Morgunblaðið - 09.12.1981, Síða 22

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1981
Viðbunaður og varn-
ir vegna ofsaveðra
Eftir Guðjón Petersen
forstjóra Almanna-
varna ríkisins
Islendingar verða fyrir tjóni af
völdum ofsaveðra svo til á hverju
ári. Hefur stundum orðið mikið
eignatjón á stórum landssvæðum,
þegar sterkir stormsveipir ganga
yfir. Er jafnvel lífi almennra
borgara hætt á stundum. Nægir í
þessu sambandi að minna á ofsa-
veðrið 16. febrúar sl. og feliibylinn
„Ellen" sem gekk yfir Island 1973.
Vegna þessa þykir mér rétt að
koma á framfæri við fólk upplýs-
ingum um hverjar varnir það get-
ur viðhaft til að draga úr líklegu
tjóni svo og hvernig rétt er að
bregðast við þegar ofsaveður
geisa, og fyrst á eftir. Reyndar er
það svo, að ýmsar náttúruhamfar-
ir s.s. snjóflóð, skriðuföli og flóð
eru tengdar veðurfari. Ekki mun
þó fjallað um þau atriði í þessari
grein, heldur einungis um varnir
gegn vindálagi, úrkomu og kulda.
I því skyni að viðhafa tímanlega
rétt viðbrögð og að ákveða breyt-
ingar í athöfnum, er mikilvægt að
fólk setji sér þá reglu að fylgjast
með veðurfregnum frá Veðurstofu
íslands og reyni að kynna sér
hvernig staðbundin áhrif mismun-
andi veðurfars eru í umhverfi þess
ef kostur er. Veðurfregnum er út-
varpað sem hér segir:
Kl. 01:00 Almenn veðurspá, veð-
urlýsing frá veðurstöðvum og
skipum.
04:30 Almenn veðurspá, veður-
lýsing frá nokkrum innlendum
veðurstöðvum.
08:15 Almenn veðurspá.
10:10 Almenn veðurspá, veður-
lýsing frá veðurstöðvum og skip-
um.
12:45 Almenn veðurspá, veður-
horfur á öðrum degi.
16:15 Almenn veðurspá, veður-
horfur á öðrum degi.
18:45 Almenn veðurspá, veður-
lýsing frá veðurstöðvum og skip-
um.
22:15 Almenn veðurspá.
Strandstöðvar Póst- og síma-
málastofnunar á Isafirði, Siglu-
firði, Hornafirði, í Neskaupstað og
Vestmannaeyjum útvarpa veð-
urspá fyrir aðliggjandi og nær-
liggjandi mið á ákveðnum tímum
fyrir sjófarendur. Að næturlagi er
útvarpað frá Isafirði, Neskaupstað
og Vestmannaeyjum kl. 01:33 og
5:03 en frá Siglufirði og Horna-
firði þrem mínútum síðar í báðum
tilvikum.
Að degi til er útvarpað frá Nes-
kaupstað kl. 10:45, 16:45 (aðeins
mánuðina okt. — mars) og 22:45
og hverju sinni þrem mínútum
síðar frá Siglufirði og Hornafirði.
Útvarpað er á aðalvinnutíðnum
stöðvanna og að undangengnu til-
kynningakalli á 2182 kílóriðum.
Veðurspá fyrir miðin er útvarp-
að á íslensku og ensku í loft-
skevtalykli kl. 05:30,11:30,17:30 og
23:30.
Símsvari: Á veðurstofunni er
starfræktur símsvari sem veitir
upplýsingar um veðurspá næsta
sólarhrings fyrir Reykjavík og
nágrenni. Þá er stuttorð lýsing á
veðri á landinu og nýjasta veður-
athugun frá Reykjavík. Að lokum
er svo yfirlit yfir síðasta veður-
kort. Lesið er inn á símsvarann á
þriggja tíma fresti. Símanúmerið
er 17000.
ALMENNUR
VIDBIJNAÐIJR:
Nú liður að vetri og sól lækkar á
lofti. Nálgast því sá tími þegar
allra veðra er von. Athafnir
manna dragast saman utandyra
og vinna flyst meira í hús. Sumir
halda þó áfram útivinnu eins og
veður og aðstæður leyfa, t.a.m.
húsbyggjendur og aðrir sem
standa í framkvæmdum.
