Morgunblaðið - 07.10.1983, Qupperneq 2

42
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. OKTÓBER 1983
og hvernig hægt er að ná valdi á því
„Ég byrjaöi aö þróa þessa tækni fyrlr 8
árum, til aö vinna bug á eigin stressi, segir
hún, þegar viö spyrjum hana nánar út í aö-
dragandann að kerfinu. „Á þessum árum var
ég svo stressuö, aö ég var komin meö hjarta-
sjúkdóm og magasár, og voru þessi veikindi
bein afleiöing stressins. Sögöu læknar mér
aö meö þessu áframhaldi myndi ég ekki ná
fertugsaldri.
Eftir aö hafa fengiö þessa vitneskju tók ég
til minna ráöa. Ég haföi veriö mikill vinnu-
þjarkur og því vildi ég ekki breyta, heldur
reyna aö finna leiö til aö hafa vald á stressinu.
Svo ég bjó mér til áætlun, sem innihélt slök-
unartækni, viöhorf mín til þess vanda, sem ég
var í og hvernig ég gæti lifaö heilsusamlegu
lífi.“
Og þetta reyndist þér vel?
„Ég er oröin fertug," segir Jannell og hlær
hressilega.
Ert þú þá hætt aö vera stressuö, Sþyr
blaöamaöur í einfeldni sinni?
„Vandamáliö felst ekki bara í þvi aö vera
stressaöur, heldur aö maöurinn er alltaf
stressaöur. Stressiö sjálft er ekki af hinu
slæma, og í raun og veru er þaö aöeins merki
um aö viö erum lifandi. Þaö er okkur nauö-
synlegt í daglegu lífi og til dæmis til aö hjálpa
okkur aö lifa af hættur, sem steöja aö. En
stundum getur streitan oröiö okkur um megn
og þaö gjald, sem viö greiðum fyrir aö hafa
ekki vald á stressinu, orðiö of hátt. Viö getum
orðiö veik, við þreytumst fyrr og erum fljót aö
reiöast. Viö erum heldur ekki eins andlega
upplögö, sem lýsir sér meöal annars í því, aö
við erum gleymin og eigum erfitt með að
einbeyta okkur. Hegöunin breytist líka. Flest
förum viö að flýta okkur og veröum fljótfær.
Matarvenjur breytast venjulega og oft ekki til
hins betra og margir nenna ekki lengur aö
stunda likamsrækt. Afleiðingin veröur sú, aö
viö veröum sífellt stressaöri.
Sumir halda aö ekkert só hægt aö gera í
málunum, en svo er ekki. Námskeiö sem
þetta getur auöveldaö fólki aö ná valdi á
streitunni, en ég vil taka þaö fram, aö þaö
kennir fólki ekki aö útiloka stress algjörlega
enda ekki nauösynlegt, eins og ég sagöi hér
aö framan.”
Hvaö ráðleggur þú fólki sem er mjög
stressaö?
„Þaö er nauösynlegt aö þaö geri sér fyrst
grein fyrir hvaöa merki líkaminn gefur, þegar
hann er stressaöur. Viö getum veriö kvíðin og
haft líkamleg einkenni streitu án þess aö
finna til líkamlegrar vanlíöunar. Ef fólk veit
ekki af hvaöa völdum stressiö er, þá getur
þaö auövitaö ekki breytt neinu. Fyrsta skrefiö
er því, aö við gerum okkur grein fyrir hvernig
við finnum til eöa högum okkur, þegar við
erum stressuö. Fáum við höfuöverk, reykjum
viö meira, minnkar einbeitingin o.s.frv? Síðan
veröum viö aö ákveöa hvaö viö viljum gera til
aö breyta ástandinu."
Jannelle segir okkur, aö mörg viðbrögð
okkar séu svo rótgróin, aö við tökum ekki
eftir því, að þau valdi okkur óþægindum, í
okkar augum eru þau ofur eölileg. Því verö-
um viö sífellt aö vera vakandi fyrir því, hvern-
ig við bregðumst viö, þegar viö erum stress-
uö, ööruvísi verði okkur lítiö ágengt.
„Ég mæli meö því, að fólk skrifi niöur hjá
sér hvaö valdi streitunni hverju sinni, hvernig
þaö brást viö henni og loks hvort þaö heföl
getaö brugöist viö á jákvæöari hátt og þann-
ig dregiö úr eöa komiö í veg fyrir streitu,“
segir Jannelle.
