Morgunblaðið - 07.05.1982, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. MAÍ1982
Sálræn vandamál
tengd meðgöngu, barnsburði
og í kjölfar barnsburðar
Sambandiö á milli sársauka og
kvíöa er vel þekkt. Miklum kvíða
fylgir stundum sársauki og mikl-
um sársauka naestum alltaf kvíöi.
Konur eru oft kvíönar í fæöingu,
sérstaklega frumbyrjur. Stundum
eru þær smeykar viö sjúkrahús-
andrúmsloftiö, sérstaklega ef þær
hafa ekki kynnst því áður. Þær
eru stundum hræddar viö að
sársaukinn verði óbærilegur og
að þær standi sig ekki sem skyldi,
eöa skemmist á einhvern hátt.
Aðspurður í byrjun meðgöngu
sagöist þriðjungur frumbyrjuhóps
vera alvarlega hræddur viö fæö-
ingarsársauka. Sársauka og kvíöa
fylgir oft vöövaspenna. Til þess aö
draga úr sársauka, spennu og
kvíöa eru haldin slökunarnám-
skeiö á meögöngu. Slíkur undir-
búningur undir fæöingu (psyko-
profylaks) er framkvæmdur á mis-
munandi hátt í heiminum, en
byggist á upplýsingamiölun um
meögöngu og fæöingu (foreldra-
fræöslu), afslöppunaræfingum,
æfingum á þeim vöövum sem
konan notar í fæöingu og öndun-
aræfingum, sem miöa aö því aö
draga athyglina frá hríöunum.
Meö þessu er reynt aö skapa ör-
yggistilfinningu og jákvæöa af-
stööu til fæöingarinnar. Þegar vel
tekst, minnkar sársaukinn viö
fæðinguna aö mun, svo og þörfin
fyrir deyfandi og róandi lyf.
Sálrænir þættir hafa einnig
mikíl áhrif á gang fæöingar. Þaö
hefur t.d. veriö sýnt fram á, aö
konur sem eru kvíönar i fæöingu,
framleiöa meira af hormóninu
noradrenalín í nýrnahettunum, en
þaö dregur mjög úr hríöunum og
lengir þar meö fæöinguna. Sam-
anburöur hefur veriö geröur á
konum meö langar fæðingar og
eölilegar fæðingar. Þær fyrr-
nefndu höföu neikvæðari afstööu
til móöur sinnar og fleiri vandamál
varöandi aölögunina aö móöur-
hlutverkinu en hinar. Hjónabönd
þeirra voru verri og kynlífiö ófull-
komnara. Önnur rannsókn hefur
sýnt fram á, aö konur sem voru
spenntar og kvíðnar en áttu erfitt
meö aö tjá sig um þaö, höföu
langdregnari fæöingar en þær
sem gátu rætt vandamálin. Nei-
kvæö afstaöa til fæöingarinnar og
barnsins og tilhneigingin til aö af-
neita henni á meðgöngutímanum
eru þannig algengari hjá konum
með lélegar hríöar. Þannig hafa
sálræn og önnur vandamál og
viöbrögö konunnar viö þeim þýö-
ingu fyrir gang fæöingar. Hugs-
anlegt er aö koma megi í veg fyrir
hríöatruflanir í fæöingu meö því
að hjálpa konunni á meðgöngu-
tímanum til aö leysa vandamálin,
sem þungunin veldur.
Mjög mikilvægt er aö konunni
sé sýnd nærgætni í fæöingu og aö
sambandið milli hennar og þeirra,
sem annast hana, sé sem allra
best. Þessi mannlegu tengsl eru
ekki síður mikilvæg nú en áöur.
Þaö er æskilegt aö barnsfaðirinn
eöa annar aöstandandi sé hjá
henni, sé óskaö eftir því. Nauö-
synlegt er aö upplýsa konuna vel
um gang fæöingar og að hún skilji
hvaö er aö gerast og fái greiö
svör viö spurningum sínum. Helst
þurfa fæöingarherbergin aö vera
vistleg og andrúmsloftiö þar ró-
legt og gott. Flestar konur þurfa
einhverja deyfingu, og sumar ró-
andi lyf. Því miöur fylgja þessum
lyfjum aukaverkanir og í stórum
skömmtum geta þau haft áhrif á
barnið og sljóvgaö konuna, sem
getur þá ekki notið til fulls hinnar
tilfinningalegu fullnægju, sem
barnsburöurinn er.