Eftir sumarið liggur oft mikið
af lausamunum s.s. timbri, köss-
um og skúrum sem nauðsynlegir
voru til handargagns meðan starf-
að var af krafti og e.t.v. koma enn
að gagni á athafnasvæðum. En í
þessum lausamunum felst mikill
hluti þess skaðvalds sem við er að
eiga í stórviðrum. Sakleysislegar
spýtur, járnplötur og aðrir hlutir í
hirðuleysi verða að fljúgandi
„skeytum" sem ógna öryggi fólks
og bylja á húsum og ökutækjum.
Verulega má draga úr hættu á
tjóni vegna foks á lausum munum
með hirðusemi og fyrirbyggjándi
ráðstöfunum. Því er mikils um
vert að almenningur, fyrirtæki og
stofnanir undirbúi vetrarkomu
með því að hreinsa til á umráða-
svæðum sínum, henda öllu
„drasli", taka verðmæta lausa-
muni í hús, eða stafla þeim hlé-
megin við mannvirki m.t.t.
þekktra stormátta. Slíka stafla á
síðan að reyra niður og fergja
vandlega.
Aðrar ráðstafanir sem rétt er að
viðhafa fyrir vetrarkomu eru, að
athuga klæðningar á þökum og
lagfæra bilanir, hnykkja nagla í
þakjárni, athuga festingar á úti-
loftnetum og gera við þær sem eru
bilaðar. Yfirfara ber stormjárn,
krækjur í gluggum og í garð- og
svalahurðum.
Gott er að eiga ferðaviðtæki og
stór rafhlöðuljós á hverju heimili
og vinnustað. Þeir sem eiga sterkt
plastlimband til að líma innan á
stórar glerrúður geta varnað því
að glerbrot þeytist með miklum
krafti, ef rúðan brotnar. Góð
fyrirhyggja er hjá íbúum á jarð-
hæðum að eiga sterkt gluggaplast
og tilsniðin borð til að byrgja
glugga í neyð.
í dreifbýli þar sem fólk þarf að
ganga til verka, s.s. gegninga
o.þ.h., hvernig sem viðrar, getur
verið góð regla, ef aðstæður leyfa,
að strengja línu á sterkum staur-
um milli staða, til að halda sér í,
eða fara eftir til að tapa ekki átt-
um.
FYRIR OFSAVEÐUR
Sé spáð roki, fárviðri eða ofsa-
veðri, ætti aftur að yfirfara ræki-
lega framangreind atriði. Athuga
hvort lausadót geti fokið, og ganga
þá tryggilega frá því, líta yfir
stormjárn og krækjur, athuga
rafhlöður í viðtækjum, ljósum
o.s.frv. Bifreiðir ætti að flytja, svo
sem kostur er, í hlé, miðað við
vindátt sem spáð er og reyna að
ieggja þeim á auða jörð, ef mögu-
legt er. Því nær húsi sem bifreið er
lagt hlémegin, því minni hætta er
á að hún verði fyrir foki af völdum
„drasls".
Mörgum mun detta í hug að
undirbúa sig fyrir rafmagnsleysi
og hitaleysi með því að taka fram
gaseldunartæki sem notuð eru í
útilegum. Slíkur undirbúningur
krefst ýtrustu varkárni. Aðeins
má prófa gastæki undir beru lofti,
nema herbergi það sem prófað er
í, sé mjög vel loftræst. Minnsti
gasleki getur valdið gífurlegri
sprengingu og hafa hörmuleg slys
orðið í meðferð slíkra tækja inn-
andyra. Varast ber alla meðferð
opins elds innandyra.
Tvimælalaust á að hætta við
alla útivist utan byggðar og við
langtímaferðir milli byggða. Gott
er einnig að skrifa á miða síma-
númer slökkviliðs og lögreglu og
setja við símann. Frá lögreglu er
hjálparstarf Almannavarna virkj-
að, ef neyð krefst.
