Morgunblaðið - 21.11.1982, Page 26

<
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1982
26
Tveir öldungar, önnum kafnir
í vinnu og áhugamálum á 95. og
87. aldursári, ýttu úr vör þessum
gárum undir lok árs aldraöra,
sbr. Mbl. síðastliðinn sunnudag.
Leiddi hugann að listinni að lifa
eða lystinni á að lifa. Því hvað
hefur maðurinn að gera með að
eignast eilíft líf, ef hann getur
ekki nema með harmkvælum
drepið nokkra klukkutíma í
þessu lífi.
Líklega höfuð við, mannanna
börn, bara verið svo önnum kaf-
in við að lengja lífið — með
ágætum árangri — að við höfum
ekki haft tíma til að fylla þenn-
an aukaskammt með því sem
mölur og ryð fær ekki grandað,
lífsgleði og lífsnautn. Gamla,
góða samfélagið ykkar, sem hef-
ur verið að mótast í árþúsundir,
er vitanlega æði svifaseint í
viðbrögðum við nýjum uppákom-
um, svo sem tvöfalt fleiri öld-
ungum á íslandi nú en voru í
samfélaginu um síðustu alda-
mót. Svo ánægjulegt sem það er.
Hafa stundum ekki dugað minna
en byltingar til að ýta við gamla
kerfinu við slíkar aðstæður. Svo
dramatískar aðgerðir eru vænt-
anlega óþarfar nú. En er ekki
kominn tími til þess, að fara að
rýma til í lífsmynstrinu fyrir
þessum stækkandi hluta þjóðar-
innar. Ekki afsíðis eða á hlið-
arbraut, heldur vefa hann inn í
bardúsið í landinu sem hluta af
því. Nú hefur á sérstöku ári aldr-
aðra verið rætt og reynt að taka
kúrsinn. Er þá ekki rétt að
bretta upp ermarnar og lagfæra
gamlar reglur samfélagsins, svo
þetta „viðbótar“-fólk komist
fyrir og fái eðlilegt svigrúm.
Þetta gildir ekki bara hjá
okkur, heldur um allan heim.
Þess vegna var ár aldraðra hald-
ið á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Það er semsé útreiknað að frá
1950 til 2005 sexfaldist tala fólks
yfir sextugu í heiminum og sjö-
faldist þeir sem komnir eru yfir
áttrætt, meðan mannkynið hefur
þá aðeins þrefaldast í heild. Á
árinu 2000, eftir 17 ár, verða 600
milljónir manna af eldri kyn-
slóðinni á þessari jörð. Varla er
þeim öllum ætlað að sitja að-
gerðalausum og bíða, útilokaðir
frá því að vera með í að reka,
stýra og taka þátt í samfélaginu.
75% af þessu fólki verður í
þróunarlöndunum. Og spurt er
Hvað geta þau lært af okkur í
þróuðu iðnaðarlöndunum um
lífsstíl þegar sígur á seinni hluta
ævinnar? Því svaraði dr. Herta
Firnbergen, vísindamálaráð-
herra Áusturríkis og forseti
Sþ-ráðstefnu aldraðra í Vínar-
borg, í sumar: „Þau geta aðeins
séð af okkar fordæmi hvernig
ekki á að fara að.“
Ja, erum við farin að breyta
viðhorfum við að heilsufar hefur
batnað og aldursmörk færst upp,
nú þegar meðalaldur er kominn í
tæp 80 ár meðal íslenskra
kvenna og nærri 75 ár meðal
karla. Er ekki enn verið að skrifa
fimmtugsafmælisgreinar í
minningargreinastíl, eins og sá
fimmtugi sé eiginlega búinn eða
að ljúka lífsstarfinu? Fimmtugir
voru það líklega í eina tíð. En æ
fleiri eru nú rétt hálfnaðir. Að
vísu fæst þá tækifæri til að
endurtaka afrekagreinina á stór-
afmælum æði oft og kannski er
góð vísa aldrei of oft kveðin. í
löggjöf er vitanlega allt fullt af
gömlum ákvæðum, sem dugðu
vel meðan fólk varð ekki al-
mennt mikið eldra en fimmtugt.
Lítið dæmi: höfundaréttur fellur
úr gildi 50 árum eftir lát höfund-
ar. Þá getur makinn, sem ætlað
er að hafa lífsframfæri af verk-
unum vel verið á lífi, hvað þá
börnin. Höfundaréttur á verkum
Jóns Trausta er t.d. fallinn
niður.
Miðjan á ævinni og öll skeið
hljóta að færast aftur með
lengra lifi. Ekki síst þar sem
undirbúningurinn í menntun
tekur stöðugt lengri tíma. Og
það hljóta hin ýmsu réttindi og
skyldur líka að gera. Með aukn-
um fjölda, hlýtur að verða að
gefa fullt rúm í lífsmynstrinu
fleiri öldnum með lítt skerta
krafta, um leið og vitanlega þarf
að hlúa að þeim sem farnir eru
að kröftum. Að þeir sem eru í
fullu fjöri megi taka þátt í þessu
lífi okkar með fullum rétti og
ábyrgð og reisn. Hvernig á að
ákvarða aldur? Frits Kreisler
sagði: Milli 25 og 30 ára ertu of
ungur til að gera eitthvað af viti,
eftir 35 ára ertu of gamall. En
Laurence J. Peter orðaði það svo:
Við erum miðaldra þegar við er-
um of ung til þess að fá lífeyrir
og of gömul til að fá vinnu.
