Morgunblaðið - 21.03.1982, Side 2

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MARZ 1982
af málmauðugu tunglgrýti. Á færiböndum
þokast áfram fötur í þúsundatali í átt að
vélmenninu sem fyllir þær. Því næst safnast
þær saman á segulmögnuðu svæði, og þaðan
þeytast þær út í geiminn.
Hitt mannvirkið, sem flestir vilja sjá, er
öllu minna en náman, en jafnframt nokkru
mannlegra. Það er hinn gríðarmikli sjón-
auki, sem kenndur er við Karl Jansky og
stendur þeim megin á tunglinu, er frá jörðu
snýr. Það er líka bezt að skoða hann að
næturlagi. Það ber þó að hafa hugfast, að
dagur og nótt tekur hvort um sig tvær vikur
á tunglinu og yfirleitt getur ferðamaður
ekki séð bæði námumannvirkin og sjónauk-
ann nema með því að láta líða frá tveim upp
í 10 daga á milli.
í samanburði við sjónauka þennan virðast
aðrir slíkir á jörðinni eða úti í geimnum
harla lítilmótlegir. Þessi er einn kílómetri í
þvermál, en þar sem ýmis hjálpartæki eru
staðsett annars staðar á þessari hlið tungls-
ins, er þvermál sjónaukans í raun réttri hið
sama og þvermál tunglsins. í þessum sjón-
auka sést allt svæðið á milli tungls og jarðar
og ekkert truflar það sem fyrir augu ber
nema smávægilegir geislar frá mannvirkj-
um úti í geimnum. Á undanförnum áratug-
um hefur sjónaukinn raunar greint sérstaka
geisla frá nærliggjandi stjörnum, er bent
gætu til þess að vitsmunaverur hefðust við
einhvers staðar úti í geimnum. Stjörnu-
fræðingar eru enn ekki á einu máli um,
hvort slíkt geti átt sér stað. Kn ferðamönn-
um finnst gaman að skyggnast um í rann-
sóknarstöðvum við sjónaukann, en þær eru
undir yfirborðinu. Þar geta þeir fylgzt með
því hvernig örvar tákna hreyfingar á ör-
bylgjum, sem gætu verið til marks um til-
vist vitsmunavera annarra en mannsins.
Mörgum finnst forvitnilegt að kanna ör-
veruræktun á tunglinu sem fram fer í stór-
um stíl undir yfirborðinu. Þar eru framleidd
næringarefni. Það verður þó að viðurkenna
að lyktin ofan í þessum myrkrakompum, er
ekki sem bezt. Hið sama má segja um mat-
inn á tunglinu. Þeir veitingastaðir á tungl-
inu sem miða matreiðslu sína við ferðamenn
og auglýsa að þeir hafi á boðstólum „jarðn-
eskan mat“ gera að sjálfsögðu sitt bezta, en
sannleikurinn er sá, að þar er í hæsta lagi
hægt að fá þolanlegan hamborgara á upp-
sprengdu verði. Matsölustaðir, sem sérhæfa
sig í ekta tunglmatargerð eru miklu áhuga-
verðari. Þar er hægt að fá örverusalöt, en
þau eru ekki við allra hæfi. Ferðamenn, sem
laga sig fljótlega að matarvenjum tunglbúa
uppskera á stundinni fádæma vinsældir og
tunglbúar taka þá strax í sinn hóp. En þeir
sem taka börnin með sér til tunglsins munu
að líkindum þurfa að halda sig við „jarðn-
eska matinn", því að börn, sem eru fædd á
jörðinni munu tæpast leggja sér tunglmat
til munns þrátt fyrir mikla eftirgangsmuni.
Tunglkabarettarnir eru víðfrægir og úti-
lokað er að flytja þá annars staðar en á
tunglinu, þar sem þeir byggjast upp á að-
stæðum þar. Sérfræðingar í fimleikum geta
leikið alls konar kúnstir, þar sem þeir
„bjóða þyngdaraflinu byrginn" og liprustu
apar gætu jafnvel ekki leikið þær eftir. Hafa
ferðamenn undantekningarlaust af þessu
hina beztu skemmtan.