MEÐAN OFSAVEÐUR
GEISAR
Þegar fárviðri eða ofsaveður
geisar er rétt að aliir, sem ekki
þurfa að sinna brýnustu hjálpar-
störfum, haldi sig innandyra. Ör-
uggast er að líma sterkt límband
innan á glugga vindmegin, loka
„Mikils um vert að al-
menningur, fyrirtæki og
stofnanir undirbúi vetr
arkomu með því að
hreinsa til á umráða-
svæðum sínum ...“
með krækjum öllum opnanlegum
gluggum, svala- og garðhurðum á
þeirri hlið, draga þykk gluggatjöld
fyrir og halda sig síðan hlémegin í
húsinu ef unnt er.
Rétt er að hlusta á útvarpið og
hafa rafhlöðuljós tiltæk ef raf-
magnið fer af. Ekki ætti að nota
síma nema í neyð, þar sem álag
getur valdið því að þeir sem eru í
brýnni neyð nái ekki að koma boð-
um frá sér.
í undanförnum ofsaveðrum hef-
ur það gerst að fólk fari út til að
hefta fok á „drasli" eftir að ofsa-
veður er skollið á. Ráðlegt er að
gera slíkt ekki, þar sem hætta á
líkamstjóni eykst þá mikið. Ekki
er réttlætanlegt að fólk hætti lífi
sínu og limum fyrir tapaða járn-
plötu, brotinn glugga eða beyglu á
bíl svo að dæmi séu nefnd.
Sé fólk veðurteppt er rétt að
sætta sig við slíkt og leggja ekki í
tvísýnu, nema neyð reki. Undir
ýmsum kringumstæðum getur
fólk neyðst til að fara út og milli
húsa um lengri eða skemmri veg.
Er þá rétt að klæðast hlýjum fatn-
aði með vind og vatnshéldum yfir-
höfnum. Gildir það jafnt þótt
fyrirhugað sé að fara akandi í bif-
reið, þar sem gera verður ráð fyrir
útivist og vosbúð, ef eitthvað ber
út af.
Verði fólk veðurteppt í bifreið
er mjög brýnt að gæta að því, að ef
bifreiðin er höfð í gangi, skal
ávallt hafa rifur á gluggum og
ferskt loft inni. Kolsýringur kem-
ur strax inn í bifreið sem fennt er
föst og veldur bana, sé ekki að gáð.
Þeir sem neyðast til að vera á
ferli utandyra ættu að muna:
1. Að hlaupa aldrei undan
stormi.
2. Að fara sem mest hlémegin
við byggingar og þá sem næst
þeim, til að forðast fok.
3. Að fylgja handfestum (t.d. á
girðingum) ef kostur er.
4. Að þræða auða jörð eftir því
sem kostur er, eða gljúpan snjó, en
ekki hætta sér á svell.
5. Að varast fjúkandi „drasl" og
raflínur sem liggja.
6. Að leggjast niður í tíma ef
ekki verður ráðið við sig.
7. Að láta einhvern vita af sér
°K fylgjast með ferðum sínum ef
kostur er.
EFTIR OFSAVEÐUR
Eftir að ofsaveðri slotar er rétt
að kanna strax allar skemmdir og
annað sem úr lagi hefur gengið.
Skemmdir ætti að lagfæra tafar-
laust, þannig að hægt sé með ör-
yggi að taka á móti öðru veðri
eins. Enn má sjá skemmdir á
mannvirkjum eftir ofsaveðrið 16.
febrúar sl. Eru sumar skemmdir
þess eðlis að þær munu breytast í
beina hættu ef annað ofsaveður
brytist út nú, áður en gert verður
við.
í öllum ferðum ætti að sýna ýtr-
ustu varkárni og varast sérstak-
lega fallnar raflínur o.þ.h.
NIÐURLAG:
Til að mæta náttúruhamförum
eins og ofsaveðrum, þarf samstöðu
þess fólks sem þau bitna á. Undir-
búi einn maður vetrarkomu með
því að taka laust „drasl" af sínu
umráðasvæði og styrkja hús sitt,
er hann að skapa sér meira öryggi,
ekki síður en öðru fólki og eignum,
sem eru í nágrenni hans. Því á
hann að geta gert það í trausti
þess að aðrir geri slíkt hið sama
og varni þannig að hann verði
fyrir tjóni. Sama gildir um fyrir-
tæki og stofnanir. Ekki er minna
um vert að þau vandi til vetrar-
komu frekar en aðrir. Einn maður
og eitt fyrirtæki í þéttbýli sem
lætur fyrirhyggju og undirbúning
undir vetrarkomu sem vind um
eyru þjóta, getur með því valdið
samborgurum sínum gífurlegu
eignatjóni.
