Morgunblaðið - 23.12.1980, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 1980
„Sumir dómarnir á
mjög lágu plani og skrif
aðir með miklu offorsi44
Rætt við Gísla Alfreðsson og Jakob S. Jónsson um gagnrýni
þá sem fram hefur komið á leikritið „Nótt og dagur“
Leikrit Þjóðleikhússins, Nótt
og dagur eftir Tom Stoppard í
þýðingu Jakobs S. Jónssonar,
hefur fengið slæma gagnrýni í
mörgum fjölmiðlum. Eru leik-
arar, leikstjóri og þýðandi
gagnrýndir fyrir frammistöðu
sína og sums staðar mjög
harkalega. Mbl. sneri sér til
leikstjórans, Gísla Alfreðsson-
ar og þýðandans Jakobs S.
Jónssonar.
„Ég verð að segja allt bæði
gott og vont um gagnrýnina,"
sagði Gísli Alfreðsson. „Þetta
leikrit fékk alls ekki slæmar
viðtökur áhorfenda á þeim sýn-
ingum sem verið þafa. En það
verður hins vegar að segjast að
í nokkrum dagblaðanna hafa
komið fram afar neikvæðir
dómar sem eru með þeim hætti
að það er langt síðan slíkt hefur
sést hérlendis. Sumir dómarnir
eru á mjög svo lágu plani og
skrifaðir með slíku offorsi að
slíkt hefur varla sést. Gagnrýn-
endur eru sums staðar ekki að
dæma frammistöðu leikaranna,
heldur persónur þeirra. Til þess
eru þeir ekki boðnir á sýningar,
þeir eru til þess að gagnrýna
frammistöðu leikaranna á svið-
inu.“
— Um gagnrýni á þýðinguna
á verkinu sagði Gísli:
„Því er ekki að neita að það
er erfitt að þýða verk eftir
Stoppard. Hann notar mikið af
orðaleikjum sem eru erfiðir
viðfangs.
Lausnir þýðandans á þeim
vanda hafa verið mjög ómak-
lega dæmdar af nokkrum gagn-
rýnendum. í stað orðaleikjanna
hefði verið hugsanlegt að setja
inn í skylda íslenska orðaleiki.
Gísli Alfreðsson leikstjóri.
En í flestum tilfellum hefði það
orðið til þess að slíta úr sam-
hengi það sem sagt var. Það var
því ekki unnt að leysa vandann
á þann hátt þótt það hefði
vissulega verið gaman.“
— I gagnrýninni kemur það
m.a. fram að þýðandinn hafi
ekki nægjanlegt vald á enskri
tungu til að geta þýtt verk eftir
Stoppard. Hvað réð vali þýð-
andans?
„Það spilaði margt þar inn í
held ég. Það var skammur tími
til að velja þýðanda og einnig
hafði hann sjálfur skamman
tíma til að vinna verkið. Það
stóð nefnilega tii að setja
verkið upp í febrúar á næsta ári
en vegna þátttöku eins leikar-
ans í kvikmynd varð að flýta
uppsetningu leikritsins."
„Alltaf má gera
allt betur“
— Það má líka sjá í gagn-
rýninni að þær persónur sem
koma fram á sviðinu í Þjóðleik-
húsinu séu mjög frábrugðnar
þeim persónum sem birtast í
verki Stoppards.
„Við erum sannarlega ekki á
þeirri skoðun. Við höfum lagt
mikla vinnu í það að skoða
persónurnar. Við unnum af
kappi við að ná þeim og and-
rúmslofti verksins þann tíma
sem við höfðum til umráða.“
— Ertu ánægður með út-
komuna?
„Ég get alla vega sagt að ég
sé ánægður með samvinnuna
við Ieikarana. Við höfðum öll
mjög gaman af þessu en það
komu líka upp ýmisleg vanda-
mál og ég hefði viljað að
ýmislegt færi á annan veg en
það fór. A þann hátt er ég ekki
fyllilega ánægður með útkom-
una. Það má alltaf gera betur."
