott:
„Hér er fullt, þið verðið bara að
bjarga ykkur einhvern veginn."
Við rúlluðum upp teppinu í
stofunni. Faðir minn bar sæng-
urkonuna þangað og þegar
Ijósmóðirin kom, bað hún mig,
stelpuna, að leggja frá mér
skólatöskuna og aðstoða sig.
Þetta reyndist vera tvöföld fæð-
ing og erfið, enda sængurkon
an 36 ára gömul og þetta fyrsta
fæðing hennar. Þegar náðist í
lækni, þurfti því að klippa mikið.
En þetta bjargaðist og ég stóð
með slímuga öskrandi stelpu í
höndunum meðan þau sinntu
sængurkonunni. Og þetta var
ekki einsdæmi á þeim árum
Ekki þarf að fjölga mikið
fæðingum aftur, til að þrengist á
fæðingarstofunum, svo sem sjá
má af tölunum hér að ofan. Og
tryggingin fyrir því, að ekki
verði þrengt um of að ef svo fer
og reykvískum konum tryggð
aðstaða, er sú ein að borgin hafi
þar einhver ítök um stjórnun.
Fæðingardeild Landspítalans
tekur öll erfið tilfelli, og sem
betur fer er nú oftast með
skoðunum hægt að sjá fyrir
hugsanlega erfiðleika. Og fæð-
ingarheimilin jafnt í næsta
nágrenni hvort við annað, hver
sem rekstraraðilinn er. En auk
þess hefur Fæðingardeildin ann-
að vandamál, sem tekur sífellt
meira rými, kvensjúkdómana.
Sú góða deild þarf því að mínum
dómi fremur betri aðstöðu innan
Landspítalans, en að innlima
Fæðingarheimili Reykjavíkur-
borgar.
Sinfóníutónleikar
Efnisskrá:
Karl Otto Runólfsson: Forleik-
ur að Fjalla-Eyvindi.
Chopin Pianúkonsert nr. 1.
Debussy: Siðdegisórar skógar-
guðsins.
Debussy: Haíið.
Það var ánægjulegt að heyra
forleik Karls Ottós Runólfssonar
og væri fróðlegt að bera saman
eldri upptökur. Þar mætti
merkja hversu mikið hljómsveit-
inni hefur farið fram frá því um
1950. Bæði hljómsveit og stjórn-
andi lögðu sig fram við flutning-
inn svo niðurstaðan var harla
góð. Ef menn hiustuðu aðeins á
hljómplötur og flutningur tón-
listar á tónleikum legðist niður,
væri hægt að segja með sanni
alla eldri tónlist steinrunna.
Lifsseigla gamalla tónverka
byggist að nokkru á því, að hver
nýr flutningur er í eðli sínu
endursköpun. Gagnstætt plötu-
þrælnum, fær sá er sækir tón-
leika lifandi endursköpun tón-
listarinnar og er gleði hans,
þegar vel tekst til, mögnuð upp í
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
þeim vonbrigðum er hann upp-
lifir þá er illa tekst til. í
flutningi og túlkun tónlistar
koma fram sérkenni þeirra ein-
staklinga, er bjpða fram list sína
og leikni en hlustandinn, þessi
ófreskja sem er óseðjandi, dæm-
ir um án þess þó að hafa sérlega
þekkingu á málinu. Það sem er
þó furðulegast í þessu máli, er að
dómur hlustandans er einn
marktækur og sérfræðingurinn
verður að beygja sig fyrir „Salo-
monsdómi" hlustandans. Ung
stúlka hefur leitað sér menntun-
ar hjá sérfræðingum og er orðin
slyngur pianóleikari, en þrátt
fyrir það vantar eitthvað í leik
hennar, eða, svo rétt sé sagt frá,
er eitthvað í leik hennar, sem
m- w i
Domenique Cornil
„afrómantíserar" píanókonsert
Chopins. Domenique Cornil er
feikna fínn „tekniker", en lék
Chopin eins og hann væri „klass-
iker“.
Tórtleikunum lauk með Síð-
degisórum skógarguðsins og
Hafinu eftir Debussy. Það er
sérkennilegt við stjórnun Jac-
quillats, að hann virðist kunna
sig best í hringfastri tónlist en
eiga síður heima þar sem skáld-
leg innsýn hefur gert tímann
óvirkan. Að staldra við og njóta
fegurðarinnar í stað þess að
þramma áfram, er blátt áfram
boðorð Debussys. Hvert blæ-
brigði þarf að íhuga því annars
nýst það upp í andstæðu sína.
Hvass tónn klukkuspilsins snýst
upp í glamur, symbalahöggið
rýfur sig út úr heildinni og
minnir lítið á hvíthvissandi
öldufald og einstaka stefbrot
koma og hverfa, eins og án
tilgangs, eða án þess að láta uppi
erindi sitt. Það vantaði bæði
myndina og ljóðið í verk Debuss-
ys en að öðru leyti var margt
þokkalega leikið.