Morgunblaðið - 27.09.1983, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 1983
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
AFINNLENDUM
VETTVANGI
Síöastliðinn laugardag féll niður seinni hluti innlends vettvangs, sem fjallaði um bráða-
birgðasamkomulag íslenzkra stjórnvalda við svissneska álfélagið. Af þeim sökum er vettvang-
urinn birtur í heild í dag.
Bráðabirgðasamkomulag við svissneska álfélagið:
Verðmætur áfangi
eða uppgjöf?
BRÁÐABIRGÐASAMKOMULAGIALVIÐRÆÐUM:
Orkuverð hækkar um
10 milliónirá mánuði
Bráðabirgðasamkomulag íslenzkra stjórnvalda við Swiss Aluminium Ltd. er eitt helzta
umræðuefni manna á meðaí þessa dagana. — „Ég tel þetta geysilega verðmætan áfanga,“
sagði Sverrir Hermannsson, iðnaðarráðherra, á fundi með fréttamönnum. — „Hér er á
ferðinni ótrúleg uppgjöf ríkisstjórnarinnar," sagði Hjörleifur Guttormsson, fyrrv. iðnaðar-
ráðherra, sem hafði opinbera forsjá samskipta við Alusuisse 1978—1983.
Mörg hundruð millj-
óna í glatkistuna
Hjörleifur Guttormsson,
fyrrv. iðnaðarráðherra,
kemst svo að orði um bráða-
birgðasamkomulag íslenzkra
stjórnvalda og svissneska álfé-
lagsins í forsíðuviðtali við Þjóð-
viljann 14. september sl.:
„Það er rétt, að það hefur allt-
af verið hægt að ná samkomulagi
á þessum nótum ...“ Hér er m.a.
átt við áfangahækkun orkuverðs
til ÍSAL úr 6,5 í 10,0 mill.
Dagblaðið Tíminn sagði í for-
ystugrein sama dag:
„Þetta (þ.e. áfangahækkunin)
þýðir 10 milljón krónur á mánuði
til Landsvirkjunar. Ef sæmilega
hefði verið að málum staðið hefði
verið hægt að ná þessari hækkun
fram þegar árið 1980, ef fyrrv.
iðnaðarráðherra hefði einbeitt
sér að samningum um hækkun
orkuverðs ... Vegna þessa er
Landsvirkjun a.m.k. 350 milljón-
um króna fátækari, og mætti
hækka þá upphæð mikið, ef tekið
er með í reikninginn að í kjölfar
samkomulags af þessu tagi hefðu
náðst samningar um mun hærra
orkuverð."
Hér er því í stuttu máli haldið
fram að Landsvirkjun hafi ekki
einungis misst af 350 m.kr. tekj-
um, vegna eintrjáningsháttar
fyrrv. iðnaðarráðherra, heldur
mun hærri fjárhæð, þar eð nýr
samningur, sem fylgt hefði í
kjölfar áfangahækkunar, hefði
falið í sér enn hærra orkuverð.
Hjörleifi Guttormssyni hefur
verið tíðrætt um „niðurgreidda
raforku" til álversins. Engu að
síður kaus hann fremur að mæta
tekjuþörf Landsvirkjunar með
hækkun orkuverðs til almenn-
ings og skuldasöfnun, sem við-
skiptavinir Landsvirkjunar
verða endanlega að greiða, en
umræddri hækkun á orkuverði
til ÍSAL, sem „alltaf var hægt að
ná“ að hans eigin dómi.
Lausn gamalia
deilumála
Bráðabirgðasamkomulagið
fjallar um þríþætt efni: 1) hvern
veg farið skuli með lausn eldri
deilumála, 2) hvern veg skuli
staðið að endurskoðun og breyt-
ingum á gildandi samningi og 3)
áfangahækkun orkuverðs til ál-
versins.
Um þriggja ára skeið hafa
staðið yfir deilur milli íslenzkra
stjórnvalda og Alusuisse um
skattamál félagsins. Alusuisse
vísaði þeim deilum til alþjóðlegs
gerðardóms til að verjast hótun
um lögtak, sem fyrrv. fjármála-
ráðherra setti fyrst fram að
loknum síðustu þingkosningum
(þegar sýnt var að Alþýðubanda-
lagið myndi hrökklast úr ríkis-
stjórn). Sú hótun var ekki fram
sett til að auðvelda samninga.
