Morgunblaðið - 17.09.1982, Síða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1982
„Handverkinu hefur farið aftur og meira lagt upp úr hraða framleiðslunnar en gæðum“
Daglegt
Hildur Einarsdóttir
Nám í gullsmíði tekur
ár og er hér um bók-
legt og verklegt nám
að ræða, en fyrst og
fremst er þaö hand-
verkið, sem áhersla er lögð á, en
það lærum viö hjá meisturum í fag-
inu. Auk þess lærum við efnafræöi
einkum þá sem lýtur að gerö og
blöndun málma og annarra efna
sem gullsmiðir þurfa aö nota viö
vinnu sína. Þá er kennd hönnun
skartgripa og teikning, einnig lær-
um viö aö kunna skil á steinum,
sem notaðir eru til skreytingar
segir Hjördís, þegar viö Sþyrjum
hana aö því í hverju námiö felist
aöallega.
Nú hefur heyrst sú gagnrýni að
nemar séu notaðir sem hreinn
vinnukraftur og settir í smíöar og
viðgeröir í staö þess aö þeim séu
kennd undirstööuatrlöin, hvaö
segir þú um þetta?
„Þar sem ég var í námi var fariö
vel meö mig og mér kennd
grundvallaratriöin í greininni. En
almennt talaö, þá þyrfti aö koma til
meiri samræming á náminu og
nánari skilgreining á þeim kröfum,
sem gera á til útlæröra gullsmiða.
Því eins og málum er háttaö nú, þá
má segja aö þaö fari eftir verkefn-
um á þeim verkstæöum, sem nem-
andinn vinnur á, hvaö hann lærir.
Ég tel að þaö þyrfti aö koma
gullsmíðanáminu úr lönskólanum
og inn i Myndlista- og handíöa-
skólann, þar sem geröar væru
kröfur um listræna hæfileika,
þannig aö aðeins þeir bestu kæm-
ust aö. Þaö er til dæmis allt of
algengt að synir eöa dætur gull-
smiöa fari í gullsmíöanám af því aö
þaö er nærtækt og þaö er spurn-
ing hvort aö slíkt nám verði eins
agaö og ef um nám hjá vandalaus-
um væri aö ræða.“
Handverkið opnar
möguleika til
listsköpunar
En telur Hjördís þá aö gullsmíöl
sé listgrein en ekki handiðn?
„Þaö eru skiptar skoöanir á
þessu sem ööru. Ég tel aö gull-
smiöi, sem hneigst hafi til fjölda-
framleiöslu á skartgripum, þar sem
þeir hafa tekið tæknina í sína þjón-
ustu, megi kalla iönaðarmenn. Hjá
þessum mönnum situr hraöinn á
framleiöslunni í fyrirrúmi og er tek-
inn fram yfir gæöin. Þessir gull-
smiöir eru einnig meö mikinn inn-
flutning á skartgripum. En innan
stéttarinnar eru gullsmiöir, sem
ekki er hægt aö kalla annaö en
listamenn. Þetta fólk handvinnur
sína hluti og nýtir gamlar smíöaaö-
ferðir og hafa gripir þess afar list-
rænt yfirbragö. En því miöur eru
þaö tiltölulega fáir gullsmiöir, sem
leggja áherslu á fagurt handverk,
en það er einmitt handverkiö, sem
opnar möguleika til listsköpunar á
þessu sviði.“
Hringur meó alórum japia-ateini.
J>vo langt sem sögur ná aftur hafa
menn borið skart ýmiss konar.
Manninum virðist hafa veriö í blóð
borin þörf fyrir að skreyta sig, hvort
sem það var skart úr skeljum, fjöðr-
um, beini úr dýrum eða öðru því sem
mátti finna í umhverfinu eða gulli og
silfri eins og við berum nú. En hvað
___er skart? Þótt við skreytum okkur
með margvíslegum hlutum, þá eru
það einkum hringir, hálsmen, arm-
bönd, nælur og festar, sem falla und-
ir skilgreininguna á skarti. Á söfnum
víða um heim má sjá gripi sem þessa
sem eru mörg þúsund ára gamlir og
bera vitni um skreytingarþörf manns-
ins, smíðakunnáttu og
Ljósm. Mbl. KÖE
fjölbreytilega sköpunarþörf. Það er
því ekki úr vegi að huga örlítiö að
þessum mikilvæga þætti í lífi okkar. í
því skyni börðum við upp á hjá
Hjördísi Gissurardóttur, gullsmið sem
rekur eigið verkstæði og verslun,
sem hún kallar Silfurskin og er við
Skólavöröustíg 5 í Reykjavi1<. Hjördfs
er af yngri kynslóö starfandi gull-
smiða hér á landi. Hún lauk námi í
gullsmíði árið 1971, en meistari
hennar er Jóhannes Leifsson. Hjör-
dís hefur tekið þátt í samsýningum
hér heima og í Danmörku og í haust
sýnir hún muni sína á handverkssýn-
ingu í Danmörku, sem ber heitið
„Fuglesang".
Hefur handverkinu fariö aftur aö
þínu áliti?
„Ég er tiltölulega ung í þessu
fagi, en ég vil þó leyfa mér aö
svara þessari spurningu játandi.