— Nú hafa fleiri en eitt
leikrit sem sýnd hafa verið í
Þjóðleikhúsinu undanfarið
fengið slæma dóma leikrita-
gagnrýnenda. Er þetta tilviljun
eða hvað er um að vera?
„Ég get nú ekki dæmt um
það. Það er alltaf erfitt að velja
leikrit. En ég myndi hallast að
því að það væri tilviljun ef
gagnrýnendum mislíka mörg
leikverk í röð. En það er margt
sem spilar þarna inn í.“
— Hvað réði því að verkið
„Nótt og dagur“ var valið til
flutnings?
„Ég átti engan þátt í því svo
ég veit það ekki. En ég býst við
að það hafi þótt forvitnilegt
verk,“ sagði Gísli að lokum.
„Ógerningur að þýða
breska orðaleiki á önn-
ur mál svo vel fari“
Jakob S. Jónsson þýðandi
verksins var fyrst spurður að
því hvers vegna hann hefði
tekið að sér að þýða verk
Stoppards miðað við það að
gagnrýnendur teldu hann ekki
hafa nægjanlegt vald á ensku
talmáli til þess að valda því
verkefni. Jakob hefur hvorki
dvalið í Bretlandi né lagt stund
á enskar bókmenntir, að eigin
sögn.
„Það sem þú spyrð um er
auðvitað ætíð matsatriði. Ég
hef um nokkurra ára skeið
fengist við þýðingar á m.a.
leikritum fyrir bæði útvarp og
leiksvið. Mér gafst svo kostur á
að þýða umrætt verk fyrir
Þjóðleikhúsið og fannst við-
fangsefnið freistandi. Það var
áætíaður all sæmilegur tími til
að vinna verkið en af ástæðum,
sem ég fékk ekki ráðið við og er
ekki í mínum verkahring að
rekja, varð sá tími styttri en til
stóð upphaflega."
Næst var Jakob spurður um
viðbrögð hans við þeirri gagn-
rýni sem leikritið hefur fengið,
ekki síst þýðingin?
Jakob S. Jónsson þýðandi.
„Ég hef nú ekki haft tækifæri
til að lesa eða heyra álit allra
gagnrýnenda á verkinu og upp-
færslunni. Það er hins vegar
kunnara en frá þurfi að segja
að álit gagnrýnenda, annars
vegar, og annara áhorfenda eða
leikhúsfólks hins vegar, hefur
ekki ætíð farið saman. Það er
ástæðulaust að fara í rusl þess
vegna. Og mér finnst allt í lagi
að það komi fram að ekki eru
allir sammála gagnrýnendun-
um eftir því sem ég veit.“
— Hvert er þitt eigið álit á
þínum þætti og annarra í
verkinu?
„Mér finnst algjör óþarfi að
básúna út mína skoðun á því
hvernig til hefur tekist. Það er
auðvitað alltaf hægt að gera
betur hverju sinni og alltaf
hægt að deila um árangurinn."
— Finnst þér gagnrýnin sem
„nótt og dagur" hefur fengið
vera réttmæt?
„Sú gagnrýni sem ég hef lesið
og lastar uppfærsluna og þýð-
inguna hvað mest er að mínu
viti of neikvæð, í þeim skilningi
að hún er ekki uppbyggileg.
Þeir sem þekkja til verka Tom
Stoppards, að einhverju ráði,
vita til dæmis að taka, að það
er ógerningur að þýða yfir á
önnur mál svo vel fari alla þá
bresku orðaleiki sem er að
finna í verkum hans. Þetta á
ekki síst við um „Nótt og dag,“
sagði Jakob að lokum.
rmn.
Breytir ekki ákvörð-
un ráðuneytisins
— segir Friðjón
Þórðarson
„ÞETTA breytir engu um
ákvörðun ráðuneytisins,“ sagði
Friðjón Þórðarson dómsmálaráð-
herra i samtali við Morgunblað-
ið, en hann var spurður um hvort
framkomin þingsályktunartil-
laga um mál Gervasonis breytti
einhverju um ákvörðun ráðuneyt-
isins.