Þaö sem hefur áhrif á þaö,
hvernig konan upplifir fæöinguna,
eru ýmsir þættir, t.d. hvort um er
aö ræöa fyrstu fæöingu eöa ekki,
lengd fæöingarinnar og sársauk-
inn samfara henni, hvort stytta
hefur þurft hana meö sogklukku
eöa töng. Einnig eru sálrænir
þættir mikilvægir, t.d. hvort þung-
unin er velkomin eöa ekki, svo og
persónuleiki konunnar.
Deilt er um hvort mjög erfiö
fæöing hafi þau áhrif, aö konan
vilji ekki eiga fleiri börn. Þegar
þetta var athugaö nánar, kom í
Ijós, aö í flestum slíkum tilfellum
höföu konurnar ákveöiö aö eiga
ekki fleiri börn áöur en aö fæö-
ingu kom. Hins vegar er trúlegt aö
konur, sem af öörum ástæöum
vilja ekki eiga fleiri börn, láti í þaö
skína aö hin erfiða fæöing hafi
veriö orsökin. Þaö hefur einnig
komiö í Ijós, aö erfiðar fæöingar
hafa ekki langvarandi sálræn
áhrif.“
TÍMINN EFTIR
FÆÐINGU
„Strax eftir fæöinguna eru
flestar konur mjög hamingjusam-
ar, þaö er létt af þeim þungu fargi.
Þær eru mjög þreyttar en stoltar.
Síöastliðin 10 ár hefur mikiö verið
rætt um nauösyn þess aö konan
hafi barniö hjá sér í 1—2 tíma
sem fyrst eftir fæðinguna, en slíkt
haföi ekki tíökast á fæöingar-
deildum áöur. Sumir telja aö hin
svokallaða binding („bonding”)
milli móöur og barns eigi aö byrja
strax eftir fæöingu og aö sam-
bandið milli móöur og barns veröi
þá mun sterkara. Eitt er þó víst,
móöirin og barniö þurfa aö hafa
mikinn aögang hvort aö ööru vik-
una eftir fæöinguna. Þaö hefur
sýnt sig, aö konur, og eiga börn
löngu fyrir tímann, sem þurfa aö
dveljast lengi á vökudeildum,
lenda oft í erfiöleikum meö aö ná
góöu tilfinningasambandi viö
barniö, þegar þaö loksins kemur
heim úr sjúkrahúsinu.
Á 2.—3. degi eftir fæöinguna fá
margar konur hin svokölluöu
„maternity blues“, þær veröa viö-
kvæmar og tilfinninganæmar og
fá grátköst. Ekki er þó talið aö um
þunglyndi sé aö ræöa, þær gráta
alveg eins af gleði. Móöirin er
mjög upptekin af barninu og hálf-
útilokar umhverfið og hjálpar þaö
til þess aö binda hana og barnið
tilfinningalega. Þetta er ástæöan

Kartöflusalat
í matinn
Matur
Bergljót Ingólfsdóttir
Þýskt
kartöflusalí**
2 uóilar saxaöur laukur,
3/« bolli sellerí í teningum,
'/3 bolli smjörlíki eöa önnur fita,
2 tsk. salt,
'/«tsk. sykur,
% bolli vatn,
V4 bolli eplaedik,
6 bollar heitar soðnar kartöflur
skornar í teninga,
2 matsk. majones,
6 sneiðar steikt bacon, skoriö
smátt eöa muliö.
Laukur og sellerí er sett út í
bráöiö smjörlíki á pönnunni og velt
þar í, pannan tekin af straumnum
°9 næst er bætt .v» • 'Rryddi vatnj
Ca Suiki og suðan látin koma upp,
soöiö í nokkrar mín., en síöan hellt
yfir heitar kartöflurnar, bacon og
majones sett saman viö. Hrist vel
saman. Ætlaö fyrir 6—8 manns.
Salat úr stöpp-
uðum kartöflum
6 bollar heit kartöflustappa,
'/1 bolli sellerí skorið í teninga,
3/« bolli salatsósa,
1 laukur, smátt brytjaður,
'/« bolli mjólk,
'/< bolli edik,
1 matsk. sinnen-^-'n
oán, pipar, paprika, grænn pipar í
sneiöum, ef vill.
Þessu er öllu blandaö vel sam-
an, nema paprikuduftiö er notaö til
aö strá yfir salatiö og skreytt meö
paprikuhringjunum. Ætlaö fyrir 6
manns.
Heitt
kartöflusalat
2 matsk. smjör eöa smjörlíki,
2 matsk. hveiti,
U/2 tsk. salt,
pipar að smekk,
1 bolli mjólk,
4 bollar soönar kartöflur skornar i
teninga,
1 laukur, skorinn smátt,