Morgunblaðið - 18.03.1982, Blaðsíða 13

Egill Stardal
rit, verður lesandinn þess fljótt
vís, að í hana hefur verið lögð mik-
il og seinunnin vinna. Þótt bókin
sé hartnær þrjú hundruð all þétt
letraðar blaðsíður, þá er þar farið
svo nákvæmlega út í hin mikil-
vægu störf og rök Jóns forseta og
allt það, sem varðar þar verulegu
máli, að höfundur hefur orðið að
þjappa efninu eins mikið saman
og framast er unnt. Hefur hann
þarna ekki aðeins gert grein fyrir
baráttu íslendinga undir forystu
forsetans, heldur því í umheimin-
um, sem hafði áhrif á viðhorf
Dana, svo að segja í mikilvægum
atriðum síbreytileg. En hvað sem
því líður gefur höfundurinn sér
stundum færi á að bregða á leik í
frásögn sinni, og kemur þá í lós
frásagnargleði, sem lesandinn
nýtur. Yfirleitt er höfundurinn að
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1982
13
mér virðist fyllilega óhlutdrægur
— og það jafnt í garð Dana sem
landa sinna, en svo mjög dáir
hann Jón Sigurðssonar, að hann
getur ekki stillt sig um að vera allt
að því óþarflega harðorður í garð
þeirra íslendinga, sem á einn eða
annan hátt sýndu forsetanum ekki
ávallt fyllstu hollustu.
„Að lifa þjóðlíf" kallar Egill
Stardal síðasta kafla bókar sinn-
ar, og hefur hann þessa setningu
úr hugvekju Jóns i Nýjum félags-
ritum, þar sem hann „meðal ann-
ars ræddi hverjum kostum þeir
menn skyldu prýddir, sem ís-
lenzka þjóðin ætti að velja á væn-
legt þjóðarþing". Þar segir hann
að lokum svo: „En það, sem mest á
ríður fyrir þann sem fulltrúi á að
vera, er að hann hafi sanna,
brennandi óhvikula föðurlandsást
... Ég meina þá föðurlandsást
sem elskar land sitt eins og það er,
kannast við annmarka þess og
kosti og vill ekki spara sig til að
styrkja framför þess, hagnýta
kostina en bægja annmörkun, þá
föðurlandsást sem ekki lætur
gagn landsins eða þjóðarinnar
hverfa sér við neinar freistingar,
fortölur né hótanir, skimp eða
skútyrði, þá föðurlandsást sem
heimfærir allt það, sein hann sér
gott og illt, nytsamt eða óþarft til
samanburðar við þjóð sína og sér
allt eins og gegnum skuggsjá
hennar, heimfærir allt henni til
eftirdæmis eða viðvörunar. Þetta
er að lifa þjóðlífi.“
Þetta er vel valinn endir á bók
um forsetann, sem ólst upp við ár-
ina og orfið og um má með sanni
segja, að lifað hafi þjóðlífi frá
vöggu til grafar.
I minningu Peter
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Þegar Peter Huchel fékk leyfi til
að yfirgefa Austur-Þýskaland með
því skilyrði að koma ekki aftur orti
skáldbróðir hans, Reiner Kunze,
eftirfarandi ljóð sem hann kallaði
Menntuð þjóð:
Peter Huchel hefur yfirgefið
þýska alþýðulýðveldið
(frétt frá Frakklandi)
Hann fór
Blöðin gátu ekki um
neinn missi
Það hafði gengið mikið á áður en
Peter Huchel fékk að fara úr landi.
Árið 1949 varð hann aðalritstjóri
tímaritsins Sinn und Form. Undir
ritstjórn hans jókst hróður tíma-
ritsins svo að það þótti ómissandi í
hinum þýskumælandi heimi og þótt
víðar væri leitað. En fljótlega var
að því fundið við Huchel að hann
væri of móttækilegur fyrir hug-
myndir sem ekki væru í anda sósí-
alísks raunsæis. Huchel svaraði í
opnu bréfi og setti fram kröfu um
frelsi listarinnar. Hann vítti gagn-
rýnendur fyrir að einblína á póli-
tískt gildi lista og bókmennta.
Huchel sem var sjálfur enginn
andkommúnisti átti áhrifaríka vini
í Austur-Þýskalandi. Meðal þeirra
voru Bertolt Brecht og Johannes R.
Becher, skáld og menntamálaráð-
herra. Eftir lát þessara manna hóf-
ust ofsóknir gegn Huchel af fullum
krafti. Hann var ákærður fyrir að
vilja byggja brú milli austurs og
vesturs, stuðla að hugmyndafræði-
legri málamiðlun sem ekki var tal-
in framkvæmanleg. Það var 1962
sem Huchel neyddist til að hverfa
frá Sinn und Form. Ári eftir kom
ljóðabók hans Chausseen Chaus-
seen út í Vestur-Þýskalandi, hann
var kominn í útgáfubann fyrir
austan.
Peter Huchel er nú látinn og
þykir hæfa að minnast hans hér
þar sem hann var eitt áhrifarík-
asta ljóðskáld Þýskalands og ötull
boðberi evrópskrar menningar.