Skíðaíþrótt er sú íþróttagrein, sem helzt
er stunduð á tunglinu og til þess þarf engan
snjó. Hið litla þyngdarafl, sem yfirborð
tunglsins hefur, gerir það að verkum, að
snerting líkamans við það verður afar létt.
Það dregur mjög úr núningi og fyrir bragðið
verður yfirborðið furðulega sleipt. Vanir
skíðamenn festa svo við hásinarnar á sér
lítil gashylki, sem dæla gasi undir skíða-
skóna og þess vegna renna þeir ennþá hrað-
ar.
Þeir sem gista tunglið og eru áhugasamir
um íþróttir vilja nánast alltaf reyna sig í
þessari íþróttagrein, en það gengur upp og
ofan, aðallega ofan. Þótt þeim sé lánaður
útbúnaður og heimamenn bendi þeim á
heppilegar brekkur, verða þeir nánast alltaf
að viðurkenna að þessi íþrótt sé ekki eins
auðveld og hún lítur út fyrir að vera. En sem
betur fer er ekki eins sárt að detta við skíða-
iðkanir á tunglinu og á jörðinni.
En ekkert af þessu sem hér er upp talið er
það stórfenglegasta, sem getur að líta á
tunglinu. Allir ferðamenn sem þangað
koma, ljúka upp einum rómi um að ekkert
þar jafnist á við himininn. Þar sem ekkert
andrúmsloft er umhverfis tunglið, er þar
hvorki þoka, mistur né ský. Himinninn er
alltaf kristalstær. Það er fróðlegt að skoða
stjörnur í stjörnuathugunarstöðinni á
tunglinu, en þar eru þær allar, sem ekki
blika, um 25% bjartari en séðar frá jörðu.
Pláneturnar eru einnig miklu skærari en við
eigum að venjast og Venus er nánast yfir-
þyrmandi í allri sinni dýrð.
Með vissu millibili fer sólin bak við jörðu,
svo að geislar hennar ná ekki til tunglsins.
Þessi myrkvi er stórkostleg sjón frá tungl-
inu. Jörðin verður eins og svartur hringur á
himninum og innan þess hrings sést ekki
nokkur stjarna. Umhverfis hringinn er svo
örmjótt appelsínugult, skínandi ljósbelti.
Hringurinn er nánast fjórum sinnum stærri
en tunglið séð frá jörðu.
Fíkkert í líkingu við þennan myrkva sést
frá jörðinni. Maður verður að sjá hann með
eigin augum því að lýsingar eru aldrei full-
nægjandi. Það kemur því ekkert á óvart, að
ferðamannastraumurinn er jafnan í há-
marki, þegar von er á myrkva, en stjörnu-
fræðingar geta sagt fyrir um slík fyrirbæri
með löngum fyrirvara. Hins vegar þjónar
það litlum tilgangi að hvetja lesendur til að
panta sér far til tunglsins næst þegar von er
á myrkva. Sannleikurinn er nefnilega sá að
allar ferðir til tunglsins um myrkvaskeið
eru fullbókaðar 20 ár fram í tímann.
Og loks koma nokkur varnaðarorð. Að
vísu eru flestir tunglbúar strangheiðarlegir,
en gætið ykkar samt á minjagripasölunum!
Nánast enginn þeirra minjagripa, sem á
boðstólum er, er jafnmikils virði og fyrir
hann er krafizt. I ýmsum skúmaskotum haf-
ast við prangarar er ota „mánasteinum" að
ferðamönnum. Fólk fær hugboð um að hér
sé verið að bjóða eitthvað falt, sem má ekki
flytja út eða er mjög vandfundið. Þetta er
nánast ævinlega röng ályktun og fólk kemst
að raun um að það hefur borgað heilmikið fé
fyrir steina, sem hægt er að tína upp hvar
sem er á tunglinu.
í þokkabót þarf fólk svo að greiða sérstakt
flutningsgjald til að fá að fara með grjót
þetta með sér heim. Ef fólk vill endilega
taka eitthvað með sér heim til minja um
ferðina til tunglsins er langbezt að hafa það
ljósmyndir, sem það tekur á sínar eigin
myndavélar.