Morgunblaðið - 05.10.1983, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 1983
Nær orkuframleiðsla heimsins að fæða mannkynið árið 2020?
Kjarnorkunotkun mun
minni en áætlað var
Rætt við Halldór Jónatansson, for-
stjóra Landsvirkjunar, um Alþjóða
orkumálaráðstefnuna á Indlandi
„ÍBÚAR jarðar eru í dag um fjórir og hálfur milljarður og er
áætlað að íbúafjöldinn verði kominn í sex milljarða um alda-
mótin. 1‘essi fjölgun felur í sér, að á næstu 20—30 árum tvöfald-
ast íbúatalan í Asíu, Afríku og Suður-Ameríku, þar sem fólks-
fjöldi er mikill en þjóðartekjur tiltölulega lágar. Það sem
menn voru hvað mest uggandi um á ráðstefnunni varðandi
þcssa fjöigun er hin mikla viðbótarorka, sem þarf til að fæða og
klæða þær 90 milljónir manna er bætast við árlega. Þessi
orkuþörf er svo mikil, að lítið verður eftir til að stuðla
jafnframt að bættum lífskjörum í þróunarlöndunum, eins og
svo brýn þörf er á.“
Þetta segir Halldór Jónatansson, forstjóri Landsvirkjunar,
um Alþjóða orkumálaráðstefnuna, sem haldin var í Nýju
Delhí á Indlandi fyrir skömmu og átta íslendingar sóttu, þeirra
á meðal Halldór. Hann varð fyrstur Indlandsfaranna til að
koma heim aftur og var fús til að segja frá helstu málum á
þessari ráðstefnu.
Halldór sagði að af hálfu ís-
lensku fulltrúanna hefði verið
lagt fram eitt erindi af 160 (frá
50 löndum) og hefði það verið
samið af Jóhannesi Nordal,
stjórnarformanni Landsvirkjun-
ar, sér sjálfum og Jóhanni Má
Maríussyni, aðstoðarforstjóra
Landsvirkjunar. „Þetta erindi
fjallaði um nýtingu vatnsorku á
Islandi sem grundvöll aukins
hagvaxtar fyrir tilstilli orku-
freks iðnaðar," sagði Halldór. „í
erindinu gerðum við grein fyrir
þróun atvinnuvega á fslandi og
nýtingu auðlinda til lands og
sjávar, svo og mikilvægi þess að
renna fleiri stoðum undir efna-
hagslíf íslendinga með aukinni
nýtingu vatnsorku og jarðhita.
Það er einkum í ljósi þeirrar
staðreyndar, að ekki verður
gengið nær fiskstofnunum við
landið en orðið er, og með hlið-
sjón af því hve vel verður að
gæta þess að ekki komi til
ofveiði með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum. I erindinu var gerð
grein fyrir þróun orkumála á ís-
landi og áætlunum fram í tím-
ann í því efni, átaki landsmanna
í uppbyggingu orkufreks iðnaðar
og samhengi í aukningu þjóðar-
framleiðslu og orkunotkunar.
Þetta erindi vakti sérstaka at-
hygli, ekki síst meðal fulltrúa
þeirra þjóða, sem búa yfir mik-
illi óbeislaðri vatnsorku, sem
bíður nýtingar í þágu nýrra og
fjölbreyttari atvinnuvega, efna-
hagslífinu til framdráttar,"
sagði hann.
Eins og fram hefur komið í
Mbl. tóku um 3000 fulltrúar þátt
í ráðstefnunni og voru þeir frá
flestum löndum heims, þ.á m.
Kína, sem nú var með í fyrsta
sinn en þetta var 12. ráðstefnan
af þessu tagi. Þátttakendur í
ráðstefnunni voru fulltrúar ým-
issa fyrirtækja og stofnana á
orkusviði aðildarríkjanna, svo og
ýmissa alþjóðastofnana. Má þar
nefna Alþjóðabankann, Alþjóða
gjaldeyrissjóðinn, EBE, Alþjóða
kjarnorkumálastofnunina,
OPEC og Sameinuðu þjóðirnar.
„Aðalefni ráðstefnunnar var
ástand og horfur í orkumálum
heimsins almennt og hvernig
orkan gæti haldið áfram að vera
lyftistöng framfara og velmeg-
unar og undirstaða lífsgæða á
sem hagkvæmastan hátt,“ sagði
Halldór Jónatansson. „Með tilliti
til þessa voru einkunnarorð
ráðstefnunnar „Orka - Framfar-
ir - Lífsgæði". Af einstökum
málaflokkum, sem voru til um-
fjöllunar, má nefna tæknilegar
framfarir og nýjungar í bættri
nýtingu orkulinda; auðlindir og
markviss nýting orku og fjár-
magns; orka og lífsgæði - þjóð-
félagsleg áhrif orkunýtingar og
alþjóðleg samvinna á sviði
orkumála og framlög til alþjóð-
legrar orkustefnu."