Tvö meginvandamál eru varöandi stress
og má lesa um þau í fjölrituöu hefti, sem
nemendur á námskeiöinu fá til eignar. Annar
vandinn felst í þvi aö viö reynum aö leysa
félagsleg vandamál meö því aö örva lík-
amsstarfsemina. Þegar viö erum stressuö þá
eru viöbrögö við ákveönum atvikum yfirdrifin,
sem leiöir ef til vill til þess aö viö fáum höfuö-
verk, eöa eigum erfitt meö að sofa, svo dæmi
séu tekin. Viöbrögö af þessu tagi leysa auö-
vitaö engan vanda nema síöur sé, því viö
lausn á fólagslegum vanda þarf fyrst og
fremst rökhugsun. Öðru máli gegndi ef viö
værum til dæmis aö verja líf okkar, í slíkum
vanda þyrfti aö koma til líkamlegra viö-
bragöa Þaö er því gott aö fólk muni, að þaö
verður ekki fljótara á stefnumótið þó blóö-
þrýstingurinn hækki upp úr öllu valdi. Geri
fólk sér grein fyrir þessari hegðun sinni og
reyni aö breyta henni, þá hefur þaö náö taki á
streituvaldinum.
Hinn vandinn er sá, aö ýmis smámál geta
valdiö jafnmikilli streitu og stóru vandamálin,
þegar til lengdar lætur, því stress hleöur utan
á sig. Ef viö reynum ekki strax aö uþþræta
þessa smávægilegu stressvalda, þá getur
'ihL.
Sálfræöingurinn Janelle M. Barlow,
sem nýlega hélt námskeið um streitu á vegum
Stjórnunarfélags íslands, segir frá
Þú sest í þægilegan hæg-
indastól, leggur hendurnar í
kjöltuna og hallar höfðínu
örlítíð fram á við. Frá segul-
bandstækinu berst þæglleg
rödd Jannelle M. Barlow,
sem segir þér að anda djúpt
um leið og þú leggir augun
aftur. „Þegar þu andar frá
þér, staldraðu þá aðeins við
þangað til þú finnur að lík-
aminn er farinn að anda
sjálfkrafa. Taktu síðan eftir
hvað gerist, þegar þú andar
eðlilega... “ heldur röddin
áfram og nánari útskýringar
fylgja. Þannig hefjast slök-
unaræfingar bandaríska
sálfræðingsins Jannelle M.
Barlow, sem hélt námskeið
um streitu og hvernig hægt
er að ná valdi á henni, á veg-
um Stjórnunarfélagsins ný-
lega. En þetta gerist ekki
fyrirhafnarlaust, fólk verður
að eyða bæði tíma og kröft-
um í að ná þessu markmiði.
Þó ekki eins miklum tíma og
margir halda en að því kom-
um við síðar. Til þess að
auðvelda fóíki að ná valdi á
streitunni og um leið breyta
um lífstíl hefur Jannelle sett
upp ákveðið kerfi, sem hún
byggir meðal annars á eigin
reynslu.
maöurinn veriö orðinn
afar stressaöur í lok
dagsins. Getur þaö
valdið miklum vanda, ef
fólk gerir ekki eitthvaö
til aö verja sig gegn
óhóflegri streitu.
Þegar blaöamaöur
les þetta minnist hann
frásagnar einnar kunn-
ingjakonu sinnar af
dæmigeröum stress-
morgni, þar sem hvert
atvikið af ööru hlóö utan
á sig þvílíku stressi, aö
vinkonan var alveg aö
springa. Morgunninn
byrjaöi meö því að hún
vaknaöi of seint. Meö
stírurnar í augunum
fæddi hún og klæddi
barnið sitt og fór svo út
í bílinn og ók af staö til
dagmömmunnar. Hún
ætlaöi líka aö skila inn
umsókn um dagvistun,
sem hún var búin að út-
fylla samviskusamlega.
En þar eö enginn bens-
ínmælir er í bifreiö
hennar, sem er oröin 15 ára gömul, og vin-
konan steingleymt aö fylgjast meö kílómetra-
fjöldanum, þá varö bíllinn bensínlaus og
klukkan alveg að veröa niu. Bensínstööin var
sem betur fer á næsta leiti en hún þurfti aö
hlaupa þangaö. Á meöan grét barnið, sem
var skilið eftir eitt í bílnum. Þegar hún hafði
rogast með stóran brensínbrúsa aö farartæk-
inu uppgötvaöi hún, aö hún haföi gleymt aö
fá lánaöa trekt. I flýtinum greip hún þá til
dagvistunarumsóknarinnar, bjó til kramarhús
og hellti bensíninu í tankinn, helmingurinn
sullaöist auövitaö út fyrir og umsóknin ónýt.
Meö bankandi hjarta kom hún bílnum í gang.