Bráðabirgðasamkomulagið fel-
ur hins vegar í sér að þessar deil-
ur skuli leysa með einfaldari og
fljótvirkari hætti. Skipaðar
skulu þrjár dómnefndir. f hinni
fyrstu, sem fjalla á um lagaleg
ágreiningsefni varðandi túlkun
samninga um viðskipti milli
óháðra aðila, skal skipuð þremur
lögfræðingum, einum frá hvorum
aðila og hinum þriðja er full-
trúar aðila komi sér saman um.
Önnur nefndin, sem fást á við
skattatæknileg atriði, skal skip-
uð þremur íslenzkum skattasér-
fræðingum. Aðilar tilnefni sinn
hvorn sérfræðinginn er síðan
komi sér saman um oddamann.
Þriðja nefndin, sem úrskurða á
um endurreikning á framleiðslu-
gjaldi ef tilefni gefst til í niður-
stöðum fyrri nefnda, skal skipuð
ríkisendurskoðanda, endurskoð-
endum ÍSAL (með eitt atkvæði)
og óháðum endurskoðanda, er
aðilar sættist á.
Meðferð þessara deilumála
verður því að verulegu leyti í
höndum íslenzkra sérfræðinga,
sem er betri kostur en alþjóðleg-
ur gerðardómur. Lágmarks-
kostnaður við alþjóðlegan gerð-
ardóm er talinn ein milljón doll-
ara — og umfjöllunartími tvö ár
hið stytzta. Umsamið fyrirkomu-
lag sparar bæði tíma og fjár-
muni. Ráðgjafarfyrirtækið Coop-
er & Lybrand taldi og heppilegra
fyrir Islendinga að leysa þessi
mál með öðrum hætti en alþjóð-
legum gerðardómi.
Verðtryggður
orkusölusamningur
Meginatriði bráðabirgðasam-
komulagsins eru efnislega þessi:
• 1) Gildandi orkusölusamning-
ur skal endurskoðaður með
hliðsjón af orkuverði til álvera í
Evrópu og Ameríku, sem og sam-
keppnisstöðu ÍSAL. Gert er ráð
fyrir að orkuverð skv. endurskoð-
uöum samningi verði fullverð-
tryggt, miðað við umsaminn
grundvöll.
• 2) Skattaákvæði gildandi aðal-
samnings verði endurskoðuð og
gerð einfaldari og öruggari, m.a.
til að fyrirbyggja árekstra milli
samningsaðila í framtíðinni.
• 3) Teknir verði upp samningar
um stækkun álbræðslunnar, sem
framkvæmd yrði í tveimur
áföngum. Fyrri áfanginn kæmi
til framkvæmda 1987 og 1988.
Heimild til stækkunar er þó háð
frekara samkomulagi aðila, m.a.
um framtíðarorkuverð.
• 4) Gert er ráð fyrir að Alu-
suisse fái heimild til þess að selja
þriðja aðila, sem ríkisstjórn fs-
lands þarf þó að samþykkja, 50%
hlutafjár síns. Ennfremur að
hlutafé Alusuisse megi vera í
höndum dótturfyrirtækja í þess
eigu. Báðar þessar breytingar
eru háðar samþykki Alþingis og
koma ekki til framkvæmda nema
samningar takist um heildarend-
urskoðun gildandi samninga.
• 5) Þá skal og leita samninga
um rétt íslenzka ríkisins til þess
að eignast hlutafé í ÍSAL.
Áfangahækkun orku-
verðs, afturvirk að
hluta
Til að greiða fyrir viðræðum um
endurskoðun samninga hafa aðil-
ar komið sér saman um áfanga-
hækkun orkuverðs úr 6,4 í 9,5 mill.
Þar af er 1,1 mills afturvirkt frá 1.
júlí sl. Þessi áfangahækkun er
þegar komin til framkvæmda.
Auk þess bætist við hálft mill
(þannig að verðið verður 10 mill)
þegar álverð á málmmarkaði í
Lundúnum hefur náð 78 sentum í
20 daga samfellt. Þetta jafngildir
54% hækkun á núgildandi orku-
verði.
Til samanburðar má nefna að
meðalverð ríkisrafveitna í Noregi
á orku til álvera er nú 9,5 mill, en
Bladburóarfólk
óskast!
Vesturbær Austurbær
Faxaskjól Flókagata 1—51
Háahlíð
Bergstaðastræti