Halldór sagði að mikið hefði
verið rætt um nýja og endurnýj-
anlega orkugjafa, þ.e. orkugjafa,
sem þurfa að taka við af olíu á
næstu öld þegar olíulindir jarð-
arinnar verða þurrausnar. „I
þeirri umræðu voru m.a. flutt
framsöguerindi um stöðu og
framtíðarhorfur hinna ýmsu
nýju eða endurnýjanlegu orku-
gjafa," sagði hann. „Einn eða
tveir sérfræðingar voru fengnir
til að fjalla um hvern orkugjafa,
svo sem kjarnorku, sólarorku,
vatnsafl, jarðhita, vindorku,
virkjun sjávarfalla og elds-
neytisframleiðslu úr lífrænum
úrgangsefnum. Dr. Ingvar Birgir
Friðleifsson, forstöðumaður
Jarðhitaskóla Háskóla SÞ á ís-
landi, flutti framsöguerindi um
jarðhita í heiminum. Það felst
mikil viðurkenning í því fyrir
jarðhitarannsóknir og jarðhita-
nýtingu á íslandi, að íslendingi
skuli boðið að flytja slíkt yfir-
litserindi um þessa mikilvægu
orkulind."
Staða orkubúskapar heimsins
og þróun orkumála var að sjálf-
sögðu þungamiðja ráðstefnunn-
ar, sagði Halldór. „Það lá fyrir
að orkunotkun í heiminum hefur
aukist um 23% á árunum
1972-1982, eða úr 7,4 Gtce í 9,1
Gcte en eitt Gcte er orkuinni-
hald eins milljarðs tonna af kol-
um. Kolanotkun hefur aukist úr
2,1 Gtce í 2,8 Gtce, sem er mun
minni aukning en vonast hafði
verið til. Hlutur þróunarríkj-
anna í heildarnotkuninni jókst
úr 8% í aðeins 10% á sama tíma-
bili. Hlutur jarðolíu hefur
minnkað í 37% úr 43% en hlutur
Halldór Jónatansson, forstjóri »
Landsvirkjunar:
Mikil viðurkenning fyrir ís-
lenskar jarðhitarannsóknir og
jarðhitanýtingu að íslendingi
skyldi boðið að flytja yfirlitser-
indið.
kjarnorku aukist lítillega, eða úr
einu prósenti í þrjú prósent af
heildarorkunotkuninni."
Halldór Jónatansson sagði að
olía og gas sæju heiminum í dag
fyrir um 60% af orkuþörfinni en
kol um 30%. „Mismunurinn er
brúaður með vatnsorku, kjarn-
orku og öðrum orkugjöfum. Til
hliðsjónar er athyglisvert að nú-
verandi jarðefnaorkuforði
heimsins er að mestu leyti kol,
eða 80%, en olía og gas aðeins
20%. Af þeim olíuforða, sem nú
er nýtanlegur á fjárhagslega
hagkvæman hátt, eru um % í
OPEC-löndunum en aðeins tí-
undi hluti í hinum vestrænu
iðnríkjum. Olíulindir Mexíkó
vega á sama hátt aðeins 8% og
olíulindir Norðursjávarsvæð-
isins aðeins 3% af heildar-
forðanum." Um kjarnorku sagði
Halldór að hún væri um 3% af
heildarnotkuninni en hlutdeild
kjarnorku í heildarrafmagns-
framleiðslu væri um 9%. „Þetta
er helmingi minni hlutdeild en
Alþjóða kjarnorkumálastofnun-
in áætlaði á sínum tíma að verða
mundi á fyrstu árum áttunda
áratugarins. Kjarnorka er talin
eiga fyrst og fremst erindi til
rafmagnsframleiðslu í háþróuð-
um iðnríkjum með stöðuga og
mikla orkueftirspurn. Þannig er
hlutur kjarnorku í rafmagns-
framleiðslu í Frakklandi, Finn-
landi og Svíþjóð um 40%. í
V-Þýskalandi er þetta hlutfall
um 20% og í hinum iðnvædda
hluta Sovétríkjanna 30—40%,“
sagði Halldór.