Hvað bagar nú mest aldraða,
t.d. í Reykjavík, þá sem heilsu
halda? Þórir Guðbergsson hjá
Ellimáladeild borgarinnar segir:
„Því miður eru margir af elstu
kynslóðinni í dag, sem ekki hafa
haft bolmagn til að kaupa sér
húsnæði og það veldur þessu
gamla fólki miklum kvíða og
óöryggi. Það er sífellt hrætt við
að verða sagt upp og þurfa að
flytja og slíkt óöryggi hefur bæði
áhrif á líkamlega og andlega
heilsu fólks." Þarna hefur orðið
misvísun, enda bar breytingar á
lífskjörum þjóðarinnar hratt að.
Auk þess að bæta fyrir það liðna
og bregðast við því, hlýtur að
verða um leið að sjá svo um að
þeir, sem nú eru ungir og að
stofna heimili geti eignast sína
íbúð með viðráðanlegum kjörum.
Er hægt að búa betur í haginn
fyrir þá aldraða? Við höfum sem
sagt lært að öryggisleysi aldr-
aðra leiguliða plagar, líka að-
gerðarleysi þess fríska, sem ýtt
er til hliðar.
Þegar þið vinnið, eruð þið
hljóðpípa, sem breytir nið dag-
anna í söng, sagði líbanska
skáldið og heimspekingurinn
Kahlil Gibran og þykir sá svo
spakur, að bækur hans eru met-
sölubækur í 20 löndum. Þýðandi
bókar hans, Gunnar Dal, hefur í
eigin Ijóði um gamlan mann á
bekk á Lækjartorgi sagt:
Og komið
að leiðarlokum er.
Loks það gamall
maður sér
að allt í heimi
framhjá fer.
Það framhjá streymir
mér og þér.
Þeir spöku sérfræðingar á
öldrunarráðstefnunni í Vínar-
borg sögðu m.a.: „Umskiptin til
elliára eru hæg og einstaklings-
bundin þróun, sem gerist, burt-
séð frá aldursmörkum til ellilíf-
eyris, sem einstök lönd setja."
Einnig: „Réttur roskins starfs-
manns á vinnu verður fremur að
byggja á getu hans til að leysa af
hendi ákveðin verk en á tímatali
almanaksins."
Er ég verð gamall eftir Walter Pihler.
Raðkúlu-
hús efst
á baugi
hjá hvolf-
þaksbyggj-
endum
I vor var í Mbl. sagt frá nokkr-
um kúluhúsum, sem eru að rísa á
íslandi, í viðtali við arkitekt
þeirra, Einar Þorstein Ásgeirs-
son, bæði einbýlishús og vinnu-
stofubyggingar, en tvö hús eru
nú í viðbót í byggingu. Þá kom
fram að áhugamenn um slíkar
byggingar hygðust stofna Bygg-
ingarsamvinnufélag hvolfþaks-
byggjenda. Er Mbl. leitaði frétta
hjá Einari Þorsteini um það
hvað liði þessum hugmyndum
sagði hann:
— Þessar hugmyndir hafa
þróast nokkuð í sumar. Við erum
komin niður á raðhúsagerð, sem
ég er hér með mynd af. Bæði
vegna þess að okkar fólki er yfir-
leitt ofviða að fara í einbýli og
auk þess eru meiri líkur á að fá
úthlutað lóðum undir raðhús.
Við köllum þetta stúdíó-raðhús,
vegna þess hve auðvelt er að
gera efri hæðina að einum sal,
sem mundi til dæmis henta ein-
staklingi, sem fæst við sjálf-
stæða listræna starfsemi. Húsið
býður upp á mjög fjölbreytta

I. heitur i
J | ‘--■(pottur i
garður »u<íur
notkun, sem of langt mál yrði að
skýra hér.
— Eg hef sent upplýsingar
um húsagerðina til skipulagsyf-
irvalda borgarinnar með beiðni
um að halda skipulagsákvæðum
innan þeirra marka, að heimilt
verði að reisa þessa húsagerð á
nýjum byggingarsvæðum borg-
arinnar, sagði Einar Þorsteinn
ennfremur. Eg er bjartsýnn á að
engin fyrirstaða verði á því. Við
stefnum á að fá lóðir undir rað-
húsin í næstu úthlutun innan
borgarinnar.
Það eru 5—10 aðilar fast-
ákveðnir í að byggja, en auðvitað
geta fleiri haft samband við
okkur. Við göngum sennilega
formlega frá stofnun bygg-
ingarsamvinnufélagsins í miðj-
um nóvember.
Þar sem þessi hús eru mjög
forvitnileg og nýstárleg birtum
við hér með útlitsteikningu af
slíku raðkúluhúsi. ____ p p<