Þaö er meö gullsmíöina eins og
margar aörar iöngreinar aö gamlar
smíöaaöferöir eru aö tapast niður
og kunnátta manna fer þverrandi.
Sumir vilja kenna verölagningar-
ákvæðum um þetta og segja aö
þau hefti gott handverk hjá gull-
smiöum. Verðlagningarákvæöin
koma í veg fyrir þaö aö hækka
megi vöruna, eftir aö hún er einu
sinni komin í verslunina. Hráefni
eins og gull, silfur og steinar er
dýrt, og veröbólgan fljót aö éta
upp álagninguna, ef skartgripirnir
liggja lengi í versluninni. Það sé því
um að gera aö leggja sem mest
upp úr hraöri framleiðslu á þeim
munum, sem seljast best.
Aörir segja aö kennslunni sé
ábótavant, ekki sé nógu mikil
áhersla lögö á aö kenna undir-
stööuatriöin í faginu, eins og til
dæmis aö smíöa hringa og fattn-
ingar, sem eru klær eöa skál, sem
steinninn liggur á, svo og aöra hluti
eins og hjarir eða hreyfihluti, svo
vel fari. Nú er það algengt aö
gullsmiöir flytji inn fattningarnar og
þá á aöeins eftir aö setja steininn i
skálina.”
Ennþá er mikill
þekkingarskortur
á skartgripasmíði
Hvernig er þaö meö neytend-
urna, þ.e. þá sem kaupa skartgrip-
ina, kunna þeir aö skilja á milli
vandaöra skartgripa og þeirra sem
verr eru unnir?
„Mér finnst aö fólk sé farið aö
átta sig í ríkari mæli á verðleikum
fallegra og vel unninna skartgripa.
Þaö er þó ennþá mikill þekk-
ingarskortur ríkjandi á þessum
hlutum og fólk sækist ennþá eftir
að eiga staölaöa og glyslitla
skartgripi ef til vill með gervistein-
um. Fólk fer inn í verslun og kaupir
hring og er sagt aö steinninn í
hringnum sé rúbín, en þaö láist allt
of oft aö geta þess aö hér er um
gervistein aö ræöa, því ef steinn-
inn væri ekta þá væri hringurinn
margfalt dýrari. Fólki er líka sagt
aö fjárfesta í demöntum, en til
þess aö þaö sé hagkvæmt þurfa
demantarnir aö vera stærri en
þeir, sem eru hér á boðstólum.
Þannig er hægt aö telja fólki trú
um alls konar hluti vegna þekk-
ingarskorts. Fólk veröur líka að
átta sig á einu og þaö er, að ef
skartgripurinn er handunninn og
óvenjulegur, þá liggur mun meiri
vinna aö baki honum en fjölda-
framleiöslunni og því veröa viö-
skiptavinirnir að borga meira fyrir
slíkan hlut, en um leiö fá þeir per-
sónulegan grip til eignar, sem þeir
geta veriö stoltir af.“
Finnst þér aö þyrfti aö vera
meiri kynning á vegum gullsmiöa á
gildi og eöli skartgripa?
„Já, tvímælalaust. Gullsmiöafé-
lagið hefur gert allt of lítiö af því aö
kynna framleiöslu sína. Þaö hafa
aldrei veriö haldnar sýningar á
skartgripum úti á landi og þar er
fáfræöin á þessum hlutum líklega
ennþá meiri og þar er yfirleitt aö-
eins hægt aö kaupa steypta gripi
en ekki handunna. Þaö þyrfti því
aö halda sýningar oftar og vítt og
breitt um landiö og gera meira af
því að kynna gullsmíöi á vegum
félagssamtaka og í skólum lands-
ins mætti kenna nemendum aö
þekkja góömálma og eðalsteina
alveg eins og fólk lærir handavinnu
og smíöi. Því skartgripir hafa ávallt
fylgt manninum og munu gera það
um ókomna tíö og því er ekki úr
vegi aö fólk kunni á þeim einhver
skil.“
Legg áherslu á
stflhreina gripi
Hjördís er meö verkstæöi heima
hjá sér þar sem hún býr aö Vallá á
Kjalarnesi ásamt eiginmanninum,
Geir Gunnari Geirssyni, og þremur
börnum þeirra, en hvernig vinnur
Hjördís skartgripi sína?
„Fyrst hugsa ég út hvernig ég vil
hafa hlutina. Ef þaö er til dæmis
steinn í gripnum, þá úthugsa ég
fallega umgjörö sem passar viö
lögun og gerö steinsins, en ég nota
einungis jarösteina en ekki gervi-
steina. Síðan teikna ég hugmynd-
ina á blaö og loks legg ég út í
smíöina. Ef um sérpöntun er aö
ræöa, þá tek ég miö af persónu-
leika kaupandans og þeim smekk,
sem ég held aö hann hafi, en hann
sé ég bæöi á þeim hlutum, sem
viöskiptavinurinn ber þegar á sér
og hvað honum finnst fallegt þegar
hann skoöar þá muni, sem ég hef
til sölu. Einnig verö ég aö hugsa
um þaö, hvaö viökomandi vill
leggja í hlutinn."
Hvernig stíl hefur þú tileinkað
þér?
„Þaö má segja aö hann sé afar
fjölbreytilegur, en ég hanna og
smíöa skartgripi, sem eru allt frá