Forstjóri Landsvirkjunar
sagði að í lok ráðstefnunnar
hefðu verið dregnar saman
helstu niðurstöður almennra
umræðna og athugana. Sér hefði
þótt einna athyglisverðast, að
sýnt þætti að orkuþörf mann-
kyns muni allt að þrefaldast
fram til ársins 2020 frá því sem
nú er, og jafnvel enn meir, nái
efnahagsþróunin í þriðja heim-
inum sér á strik. „Þessari auk-
ningu verður að mæta á mis-
munandi hátt eftir heimshlut-
um, en einkum er treyst á kol,
kjarnorku og jarðgas í þessu
efni, svo og vatnsorkuna ásamt
nýjum orkugjöfum, sólarorku,
jarðvarma, vindorku og lífrænan
massa,“ sagði hann. „Er þá eink-
um haft í huga, að um og eftir
2020 verði mikilvægasti orku-
gjafinn í dag, olían, uppurin
meira og minna og því verða að-
rir orkugjafar smátt og smátt að
koma í staðinn. En til þess þarf
meiri háttar átak þjóða á meðal
á sviði vísinda og tækni. Þannig
er hlutur olíunnar í orkunotkun-
inni í dag um 40% en áætlað er
að hún verði komin niður í um
20% árið 2020. Það kom að
sjálfsögðu fram ánægja yfir
lækkun olíuverðs undanfarið í
það, sem raunhæft má teljast. I
því sambandi var ítrekuð nauð-
syn þess að vera ekki lengur of
háður olíu, né neinum öðrum
einstökum orkugjafa, svo forðast
megi óeðlilegar orkuverðssveifl-
ur á borð við þær, sem olíuverðið
tók á síðasta áratug."
Halldór Jónatansson sagði að
lokum að í niðurstöðum ráð-
stefnunnar hefði einnig komið
fram, að gert væri ráð fyrir að
kolanotkun í heiminum muni
tvöfaldast á næstu 20—30 árum.
„Því munu fylgja aukin mengun-
arvandamál, sem leysa verður
með ærnum tilkostnaði og sá
kostnaður gæti hæglega orðið til
að hækka kostnaðarverð raforku
framleiddrar með kolum um
helming," sagði hann.
Frumsýna Lokaæf-
ingu á Litla sviðinu
FYRSTA frumsýningin á Litla sviði Þjóðleikhússins á þessum
vetri verður næstkomandi fimmtudagskvöld, þann 6. október.
Verður þá frumsýnt nýtt íslenskt leikrit, Lokaæfing, eftir Svövu
Jakobsdóttur. Leikstjóri er Bríet Héðinsdóttir, leikmynd og bún-
inga gerir Birgir Engilberts, en Ásmundur Karlsson annast lýs-
inguna. Þrír leikarar fara með hlutverkin á sýningunni, þau
Edda Þórarinsdóttir, Sigurður Karlsson og Sigrún Edda Björns-
dóttir, segir í frétt frá Þjóðleikhúsinu.
„Þjóðleikhúsið hefur reyndar
þegar sýnt þetta verk tvisvar sinn-
um í Færeyjum, eins og komið
hefur fram í fréttum, og hlaut
sýningin lofsamlega dóma þar og
þótti leiklistarviðburður.
Um efni leiksins er rétt að segja
sem minnst, en í sem stystu máli
má segja að Lokaæfing fjalli um
ung og vel stæð hjón í Reykjavík
og mjög ákveðnar og óvenjulegar
áætlanir þeirra fyrir óvissa fram-
tíð. Atburðarás leiksins snýst um
það að þau eru að sannprófa áætl-
un sína til að komast að því hvort
allt stenst og þar af leiðandi er
það lokaæfing.
Svava Jakobsdóttir fæddist 4.
október 1930 í Neskaupstað. Lauk
BA-prófi í ensku og enskum
bókmenntum í Bandaríkjunum og
stundaði síðar framhaldsnám í
Oxford og Uppsölum. — Fyrstu
bækur hennar voru smásagna-
söfnin 12 Konur og Veisla undir
grjótvegg sem komu út 1965 og
1967. Árið 1969 kom fyrsta skáld-
sagan hennar, Leigjandinn, og
sætti verulegum tíðindum. Þá
komu frá henni leikritin Hvað er í
blýhólknum? (1970), Friðsæl ver-
öld (1974), Æskuvinir (1976), í
takt við tímana (útvarpsleikrit,
1980). Á sl. ári gaf hún úr smá-
sagnasafnið Gefið hvort öðru, sem
nú hefur verið tilnefnt til Bók-
menntaverðlauna Norðurlanda-
ráðs af íslands hálfu. Leikritið
Lokaæfing er sérstaklega samið
með Litla svið Þjóðleikhússins í
huga.
Bríet Héðinsdóttir stjórnaði síð-
ast vel heppnaðri uppfærslu á
Jómfrú Ragnheiði fyrir Þjóðleik-
húsið á síðasta leikári.
Önnur sýning á Lokaæfingu
verður sunnudagskvöldið 9. októ-
ber og þriðja sýning þriðjudags-
kvöldið 11. október."