Að lokum er rétt að benda á, að
skaðar geta orðið hversu góður
sem undirbúningur er. Er því
minnt á, að Viðlagatrygging ís-
lands er ekki bótaskyld gagnvart
tjóni í ofsaveðrum, en kaupa má
foktryggingu hjá vátryggingarfé-
lögum. Enginn opinber aðili er
ábyrgur fyrir að bæta tjón, eða
greiða viðgerðir vegna skemmda
sem verða í ofsaveðrum. Því er allt
hjálparstarf eingöngu miðað við
neyðaraðgerðir.
Ég leyfi mér að þakka veður-
stofustjóra fyrir góðar ábendingar
við samningu þessarar greinar.
Þegar fram lída stundir,
verður það líklega talin
hclzti árangur ferðar
Leonids Brezhnevs forseta
Sovétríkjanna til Bonn á
dögunum, að staðfest hefur
verið nýtt hlutverk Vestur
Þýzkalands í heimspólitík-
inni; áhrif V-Þjóðverja hafa
aukist, því nú er það Bonn
en ekki París, sem hefur
milligöngu milli stórveld-
anna, tekur við-skilaboðum
frá Moskvu og kemur þeim
áfram til Washington.
V-Þjóðverjar hafa því fengið
nýtt hlutverk í samskiptum
austurs og vesturs og njóta
trausts Rússa. Þeir dagar
eru á enda að Frakkland sé
„brú“ milli austurs og vest-
urs, og kemur það m.a. til af
því að Mitterrand Frakk-
landsforseti hefur ekki
áhuga á að vera í þessu hlut-
verki, en þar til grundvallar
liggja þó ýmsar ástæður aðr
ar, bæði á sviði innanríkis-
og utanríkismála.
Helmut Schmidt kanzlari
V-Þýzkalands hefur ýmsar
ástæður til að standa sig í hlut-
verki „túlksins" í samskiptum
Moskvu og Washington. Hann er
meðal annars undir miklum
þrýstingi frá vinstri mönnum í
flokki sínum, SPD, og jafnframt
hefur hann ástæður til að sefa
friðarhreyfinguna í heimalandi
sínu.
En það eru þó aðrar og fleiri
ástæður sem gera það að verkum
að Þjóðverjar reyna að auka
áhrif sín á sviði heimsmálanna
og festa sig í sessi sem tengiliðir
austurs og vesturs, því þeir
tækju ekki stakkaskiptum í
þessum efnum, þótt kristilegir
demókratar, CDU, kæmust til
valda.
Ummæli Karl-Heinz Hansen
þingmanns SPD er heyrir til
vinstri armi flokksins, en hann
hefur viðbjóð á Schmidt, lýsa vel
þeim áhrifum sem almenningur
hefur orðið fyrir vegna hins nýja
hlutverks Vestur-Þjóðverja.
„Schmidt rabbar við mikilmenn-
in. Við höfum fengið nýtt hlut-
verk. Það eykur stolt okkar,"
sagði Hansen með tregðu.
Það hafa orðið gífurleg um-
skipti í samskiptum Sovétmenna
og Vestur-Þjóðverja á einum
áratug. Fyrir rúmum tíu árum
var jafnan talað í Moskvu um
Bonn sem höfuðborg hinna
hefndargjörnu nasista, og kald-
astríðið hófst með Þýzkalandsd-
eilunni, og Evrópa skiptist þar
sem Þýzkaland skiptist.
*
Ovenju
höfðing-
leg gjöf
Á FUNDI í Gigtarfélagi íslands,
sem haldinn var nýlega, var sagt
frá óvenju rausnarlegri gjöf fimm
kvenna, sem eru miklir velunnarar
félagsins.
Gjöfin var að upphæð kr. sex-
tíu þúsund. Þess var getið að
þetta væri afrakstur nokkurra
mánaða tómstundastarfs þessara
fimm kvenna og verður það að
teljast einstætt afrek.
Gjöf þessi er ákaflega kær-
komið framlag til gigtarlækn-
ingastöðvar félagsins og þökkuðu
fundarmenn þessum rausnarlegu
konum með lófataki og sendu
þeim bestu kveðjur.