Morgunblaðið - 23.12.1980, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 1980
áður í svipuðum tilvikum, af
hverju þessi vettvangur hefur
ekki verið ræktaður rækilega
löngu fyrr, — en hér kemur
fram á átakanlegan hátt gamla
sagan um stórfurðulegt and-
varaleysi íslenzku þjóðarinnar
* um vissan þátt á menningarar-
fleifð hennar. Um mörg ár hafa
t.d. hangið uppi í sölum Þjóð-
minjasafnsins stórmerkilegar
myndir frá íslandsleiðöngrum
erlendra landkönnuða og nátt-
úruvísindamanna, og hefur mér
oft verið hugsað til þess, hvílík
gullnáma þetta væri fyrir hvers
konar útgáfustarfsemi.
Útlendingar hafa stórum
meiri tilfinningu fyrir þessum
hlutum en við, og þannig skild-
ist mér, að það hafi verið fyrir
frumkvæði hins mikla íslands-
vinar, Marks Watson, að hug-
myndin að þessari bók fæddist.
Hann gaf og Þjóðminjasafninu
nokkrar myndir og mun þá
vafalaust hafa vakið fyrir hon-
um, að þær þyrftu að fjölfaldast
og á þann hátt verða aðgengi-
legar sem flestum.
Það er merkilegt íhugunar-
efni, að sönnustu þjóðlífslýs-
ingarnar frá umliðnum öldum
eru komnar frá útlendum mynd-
gerðarmönnum, sem hér voru á
ferð og rissuðu upp myndir. Er
ég sannfærður um, að enn eigi
eftir að koma fram myndir sem
enginn hefur haft spurnir af til
þessa. íslenzkir myndgerðar-
menn fyrri alda ræktuðu þenn-
an þátt frekar lítið, enda flestir
bundnir af búhokri og öðrum
tilfallandi störfum brauðstrits-
ins Erlnndir sáu hlutina í VÍð-

.ut*

Hús sýslumannsins skammt frá Hafnarfirði eftir John Frederich Miller úr leiðangri Banks.
JOSEPH BANKS
Esq. (1743-1820)
Olíumálverk eftir Sir Josua Reynolds, 1772.
John Thomas Stanley, Esq. (1770—1850)
Vatnslitamynd eftir P. Green 1795.
íslenzkur bóndabær (hluti myndar) eftir Edvard Dayes úr leiðangri Stanleys.
Á undanförnum árum hefur
það færst í vöxt hérlendis að
gefnar væru út myndskreyttar
bækur, er höfða til liðins tíma
og eru mér t.d. í fersku minni
Fuglabók Benedikts Gröndals,
Kortagerðarbók Haraldar Sig-
urðssonar og Reisubók Eggerts
Olafssonar. Þessi bókaútgáfa
ásamt bókunum um þá mynd-
listarmenn Sverri Haraldsson,
Guðmund Erró og Halldór Pét-
ursson marka án vafa tímamót í
íslenzkri bókaútgáfu og koma í
kjölfar byltingarkenndrar
þróunar á vettvangi prentlistar,
— þróunar, sem engan veginn
sér fyrir endann á. Bókin um
Erró var að vísu að öllu leyti
prentuð erlendis, en hún er til
vitnis um breyttan hugsunar-
hátt í þessufn efnum hérlendis
og markar því einnig tímamót
að mínu mati. Þá skal hér einnig
getið listaverkabóka Fjölva, og
ég veit til þess, að í sjónmáli eru
enn fleiri bækur, er til sjón-
mennta höfða.
Það er fullvíst, að það sem
öðru fremur hefur háð útkomu
slíkra bóka er hinn mikli kostn-
aður, sem þeim er samfara,
ásamt gífurlegri nákvæmnis-
vinnu og þó vegur það þó þyngst,
að þó að hér sé um örugga
fjárfestingu að ræða, ef rétt er á
málum haldið, þá ganga bæk-
urnar í flestum tilvikum frekar
hægt út. Bókaútgefendur sitja
því uppi með mikinn kostnað,
sem ekki ber sig fyrr en að
mörgum árum liðnum og því er
nauðsynlegt að styrkja þessa
útgáfu líkt og t.d. kvikmynda-
gerð, því að hér er um menning-
arþátt að ræða, sem engin þjóð
getur verið án, vilji hún standa
undir nafni.
Bðkmenntlr
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Með útkomu bókarinnar ís-
land á átjándu öld, sem kynnir
myndir úr leiðöngrum þeirra
Joseph Banks og John Thomas
Stanley, hefur verið unnið enn
eitt stórverkið á þessu sviði, og
máski er þetta fallegasta bók í
sínum flokki, sem er alíslenzk
yst sem innst í vinnslu. Er þetta
enn ein rós í hnappagatið á
útgefanda bókarinnar, sem er
Almenna bókafélagið, en höf-
undur bókarinnar er Frank
Ponzi listsagnfræðingur og hef-
ur hann hér unnið ómetanlegt
starf og á skilda mikla aðdáun
og ómælt þakklæti.
Það sem einkennir bókina öllu
öðru fremur, er maður flettir í
henni í fyrsta skipti, er hve
frágangur allur er frábærlega
vandaður og prentun öll hrein
og skýr. Er mér fullljóst, að
þetta verður ekki gert, án þess
að fylgst sé af ýtrustu ná-
kvæmni með litgreiningu og
prentun mynda, enda er mér
tjáð, að hér hafi Ponzi verið
strangur og óvæginn húsbóndi
og hvergi slegið af kröfum.
Árangurinn lét svo ekki á sér
standa, því hér er kominn fram
einn af kjörgripum íslenzkrar
bókagerðar, sem vafalaust á
eftir að verða þeim, er að stóðu,
til mikils sóma jafnt hérlendis
sem erlendis.
Við skoðun bókarinnar furðar
naður sig á því, svo sem oft