Morgunblaðið - 12.08.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1983
23
áhugamálum í framkvæmd og má
þar til nefna fiskirækt. Hann vann
bug á myrkrinu með því að tendra
ljós. Hannaði og smíðaði fjölda
vatnsaflstöðva svo og vindafls-
itöðvar, sem færðu yl og birtu á
sveitabýlin. Vindmyllurnar
gengdu því hlutverki m.a. að hlaða
rafgeyma fyrir útvarpstæki, enda
var smíði þeirra styrkt af Ríkis-
útvarpinu.
Fjölskyldan var Eiríki kærkom-
in enda var hann elskaður og virt-
ur af börnunum 5, barnabörnun-
um 39, barnabarnabörnunum 11
og þá ekki síður af tengdabörnun-
um.
Árið 1939 festi hann kaup á
landnámsjörðinni Skeggjastöðum
í Mosfellssveit, sem Þórður Skeggi
sat forðum. Þórður Skeggi fluttist
úr Skaftafellssýslu, eins og Eirík-
ur.
Að Skeggjastöðum bjó hann
allri fjölskyldunni vegleg híbýli og
ógleymanlegar eru stundir með
Eiríki og fjölskyldu að Skeggja-
stöðum.
Hann lagði oft nótt við dag með-
an á byggingu stóð. Auga gefur
leið að Leirvogsá var virkjuð.
Rafmagnsstöð með tilheyrandi
stíflugarði og laxastiga reist af
Eiríki fyrir Skeggjastaði. Eiríkur
var ljóðelskur og ráðgáta var
hvenær honum vannst tími til að
nema öll þau kynstur af ljóðum
sem hann kunni. Hann var og hag-
mæltur, en flíkaði því lítt. Vinnu-
dagar hans allt frá 7 ára aldri var
langstum langur. Ekki venjulegar
10—12 stundir. Sístarfandi var
hann svo til hinstu stundar.
Bjartsýni og athafnir einkenndu
allt hans líf.
Blessuð sé minning hans.
Kristinn Guðjónsson
„Ár skal rísa
sás vill heitinn horskur
og ganga sinna verka á vit.“
(Or Hávamálum.)
í dag kveðjum við einn af síð-
ustu ármönnum þessarar aldar,
Eirík Ormsson. Árla hvern morg-
un reis hann úr rekkju til starfa
meðan aðrir sváfu. Árla á öldinni
kom hann auga á þá tækni sem
varð undirstaða að tækniþjóðfé-
lagi nútímans og gerðist braut-
ryðjandi rafvæðingar á íslandi.
Starfsdagur Eiríks var langur,
lauk aldrei fyrr en að áliðnu
kvöldi og starfsævin löng, fram til
síðasta dags 95. aldursárs.
í byrjun aldarinnar átti fátæk-
ur sveitapiltur ekki kost á umtals-
verðri skólagöngu. Það hefur því
þurft sterkan vilja og áræðni til
þess að afla sér þekkingar á áður
óþekktri tækni af eigin rammleik.
En Eirík skorti hvorki viljastyrk
né áræðni og eftir að hafa aflað
sér þeirrar þekkingar í rafmagns-
fræði sem möguleg var hérlendis,
fór hann til Þýskalands til frekara
náms.
Fyrir meira en 60 árum stofnaði
Eiríkur, ásamt Jóni bróður sínum,
fyrirtækið Bræðurnir Ormsson,
sem hefur iöngum verið eitt fjöl-
breyttasta rafmagnsfyrirtæki hér
á landi í framleiðslu, þjónustu og
innflutningi. Eiríkur var einn af
frumherjunum í því að rafvæða
sveitirnar, smíðaði túrbínur og
setti upp rafstöðvar víðs vegar um
landið, sem báru birtu og yl inn í
dimm sveitabýlin.
Eiríkur var ekki aðeins frum-
herji rafvæðingar, hann fylgdist
vel með öllum tækninýjungum,
m.a. keypti hann fyrstur einstakl-
inga nýja jarðýtu, sem hann sá að
valda myndi straumhvörfum við
vegagerð og ræktun lands.
Þegar meta á ævistarf raf-
virkjameistarans og
framkvæmdamannsins Eiríks
Ormssonar vegur þungt á vogar-
skálinni framlag hans sem læri-
meistara fjölda ungra manna í
rafmagnsiðn. Allt að 100 nemend-
ur luku sveinsprófi hjá honum og
var annar undirritaðra, Sigurður,
einn þeirra. Hann var góður en
strangur húsbóndi en krafðist
aldrei meira af öðrum en sjálfum
sér. Vandvirkni, iðni og reglusemi
á vinnustað var meginreglan. En
það mátti fleira af Eiríki læra,
ekki síst í framkomu og samskipt-
um við náungann, því að kurteisi
og hógværð var honum í blóð bor-
in. Alltaf var hann mættur fyrst-
ur á morgnana og bauð mönnum
góðan daginn með handabandi.