Hún ók greitt til dagmömmunnar, gleymdi aö
kveöja barnið um leiö og hún þaut aftur af
staö áleiöis til vinnustaöarins. Nú
var klukkan oröin gott betur en tíu og allt í
einu mundi konan aö hún haföi átt aö hitta
viöskiptavin upp úr níu. Á skrifstofunni biöu
bæöi yfirmaðurinn og kúnninn. Yfirmaöurinn
var ekki ánægöur yfir því aö viöskiptavinurinn
var látinn bíöa svona lengi og kúnninn var
óánægöur af sömu ástæöu. Sagöi yfirmaöur-
inn aö hún yröi aö koma meö haldgóöa skýr-
ingu á þessu framferöi, ef hún ætlaöi aö
halda vinnunni. Vinkonan sagöi mér í trúnaði,
aö hún heföi gjarnan viljaö hafa eitthvaö ró-
andi viö höndina þennan dag. En heföi ekki
veriö betra, ef konan heföi kunnaö aö slaka
á?
I stressnámskeiöinu leggur Jannelle
áherslu á aö kenna fólki slökun. Segir hún, aö
til séu ýmsar leiöir til þess og kennir hún
nokkrar aöferöir. Má skipta þeim niöur í virka
slökun, sem felst í því að reynt er á sig likam-
lega, og óvirka slökun, þar sem fólk situr og
einbeitir sér aö líkama sínum, sem síöan leiö-
ir til slökunar. Slökun sem þessi tekur aöeins
nokkrar mínútur.
„Ég slakaöi áðan í þrjár mínútur meöan
þeir sem sækja námskeiðiö geröu smá próf-
un á sjálfum sér. Ég settist i stól fyrir framan
nemendurna og slakaöi á meö augun opin,
þaö tók enginn eftir neinu," segir Janneli og á
henni sjást engin þreytumerki þó hún hafi
talaö nær viöstööulaust í þrjá klukkutíma.
Til aö auövelda nemendum aö tileinka sér
slökunartækni hefur Jannelle Barlow talaö
inn á þrjár snældur, sem nemendur fá til
eignar í upphafi námskeiösins. Þar kennir
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. OKTÓBER 1983
43
Paglegt
Hildur Einarsdóttir
Ljósm. Friöþjótur.
hún vöövaslökun og öndun, sem
veitir hvíld. Einnig kennir hún fólki aö
slaka á fyrir svefn. Hún segir okkur,
aö margir haldi, aö slökun sé sama
og aö sofa. En þaö sé ekki alltaf
þannig, þó sé til fólk, sem aöeins
slaki á í svefni. Þaö sé ekki þar meö
sagt aö í svefni sé aö finna bestu og
dýpstu slökunina, því rannsóknir
sýni, aö árangursríkustu slökuninni
sé náö vakandi.
„Sumum er þaö eölilegt aö slaka
af á þennan hátt og þarf ekki aö
kenna þeim þaö,“ bætir hún viö.
Viö höfum oröið vör viö, aö áhugi
á hvers kyns líkamsrækt hefur aukist
mjög á undanförnum árum og ööru
því sem dregið getur úr stressi, eins
og heitum bööum og nuddi. Viö
spuröum Jannelle, hvort rekja mætti
þennan aukna áhuga til þess, aö fólk
væri stressaöra nú en áöur.
„Líklega er stressiö meira nú en
þegar foreldrar okkar voru aö alast
upp. Hraðinn er orðinn svo miklu
meiri þannig aö hlutirnir breytast
mjög fljótt og þar sem þjóöfélagiö
leggur svona mikla áherslu á þennan
þátt, þá er fólk örvaö með ýmsu
móti til að flýta sér. En fólk áttar sig
ekki á að þaö er jafnvel afkasta-
meira, ef þaö gætir þess aö hvíla sig
á milli. Maöur, sem vinnur til dæmis
12 tíma á dag, ætti aö taka sér hvíld
á fjögurra tíma fresti í hálftíma í
senn. Þess á milli gæti hann gert
slökunaræfingar sem taka ef til vill
ekki nema nokkrar sekúndur.
Vandamálin eru líka flóknari nú en
áöur og oft opin í báöa enda þannig
aö engin einhlít lausn er á málinu.
Þetta veldur fólki ákveönu öryggis-
leysi,“ segir Jannelle.
En þaö er ekki bara líkamsrækt
og slökun, sem kemur til góöa viö aö
ná valdi á stressinu, mataræðiö
kemur þar inn i líka.
„Sérfræöingar eru ekki sammála
um hvað sé best fyrir okkur að
boröa. Þaö eru þó æ fleiri vísinda-
menn, sem telja, aö rekja megi ýmsa
Leidbeinandinn
og sálfrædingurinn
Janelle M. Barlov.
kvilla og jafnvel dauöa til slæmra
matarvenja," segir Jannelle. Veitir
hún nemendum fræöslu um hver séu
helstu vandamálin viö mataræði
okkar. Meöal þess, sem þar kemur
fram, er aö áfengi, kaffein, nikotín
og sykur eru beinir streituvaldar.
