Morgunblaðið - 16.01.1983, Qupperneq 6

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 1983
i
Af áletruninni á pjátursskildin-
um á leiði Anne Hathaway í Þrenn-
ingarkirkjunni má ráða að hún hef-
ur verið 67 ára er hún lést árið 1623,
þannig að hún hlýtur að hafa verið
um það bil 26 ára þegar hún giftist
árið 1582. Margar kynslóðir af
■ lærdómsmönnum, sem sjálfir hafa
ýmist verið „sannfærðir piparsvein-
ar“ eða áhugalitlir eiginmenn, hafa
greint í þessum aldursmuni hjón-
anna, þær aðstæður, að þarna hafi
kerlingargribba hrifsað til sín
skegglausan yngissvein (líkan nem-
endum þeirra sjálfra) og þannig
hefur sú saga komist á kreik að
Shakespeare hafi verið ófús að ger-
ast heimilisfaðir og að hann hafi
alla sína tíð lifað aö mestu fjarri
„roskinni" konu sinni.
Miðað við giftingarsiði og venjur
á þessum tíma var Shakespeare
óvanalega ungur brúðgumi, sú stað-
reynd að hann var enn ekki lögráða,
var ein af ástæðunum fyrir því að
sótt var um sérstakt leyfi fyrir gift-
ingunni. Þegar umsóknin barst var
aðventan skammt undan, en þá
mátti ekki lýsa með hjónum, því
var enginn tími til að tilkynna um
vígsluna eins og tíðkanlegt var.
Ástæðuna fyrir þessum flýti má sjá
í kirkjubók Þrenningarkirkjunnar.
Þar er skráð skírn Súsönnu, fyrsta
barns þeirra Williams og Önnu,
þann 26. maí 1583, eða sex mánuð-
um síðar.
Það reginhneyksli, að brúðurin
var ófrísk, sannfærði viktóríanska
fræðimenn um að Anne Hathaway
hefði verið hið mesta skaðræðis-
kvendi og skáldið orðið táli hennar
að bráð, enda þótt slíkar skoðanir
samræmist hvorki staðreyndum né
almennri skynsemi. William Shake-
speare var ekki mjög eftirsóknar-
vert mannsefni 1582. Ólæs faðir
hans, John Shakespeare, hafði
giftst dóttur þess manns er átti
húsnæði það er faðir hans hafði bú-
ið í og auðgast þannig og orðið einn
af virtustu borgurum í Stratford.
Hann missti lánstraust þegar árið
1578 og átta árum síðar var nafn
hans máð út af lista yfir bæjar-
ráðsmenn.
Anne Hathaway var hins vegar
búin að missa föður sinn og sam-
kvæmt því gat vel verið, að hún
hefði erft eitthvað og væri eftir-
sóknarverður kvenkostur fyrir
óríka menn af þeim sökum og er því
allt eins hægt að hugsa sér, að
Shakespeare hafi sigrað hjarta
hennar með þeim töfrum máls og
framsetningar sem hann síðar varð
svo frægur fyrir.
Annan febrúar 1585, voru annað
og þriðja barn Williams og Önnu,
skírð, tvíburarnir Hamnet og
Judith. Saklausir lærdómsmenn
gætu dregið þá ályktun af tímanum
sem leið milli þessara fyrstu fæð-
inga, að samband hjónanna hafi
verið miður ástríðuþrungið. En
jafnauðveldlega ættu þeir að geta
dregið af því þá ályktun, að hjóna-
kornin hafi, líkt og margir
samtímamenn þeirra, verið býsna
vel að sér hvað varðar getnaðar-
varnir og sú ályktun gæti varpað
nýju og áhugaverðu ljósi á hina
ótímabæru þungun 1582. Það væri
og ekki alveg úr vegi að líta á leikrit
það sem Shakespeare skrifaði um
hjónaband ævintýramannsins og
stórerfingjans, „Kaupmaðurinn í
Feneyjum", en það var eitt fárra
leikrita hans, sem hann byggði al-
gerlega á eigin hugmynd.
Aldrei hefur nokkur fræðimaður
reynt að hagga þeirri fullyrðingu
skáldsins, að hann hefði skapað
sterkustu og áhugaverðustu kven-
persónur í enskri leiklist, en þó
virðist enginn þeirra hafa gefið
þeirri hugmynd gaum, að Shakespe-
are hafi í raun tekið hjónabandið
mjög alvarlega og að hjúskapur
hans sjálfs hafi haft þessi áhrif á
skriftir hans.