Friðjón var og spurður um
þingsályktunartillöguna sjálfa,
hvort hann vildi eitthvað segja um
hana. „Ég hef ekkert um hana að
segja, hún skýrir sig sjálf,“ sagði
Friðjón Þórðarson.
Friðjón Þórðarson
Ekkert sérstakt fólk
— segir Skúli
Alexandersson
✓
„Það er ástæðulaust að skil-
greina það, en umræður um þetta
mál hafa verið á þann máta að
menn hafa færst frá kjarna máls-
ins,“ sagði Skúli Alexandersson
alþingismaður, þegar Morgun-
blaðið spurði hann um, við hvaða
fólk væri átt í greinargerð með
þingsályktunartillögu sem þeir
Stefán Jónsson hafa lagt fram á
Alþingi. í greinargerðinni segir að
„skillítið fólk hafi aukið á vanda
hans (Gervasonis) undir yfirskini
vináttu."
„Þetta er ekkert sérstakt fólk,“
sagði Skúli.
Skúli Alexandersson
Álit Alþingis æðra
vilja ríkisstjórnar
— segir Stefán Jónsson
„Ég get nefnt dæmi; tuttugu
manna hópinn sem tók sendiráðið
í París," sagði Stefán Jónsson
alþingismaður í samtali við Morg-
unblaðið, en hann var spurður um
hvaða fólk það væri sem hann
teldi „skillítið" og „hefði aukið á
vandræði" Gervasonis, „undir yf-
irskyni vináttu", en svo segir í
greinargerð með tillögu til þings-
ályktunar um mál Gervasonis,
sem fram hefur verið lögð í
þinginu.
„Ég tel það hvorki skynsamlegt
af Morgunblaðinu að fara fram á
lengri upptalningu né það þjóni
nokkrum tilgangi af minni hálfu
að krítisera baráttu stuðnings-
manna Gervasonis hér heima,"
sagði Stefán.
— Getur þú nefnt fleiri dæmi
um ^.skillítið fólk“?
„Ég tel nóg að nefna þetta,"
sagði Stefán.
— Telur þú að samþykkt tillög-
unnar munu breyta ákvörðun
ráðuneytisins?
„Gervasoni neitaði að bera vopn
og hann neitaði að hlýða skipun-
um liðsforingja. Þetta er einmitt
það sem við álösuðum þýskum
hermönnum fyrir að hafa gert, að
neita ekki að skjóta gyðinga.
Stjómvöldum liggur ekkert á að
senda Gervasoni burt áður en
Alþingi hefur lýs't áliti sínu.
Brottvísun er ekki svo aðkallandi.
Ég tel eðlilegast að ráðuneytið
heimilaði Gervasoni að vera um
kyrrt, þar til Alþingi hefur látið
álit sitt í ljós. Það álit er æðra
vilja ríkisstjórnar. Ef Alþingi
lætur í ljós vilja sinn í þessu máli,
þá ber ríkisstjórn að hlíta því.
Mér finnst eðlilegt að Alþingi
Stefán Jónsson
láti í ljós skoðun sína á þessu máli,
þetta mál er þess háttar. Það
hefur gjarnan verið talinn mæli-
kvarði á drengskap húsráðenda,
hvernig þeir hafa brugðist við
nauðstöddum mönnum. Því er rétt
að Alþingi lýsi skoðun sinni."
Stefán var spurður að því hvort
hann teldi samþykkt tillögunnar
yrði til þess að ráðuneytið breytti
ákvörðun sinni.
„Það hvarflar ekki að mér að
Friðjóni Þórðarsyni sé það í mun á
nokkurn hátt að ganga gegn vilia
Alþingis í máli eins og þessu. Eg
hef fyrir löngu dregið þá ályktun
af kynnum mínum við Friðjón að
honum væri allt annað ljúfara en
að beita nokkurn mann hörðu.
Fyrr myndi ég vísa bágstöddu
fólki til hans en ýmissa annarra
manna sem ég þekki," sagði Stef-
án Jónsson.