Fáir vildu missa af handaband-
inu á morgnana, því að annars
fengu þeir kurteislega áminningu,
þegar hann klappaði á öxlina á
þeim og sagði: „Eg sá þig ekki í
morgun, lasm.“
Annar undirritaðra, Einar,
starfaði fyrstu árin að námi loknu
á skrifstofu hjá Eiríki og reyndist
það dýrmætur námstími, ekki síð-
ur en hjá iðnnemum hans.
Eiríkur keypti jörðina Skeggja-
staði í Mosfellssveit og var það
draumur hans að breyta þessu
heiðarbýli í blómlega bújörð og
búa afkomendum sínum þar sælu-
reit. Með það í huga byggði hann
þar stórt og vandað hús með íbúð-
um fyrir börn sín og barnabörn og
rúmgóða íbúð fyrir bóndann.
Þangað bauð hann foreldrum okk-
ar að flytja ásamt börnum og
öldruðum tengdaforeldrum sínum.
Það var sannfæring hans að með
þessu væri hann að bjóða það
besta sem völ væri á og sýndi
þetta umhyggju hans fyrir þeim
sem næst honum stóðu. Þarna átt-
um við heima í 5 ár og minnumst
við þess tíma með þakklæti og
gleði.
Eiríkur var kvæntur Rannveigu
Jónsdóttur, móðursystur okkar.
Heimili þeirra að Laufásvegi 34
var sjálfsagður gististaður okkar
systkinanna frá Þykkvabæjar-
klaustri, þegar við vorum á ferð í
Reykjavík og ávallt opið athvarf
okkar sem dvöldumst þar um
lengri tíma við nám eða störf.
Miðað við fábreytt fæði í sveitinni
áður fyrr, var hver máltíð hjá
Rannveigu frænku veisla og feg-
urra heimili höfðum við ekki aug-
um litið, en þó er okkur systkinun-
um minnisstæðust ástúð og hand-
leiðsla þessara látnu sæmdar-
hjóna, sem við þökkum af alhug.
Blessuð sé minning þeirra.
Sigurður Sveinsson,
Einar S. M. Sveinsson.
Karl Eiríksson hitti mig um
daginn og sagði mér af veikindum
föður síns, Eiríks Ormssonar.
Kom fram hjá honum að gamli
maðurinn ætti ekki afturkvæmt
Kirkjur á landsbyggðinni
Messur á sunnudaginn
Lúk. 18.: Farisei og toll-
heimtumaður
BLÖNDUÓSKIRKJA: Messað á
sunnudaginn kl. 11.00. Organisti
Solveig Sövik. Sóknarprestur.
HJARÐARHOLTSKIRKJA:
Guðsþjónusta á sunnudags-
kvöldið kemur kl. 21.00. Organ-
isti ólafur Jensson. Sr. Friðrik
Hjartar.
BRÆÐRATUNGUKIRKJA:
Messa á sunnudaginn kl. 14.00.
Sóknarprestur.
KVENNABREKKUKIRKJA:
Guðsþjónusta kl. 14.00. Organ-
isti Lilja Sveinsdóttir. Sr. Frið-
rik Hjartar.
REYNISKIRKJA: Guðsþjónusta
á sunnudag kl. 16.00. Sóknar-
prestur.
SKÁLHOLTSKIRKJA: Söng- og
tónakvöld í umsjá Glúms Gylfa-
sonar organista verður á sunnu-
dagskvöld kl. 20.30. Og messa
verður kl. 21.00. Sóknarprestur.
SKEIÐSFLATARKIRKJA: Guðs-
þjónusta á sunnudaginn kl.
14.00. Sóknarprestur.
úr dái því, sem hann var í. Lézt
hann svo daginn eftir.
Ég fór að rifja upp það sem ég
hafði haft af honum að segia og
ekki síður það sem faðir minn
hafði sagt mér um hann. Þeir voru
náskyldir, systkinasynir og var
með þeim mikil og góð frændsemi,
svo sem oft er með beztu bræðr-
um. Höfðu þeir mörg áhugamál
hin sömu.
I mínum huga var Eiríkur alltaf
gamall maður. Hann var á yngri
árum hár maður, en með batnandi
viðurværi þjóðarinnar uxu margir
honum yfir höfuð, enda var hann
uppi fulla þrjá mannsaldra. Ef
gert er ráð fyrir að hver kynslóð
hækki um 5—6 sentimetra er
hækkun þeirra tveggja, sem á eft-
ir honum komu einir 10—12 senti-
metrar, og sér mun á minnu.
Það að hann hafi verið gamall
maður er ekki sagt í niðrandi tón.
Þegar ég varð stúdent, mættu 25
ára stúdentar við skólaslit. Ég
man það enn, að við strákarnir
töluðum oft um að þessi gamal-
menni (sem þá voru 45 ára eða
svo) ættu eiginlega lítið eftir
nema deyja. Eiríkur varð liðlega
tvöfalt eldri en þeir og fór létt með
það, eins og sagt er á tuttugustu
aldar heimsmálinu.
Eiríkur var vel kvæntur maður.
