Morgunblaðið - 06.04.1984, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 1984
MEÐ BARN
Á BRJÓSTI
ingartilfellum. Sigríöur hefur unniö
aö þessum rannsóknum í nokkur
ár og í samtali viö hana kom f Ijós
aö hún telur skýringarnar miklu
dýpri en hér hafa veriö nefndar.
Samkvæmt heimildum frá þessum
tíma var oft litiö á dauöa ungbarna
sem guösblessun, kornabörn talin
best geymd syndlaus hjá guöi,
enda vesöld landsmanna mikil á
þessum tíma. Skýringin kann því
aö vera sú, aö þaö aö hafa börn
ekki á brjósti hafi veriö meövitaö
eöa ómeðvitaö framhald þjóöar-
innar á barnaútburöl, en útburöur
barna tíökaöist eins og flestir vita
lengi framan af. Þegar kristnin var
lögtekin áriö 1000 eru t.d. mjög
margir fylgjandi áframhaldandi
barnaútburöi. Hin nýja trú bannar
barnaútburð, en engin tök voru á
aö takmarka barneignir. Hvers
vegna voru börn ekki höfö á brjósti
á þessu tímabili er menn tóku eftir
lækningamætti alls kyns grasa og
jurta og sagnir eru um aö brjósta-
börn hafi jafnvel veriö einu börn
foreldra sinna sem komust til full-
oröinsára? Gátu þeir sem höföu
efni á kúamjólkinni þannig tak-
markaö fjölda barna sinna? Þess-
um spurningum leita sagnfræö-
ingar nú svara viö og veröur for-
vitnilegt aö fylgjast meö niöurstöö-
um þeirra.
Á 18. og 19. öldinni böröust
'margir læröir menn fyrir því að
Módurmjólkin er
hollasta næring korna-
barns, en þó hefur
börnum ekki verið gefið
brjóst hér á landi nema
nokkrar kynslóöir.
Valgerður Jónsdóttir
Móðurmjólk,
brjóstagjöf, lenging
fæðingarorlofs...
Þessi orð hafa talsvert
verið á vörum að und-
anförnu, jafnt innan
þings sem utan. Fyrir
skömmu var stofnað í
Skagafirði Áhugafélag
um brjóstagjafir, og
gæði móðurmjólkur og
gildi brjóstagjafa voru
umræðuefni á tveim
fundum sem haldnir
voru í Kópavogi fyrir
skömmu. Pá er fyrir-
huguð ráðstefna um
þessi mál ef næg þátt-
taka fæst, og væntan-
lega stofnaðir vinnu-
hópar á Reykjavíkur-
svæðinu og um landið
allt.
En hvers vegna þessi skyndi-
legi áhugi á brjóstagjöf?
Hefur þaö ekki alla tíö veriö
taliö eölilegt aö hafa kornabörn á
brjósti? Nei, síöur en svo. Sigríöur
Siguröardóttir hefur tekiö saman
upplýsingar um brjóstagjafir á
tímabilinu 1700—1900, en grein
hennar birtist í blaöi sagnfræöi-
nema, Sögnum. Þar kemur m.a.
fram aö samkvæmt eldri heimild-
um viröast konur almennt ekki
hafa haft börn á brjósti hér á landi
frá seinni hluta 17. aldar eöa fyrr,
og fram á byrjun þeirrar 20. en
ástæöurnar eru ókunnar. Fátæk-
ustu konurnar í verstöövum og viö
sjávarstöuna neyddust þó til aö
hafa börn sín á brjósti, og því var
oft litiö á brjóstagjöf sem hálfgert
neyöarúrræöi, fátækum konum
vorkennt að þurfa að hafa börn sín
á brjósti og er jafnvel ekki laust viö
aö enn eimi eftir af þessum hugs-
unarhætti.
En á hverju næröust þá betri
manna börnin? Samkvæmt grein
Sigríðar var því trúaö aö kúa-
mjólkin væri besta fæöa korna-
barna og hún var jafnvel bætt með
rjóma ef efnahagurinn leyfði. Þeir
Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson
fara nokkrum oröum um ung-
barnadauöann hér á landi á 18.
öldinni i Ferðabókinni og telja aö
rangt mataræöi skipti þar höfuö-
máli. En auk kúamjólkurinnar voru
3—4 mánaöa gömul börn vanin á
kjöt og fisk og var tuggiö í þau.
Barnadauöi var mestur á 1. og 2.
aldursári, en þeir félagar taka eftir
þvi, að ef börnin lifa af fyrstu 3—4
árin komast þau venjulega til full-
oröinsára. Þeir nefna einnig dæmi
þess aö konur hafi misst öll börn
sín, sem fengiö höfðu kúamjólkur-
blönduna, en ef þær hafi af ein-
hverjum ástæöum haft eitt barn á
brjósti hafi þaö veriö kvillalaust og
náö háum aldri. Seinni hluta 19.
aldarinnar fóru landlæknir, yfir-
setukonur og fleiri aö berjast fyrir
því aö konur heföu börn sín á
brjósti og töldu barnadauöann
standa í beinu sambandi viö þaö
aö þau fengju ekki hollustu og
náttúrulegustu fæðuna, sem fyrir
hendi var, nefnilega brjóstamjólk-
ina. Breytingar veröa ekki fyrr en á
fyrstu áratugum 20. aldarinnar.
HVERS VEGNA FENGU
BÖRN EKKI
BRJÓSTAMJÓLK?
En hvaöa ástæöur voru fyrir þvi
aö börn fengu ekki brjóstamjólk-
ina? Sigríöur telur upp nokkrar
mögulegar skýringar, m.a. þær
sem Árni Björnsson varpar fram i
bók sinni „Merkisdagar á
mannsævinni", þ.e. hvort hugsan-
legt sé aö dregiö hafi úr brjósta-
gjöf á 17. og 18. öldinni vegna
næringarskorts mæöranna. Aðrar
skýringar eru m.a. þær aö erlend
áhrif hafi átt stóran þátt i þessu,
konur hafi veriö haldnar miklum
fordómum um brjóstagjafir, taliö
þær sársaukafullar og útlitsspill-
andi. Ein skýring kann aö vera sú
aö brjóstagjöf hafi veriö talin ósiö-
leg og ekki æskilegt aö konur
væru gefandi börnum brjóst á al-
mannafæri.
Aörir hafa komiö meö þær skýr-
ingar aö konur hafi veriö svo upp-
teknar viö vinnu aö brjóstagjöf hafi
veriö of erfið fyrir konuna og óholl
fyrir barniö. En hafi konur haft
börn á brjósti fyrr hefur vinna
þeirra áreiöanlega ekki veriö minni
og sú skýring því ófullnægjandi.
Klæönaöur kvenna á þessum
tíma kann og aö hafa haft einhver
áhrif. Upp úr aldamótum 1800
klæddust konur þröngum treyjum,
og fram kemur ábending til kvenna
á 19. öldinni aö þrengja ekki um of
aö geirvörtunum síðustu mánuöi
meögöngutímans, því ella geti þaö
haft í för meö sér aö þær yröu illa
færar um aö leggja barn sitt á
brjóst.
Engin þessara skýringa er þó
sannveröug, þaö heldur áfram aö
vera ráögáta hvers vegna íslenskar
mæöur hafi ekki haft börn sín á
brjósti í þrjú hundruö ár eöa leng-
ur, nema í örfáum undantekn-