Huchel fæddist 3. apríl 1903 í
Berlín, en ólst upp í þorpinu Alt-
Langerwisch í Mark Brandenburg.
Hann lagði stund á bókmenntir og
heimspeki við háskólana í Berlín,
Freiburg og Vín. Eftir valdatöku
nasista reyndi hann að komast úr
landi og hugðist setjast að í Rúm-
eníu. Þessi fyrirætlun mistókst og
hann var settur í þýska herinn og
sendur til austurvígstöðvanna að
berjast fyrir menn sem hann í ljóði
hafði líkt við úlfa og rottur. í
stríðslok lenti hann í sovéskum
fangabúðum, en slapp úr þeim
haustið 1945 og settist að í Aust-
ur-Berlín.
Huchels
Fyrsta ljóðabók Huchels kom
ekki út fyrr en 1948, en hann hafði
birt eftir sig ljóð í tímaritum frá
því á þriðja áratugnum. Ljóð frá
árunum 1925—’47 eru í Die Stern-
enreuse. Huchel orti ekki mikið.
Eftir að hann fór frá Austur-
Þýskalandi bjó hann í eitt ár í
Róm, en fluttist síðan til Stauf-
en/Breisgau. Þaðan sendi hann frá
sér þriðju bók sína Gezáhlte Tage
(1971). Atta árum síðar kom út Die
neunte Stunde. Áðut hefur verið
drepið á Chausseen Chausseen.
Yrkisefni Hucheis eru einkum
bernskustöðvar hans, landslag með
skógum, ökrum og vötnum. Mörg
ljóða hans segja frá ógnum stríðs-
ins. Hann hefur líka ort um veru
sína í Austur-Þýskalandi, einkum í
Gezáhlte Tage. Það eru gagnrýnin
ljóð, en alltaf í listrænum búningi.
Ljóð Peter Huchels eru harm-
ræn. Hann er skáld vonbrigða og
einmanakenndar. Náttúra bernsk-
unnar virðist vera það eina sem
færir honum ró í mótsagna-
kenndum og spilltum heimi. Ljóð
hans eru ekki náttúruljóð í þröng-
um skilningi heldur speglar náttúr-
an það sem í huganum býr. Klass-
ísk efni, einkum úr grískri goða-
fræði, leitaðu á huga skáldsins þeg-
ar aldurinn færðist yfir hann.
Hreinleiki ljóðanna er áberandi.
Þau eru flest stutt og fáguð af
kostgæfni, hljómur þeirra áleitinn,
en þurfa að lesast oft.
Ljóð Peter Huchels eru vand-
þýdd. Þau eru bundin því menning-
arlega umhverfi sem þau eru
sprottin úr, en hafa um leið mikið
að segja öllum mönnum. Skáldið er
eins konar aðkomumaður, útlend-
ingur, á hvergi heima nema í orð-
um sínum.
fjiúk_________________________
E1 þú ert að hugsa um að gera þér glaðan
dag einhverja helgina, œttirðu að athuga með
Oslóaríerð með Flugleiðum. Osló er bœði
lalleg og skemmtileg borg þar sem enginn þarl
að lcrta sér leiðast. Borgin á sér sína einstöku töíra,
sem vandfundir eru í öðrum borgum. Þeir lýsa sér m.a.
í götulííi á Karl Johan, menningarauka í listasaíni Sonju
Heine, kaííisopa og stórkostlegu útsýni á Frognesetret við
Holmenkollenskíðastökkpallinn eða gömlu skipunum á
Bygdösafninu. Akershus, Konungshöllin og Vigelandsgarð-
urinn setja sérstakan svip á umhveríið. Leikhús, revíu-
sýningar og skemmtistaðir, skíðaferðir og
íull borg al alúðlegu fólki kemur til mað að gera ferð
til Osióar ánœgjulegri en þú getur ímyndað þér.
Það er alveg dœmalaust hve Flugleiðaíerð
til Noregs getur verið spennandi.
4 nœtur fyrir aðeins 3.124,- krónur.
Það er ómögulegt annað en að segja
að Flugleiðaferðirnar til Stokkhólms
séu bœði skemmtilegar og ódýrar.
Stokkhólmur hefur svo ótrúlega margt upp á
að bjóða, að borginni hefur oft á tíðum verið líkt við
stóru heimsborgimar í Asíu og Ameríku.
Þú fœrð ódýra gistingru á lúxushóteli og tœkiíœri til að
njóta líísins á ótrúlega þcegilegan hátt, - leikhúsin. óperan,
bátsferðir, nœturklúbbar, söfn, sýningar og skemmtistaðir
gera Stokkhólmsdvölina ánœgjulega. Það er ómögulegt
að telja alla staðina upp, en hver heíur ekki skemmt sér á
Lorry, Skansinum eða PUB.
Allt þetta, og meira til, stendur þér til boða í
Stokkhólmsferðum Flugleiða.
4 nœtur fyrir aðeins 3.339,- krónur.
FLUGLEIÐIR
Traust fólkhjá góóu félagi