Kona hans var Rannveig Jónsdótt-
ir, af skaftfellsku kyni. Sem dæmi
um það hvað þau voru vænt fólk
og samvalin, má nefna að í öllum
þeirra afkomendahópi er enginn
svartur sauður, allt fólkið mynd-
arfólk, sem vinnur vel að sínu og
er reglusamt ráðdeildarfólk. Segja
verður um það, hve góð kynfylgjan
er, að sonarsynir Eiríks stóðu að
því að bjarga farþegum og áhöfn
heillar flugvélar sem fórst, með
réttu handtaki á háréttum tíma og
það hiklaust og óttalaust við
herfilegar aðstæður. Slíkt gera
ekki menn, sem eru óróir á taug-
um eða búa ekki yfir miklu jafnað-
argeði.
Endrum og eins hringdi Eiríkur
í mig og bað mig um upplýsingar,
en það eina sem ég held að ég hafi
vitað eitthvað meira um en hann
eru hitalagnir og þess háttar dót.
Man ég að ég gaf honum bók um
slíkar lagnir á þýzku, en hana las
hann svo sem um íslenzku væri að
ræða. Vissi ég til, að hann notaði
hana við gerð hitalagnar, og var
hann þó þá á áttræðisaldri.
Hann var mikill vinnumaður.
Þannig mætti hann á morgnana
fyrstur manna, og tók í hönd
þeirra kurteislega, sem of seint
komu til vinnu. Mönnum þótti
handtakið gott, en tilefnið slæmt,
og reyndu sitt til að slíkt kæmi
síður fyrir. Þetta var hans aðferð
til að halda reglu á vinnustað, en
kröfuharðastur var hann alla tíð
við sig sjálfan.
Eiríkur og Rannveig voru miklir
höfðingjar heim að sækja. Var
sérlega gaman að sjá, hve sam-
hent fjölskyldan var við slíkar að-
stæður, hve dæturnar, fósturdótt-
irin og tengdadóttirin voru vel
samhentar, en það er eiginleiki
þeirrar fjölskyldu að standa sam-
an sem einn maður á hverju sem
gengur.
Það hefur oft borið á því í ætt-
um Eiríks, að annað hvort hafi
menn haft áhuga á verklegum
málum í formi véla, rafmagns eða
þess háttar eða þá einhverju
bókmenntastússi. Næstum aldrei
hafa þessir eiginleikar farið sam-
an. Hafa til dæmis bókmennta-
mennirnir sumir verið lítt orð-
lagðir smiðir, en hinir sumir
hverjir afar lítið kunnugir bók-
menntum og finnst kannski nokk-
urt gagnsleysi að slíku, að ekki sé
talað um tímaeyðslu.
Mér er í minni, að Eiríkur smíð-
aði góðar vindrafstöðvar til að
nota í sveitum. Þar var komin
stökkbreyting frá grútartýrum og
kertaljósum til rafmagnsljósa, og
er það eitt nægilegt merki braut-
ryðjandans. Ekki dugði það Eiríki:
Hann fann líka upp alveg sérstak-
ar túrbínur, sem hentuðu bæði
fyrir mikið vatnsmagn og lítið og
mikla fallhæð og litla. Rafallinn,
sem tengdur var við túrbínuna,
* var síðan stækkanlegur eftir af-
köstum hennar, og allri samstæð-
unni raðað saman eins og mekk-
anói. Þetta var einstök snilli,
hvorki meira né minna.
Alltaf taldi ég Eirík til þess
flokksins sem gagnsmeiri er, og
var hann einstaklega góður smið-
ur. Það man ég, að faðir minn
sagði mér eitt sinn að hann hefði
til dæmis smíðað sér byssu aðeins
14 ára gamall, og notað hana mik-
ið. Þá frétti ég og, að hann sást
lesa í kvæðabókum og hafði gam-
an af, auk þess sem hann kunni
fyrir sér í vönduðum kveðskap. Af
því sést greinilega fjölhæfni hans.
Alténd hefur mér sjaldan dottið í
hug að lesa kvæði og finnst þau
heldur leiðinleg afþreying, að ekki
sé talað um gagnsleysi þeirra.
Að liðnum ævidegi er rétt að
líta um öxl og gera úttekt á því
sem eftir stendur, og er það svo
sem hér er talið og mörgu sleppt:
1. Þau skilja eftir sig góða af-
komendur af heilbrigt hugs-
andi fólki.
2. Skilað er góðu fyrirtæki og
eignum til eftirkomendanna.
3. Hans hugmyndir munu
áfram vera stoð þessari fjöl-
skyldu um langa framtíð.
Frænda mínum þakka ég vænt-
umþykju og stuðning alla tíð.
Sveinn Torfi Sveinsson.
Einstakt tækifæri!
Vorum að fá örfáa MAZDA 323 sendibíla, árgerð 1983,
á sérlega hagstæðu verði.
Þetta er tilvalinn bíll fyrir iðnaðarmenn, sölumenn, viðgerðar og
þjónustumenn og alla aðra, sem þurfa lipran og þægilegan bíl, sem
er sterkur og ber ótrúlega mikið.
Verð aðeins Kr. 197.000
gengisskr. 21.7.83.
Tryggið ykkur bíl strax á þessu ótrúlega verði.
maZDB
BÍLABORO HF
Smiöshöföa 23 sími 812 99