En hvaö ætli valdi mestu stressi
hjá fólki?
„Innan fjölskyldna eru þaö pen-
ingar, þaö er aö segja viöhorf fólks
til þess, hve mikla peninga þaö hefur
handanna á milli."
Eru einhverjir starfshópar stress-
aöri en aörir?
„Þaö er erfitt aö segja nokkuö um
þetta," segir Jannelle. „Lengi vel var
haldiö aö þaö væru forstjórar og
aörir jseir sem bera mikla ábyrgö. En
ýmislegt bendir til aö þaö sé fremur
fólkiö meö lægstu launin og í valda-
minnstu störfunum, sem sé stress-
aöast, því þetta fólk hefur svo lítið
vald á lífi sínu.“
Jannelle M. Barlow er starfsmaö-
ur fyrirtækisins Time Manager Int-
ernational, og feröast hún um heim-
inn til aö leiöbeina á streitunám-
skeiöum. Hún er nýbyrjuö aö starfa
hjá fyrirtækinu, áöur feröaöist hún
um Bandaríkin í sömu erindagjörö-
um. Hefur hún sjö ára reynslu aö
baki sem leiöbeinandi. Viö spuröum
hana hvaö færi mikill tími daglega í
aö lifa eftir þessu kerfi.
„Þaö tekur ekki mikinn tíma til
viöbótar viö þaö, sem viö verðum
annars aö gera daglega, eins og aö
boröa og sofa vel. Hvaö varðar lík-
amsrækt þá þarf fólk ekki aö æfa
meira en þrisvar í viku um 20 mínút-
ur í senn. Síöan er nauösynlegt aö
eyöa svona 5—10 mínútum daglega
til aö slappa af, til dæmis 5 mínútum
aö morgni og 5 mínútum aö kvöldi.“
Eigum á lager allt
milliveggjaefni
í húsið og
klæðningar í loft
og á útveggi.
M4Tf
VERKSMIÐJULAGER
ÁRMÚLA 7
SÍMAR 31600-31700
Ert þú að leita að hillum í stofuna,
barnaherberqið, geymsluna, lagerinn
eða verslunina? Þetta er lausnin.
p iQi iuii | | |D
rUnUniLLUn
Utsölustaöir: REYKJAVÍK: Liturinn, JL-Húsið, KÖPAVOGUR: BYKO, Nýbýla-
vegi 15, HAFNARFJÖRÐUR: Málmur, Reýkjavikurvegi, AKRANES: Verslunin
Bjarg, BORGARNES: Kaupfélag Borglirðinga, STYKKISHÓLMUR: Húsið,
PATREKSFJÖRÐUR: Ratbúð Jónasar. BOLUNGARViK: Jón Fr. Einarsson, ISA-
FJÖRÐUR: Húsgagnaverslun Isafjarðar, BLÖNDUÓS: Kaupfélag Húnvetninga,
EGILSSTAÐIR: Verslunarfélag Austurlands, SEYÐISFJÖRÐUR: Verslunin
Dröfn, REYÐARFJÖRÐUR: Verslunin Lykill, FÁSKRÚÐSFJÖRÐUR: Verslunin
Þór, VÍK I MÝRDAL: Kaupfélag Skaftfellinga, VESTMANNAEYJAR: Þorvaldur og
Einar, SELFOSS: Vöruhús K A.
ERANN
ÁNORÐA
og Húsgagnahöllin í Bíldshöfða er stútfuU aí norðanvörum.
Góðum vörum á góðu verði, sem fjúka út jaínharðan.
ATH: Verksmiðjusölunni lýkur á morgun kl. 16.00.
Á boðstolum:
Gallabuxur: úlpur. peysur, sokkar, skór í öllum regnbogans titum
______og mörgum gerðum og barnafatnaður alls konar.
Enniremur:
Kvenkápur, kjólar, pils og tískuvörur úr ull.
líka:
Herraíot, stakar buxur, stakir tweed jakkar, frakkar og eínisbútar.
Þar að auki:
Teppabutar, aklœðisefni og gluggatjöld, buxnaefni. einlitt og
teinótt terylene og gullfalleg ullarteppi á gjatverði.
Einnig:
Teppagœrur, mokkaskinn i morgum litum, mokkaíatnaður og
______________________mokkahúíur.________ f\T>TT\
Og auðvitað:
Gam, m.a. 1 storhespum, loðband og lopi. ^iaugardag u. io-ió
Strœtisvagnaíerðir írá Hlemmtorgi: Leið 10.
★1 Vi ÍKSk m VSJL
SAMBANDSVERKSMIÐJANNA A AKUREW