Shakespeare vakti fyrst athygli í
William Shakespeare og Anne Hathaway voru gefin saman
fyrir rúmum fjögur hundruð árum.
í þessari grein andmælir Germaine Greer þeirri viðteknu
skoðun að hjónaband þeirra hafi verið óhamingjusamt.
Hinn 27. nóvember árið 1582 færði skrifari nokkur það í em-
bættisbókina í Worcester, að sótt hefði verið um sérstakt leyfi
til hjónavígslu „inter Willelmum Shaxpere et Annam Whateley de
Temple Grafton". Hvers vegna hann
rangfærði nafn hennar á þennan
hátt og hvers vegna hann sagði
parið koma frá Temple Graf-
ton, hefur aldrei verið skýrt.
Leyfið, sem sett var í póst
daginn eftir, er gefið út á
nöfnin William Shag-
spere, brúðguma, og
brúðina Ann Hathway,
frá Stratford. Við lít-
um svo á að þessi
William Shakespeare
sé hinn sami og sa
sem var skírður 26.
apríl 1564, „Gulielmus
filius Johannes Shake-
speare" í kirkju heil-
agrar þrenningar í
Stratford og að hér sé
um að ræða skáldið
fræga. Telja verður eðlilegt
að álykta sem svo, enda þótt
nýjar og óyggjandi sannanir
um hið gagnstæða myndu vissu-
lega kollvarpa kenningunni, ef þær
fyndust. En eftir tveggja alda nákvæma
eftirgrennslan, er nú orðið fremur ósennilegt að slíkar sannanir
komi fram og því höfum við þá trú, sem sennilega er rétt, að William
Shakespeare hafi aðeins verið nítján ára gamall þegar hann kvæntist.
Samtímamynd
af
skáldinu.
London árið 1592 og árin sem liðu
frá skírn tvíburanna og fram að
því, eru oft nefnd „týndu árin“. Við
vitum með vissu, að Anne Hath-
away og börnin fylgdu William ekki
til London. Við vitum ekki hvort
Shakespeare var í Stratford þegar
einkasonur hans, Hamnet, var jarð-
sunginn þar árið 1596. Þar eð leik-
húsin í London voru vanalega lokuð
um miðsumarsbil, er ekki ósenni-
legt, að Shakespeare hafi á sumrum
dvalið í Stratford. Vitað er, að verk
hans, „Venus og Adonis," var gefið
út af Stratfordbúa 1593 og að faðir
hans var heiðraður árið 1596, vafal-
ítið fyrir orð hins vinsæla leiksk-
álds. Þá vitum við líka að árið eftir
keypti Shakespeare húseignina
New Place, hina næst stærstu í
Stratford, þar hefur Anne stýrt búi
og tekist það vel, því skömmu áður
en Shakespeare lést var enn bætt
við eigrina húsi og landi.
Til þess að standa mætti straum
af kostnaðinum við búreksturinn í
Stratford lifði leikskáldið eins og
flakkari í stórborginni, leigði
herbergiskytrur hér og hvar í
öngstrætum. Önnur leikskáld á
þessum tíma bjuggu jafnan ásamt
fjölskyldum sínum í Lundúnum og
algengasta ágiskunin um ástæðuna
fyrir flökkulífi Shakespeares hefur
verið sú að hann hafi viljað forðast
Önnu, konu sína. En sú ágiskun er
fremur byggð á ákveðnum vilja
fræðimanna til að gæða skáldið
óeirnum og einrænum huga, en al-
mennri skynsemi.
Ef hann var fráhverfur fjöl-
skyldu sinni í Stratford, er örðugt
að skýra, bæöi hvers vegna hann
yfirgaf London á hápunkti ferils
síns, 48 ára að aldri, til að lifa í
faðmi hennar það sem eftir var, án
þess að nágrannana þar grunaði á
hverju auður hans byggðist, að því
er best verður séð, og einnig, hvers
vegna þetta heimahérað hans skýt-
ur svo oft upp kollinum í myndmáli
hans.
Ekki lifði skáldið nema fjögur ár
þar til að því kom að hann gerði
erfðaskrá sína. Það, hve lítið hann
nefnir konu sína á nafn í þessari
erfðaskrá hefur orðið mikið vatn á
myllu kvenhatursfræðimennskunn-
ar. í viðbót sem rituð hefur verið
aftan við erfðaskrána eftir á er
þessi frægu orð að finna: „Item skal
kona mín hljóta næst bestu hvílu