Morgunblaðið - 12.01.1986, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR12. JANÚAR1986
skort en í Barranquilla voru allir
reiðubúnir að hjálpa náunganum -I
„cf til er nóg handa tveimur er líka
til nóg handa þremur," er haft að;
máltæki við Karabíska hafið. Í!
París var annað upp á teningnum
og Márquez fannst hann utanveltu. j
Ekkert kom þó í veg fyrir að hann1
héldi áfram að skrifa af ofurmann-1
legu kappi og í París hóf hann að i
rita La mala hora, Stundin illa.
Bókin snýst um tortryggni og úlfúð i
í smábæ í Kólumbíu en Márquez!
komst fljótt í vandræði. Ein persón- \
an í bókinni, ofúrsti nokkur sem;
bíður eftir bréfi um eftirlaunin sín,
varð sífellt fyrirferðarmeiri og aðí
lokum gerði Márquez sér grein fyrir j
því að ofurstinn heimtaði sína eigin,
bók. Þá lagði hann La mala hora j
til hliðar og skrifaði söguna um
ofurstann sem í íslenskri þýðingu I
heitir Liðsforingjanum berst aldrei j
bréf. Sú bók fékkst að lyktum út-1
gefín og þó hún fengi eins og fyrri
bókin ágæta dóma gagnrýnenda
seldist hún ekki að ráði og Márquez ;
fékk engin höfundarlaun að sinni.
Lífsbaráttan var hörð. Márquez
hafði gengið að eiga æskuástina
sína, þolinmóða og skilningsríka
stúlku að nafni Mercedes, og þau
eignuðust tvo syni. Hjónaband
þeirra hefur verið óvenjuiega far-
sælt og Márquez hefur oftar en einu
sinni og oftar en tvisvar vottað
henni ást sína og þakklæti í við-
tölum. Hann kveðst hins vegar
ómögulega geta gert hana að per-
sónu í skáldverki - hún birtist þó
tvívegis í Hundrað ára einsemd
(undir réttu nafni) og vaf^lítið er
persóna Úrsúlu Igúaran/að ein-
hveiju leyti mótuð af hénpí.
Það vildi Márquez til happs að
þó ritstörfín skiluðu engri björg í
bú gat hann alltaf fengið vinnu við
blaðamennsku. Eftir að hann kom
sér loksins frá París starfaði hann
um hríð í Venezúela en réðst síðan
til fréttastofúnnar Prensa Latina í
Bogotá. Hann hélt uppteknum
hætti og skrifaði skáldverk á nótt-
unni - fyrst smásögurnar í Af jarð-
arför Landsmóðurinnar miklu og
lauk síðan við La mala hora. Enn
sem fyrr fékk hann ágæta gagnrýni
og meira að segja nokkrar viður-
kenningar en upplög bókanna voru
lítil og höfundarlaunin rýr. Utan
Kólumbíu þekkti enginn til Gabriel
3arcía Márquez.
Hringurinn um
Macondo þrengist
En hann hélt sig við leistann sinn.
Hringurinn var að þrengjast um
Macondo; þorpið var orðið til og
margir íbúa famir að flækjast þar
um en sagan sjálf fór undan í flæm-
ingi. Márquez tókst ekki, hvemig
sem hann reyndi, að finna rétta
tóntegund fyrir þessa bók sem hann
hafði svo lengi ætlað sér að skrifa
og átti upphaflega að heita Húsið.
Pólitík spilar þar svolítið inní. Már-
quez var (og er) eindreginn vinstri
sinni og með sögum sínum vildi
hann benda á það sem miður fór í
samfélaginu, leggja sitt af mörkum
til að bæta þar úr. Ekki svo að
skilja að fyrri bpekur hans séu flatn-
eskjulegur sósíalrealismi, langt því
frá, en þær tóku þó meira mið af
realismanum en fyrstu smásögur
hans höfðu gert. Hemingway hafði
leyst Faulkner af hólmi sem helsta
fyrirmynd hans í stíl, og það vom
slæm skipti ef maður hugðist lýsa
innri töfraheimi eins og Macondo.
Árin liðu og Márquez tókst ekki
að leysa sinn Gordíonshnút. Hann
var gerður fréttaritari Prensa Lat-
ina í New York og þar átti hann
erfiða ævi. Byltingin á Kúbu var
liðin og Márquez hafði síður en svo
farið í felur með fögnuð sinn og
raunar vom flestir starfsmenn
Prensa Latina vinstrisinnaðir. Kúb-
anskir útlagar í New York höfðu
oft í hótunum við Márquez og um
tíma skildi hann aldrei við sig þunga
jámstöng ef á hann yrði ráðist.
Útlagamir gáfu jafnvel í skyn að
þeir kynnu að ráðast gegn Mercedes
og eldri syni þeirra. Það er kald-
hæðnislegt að það vom einmitt
kúbanskir kommúnistar sem ollu
því að Márquez hætti störfum hjá
Prensa Latina. Þeir höfðu mikinn
áhuga á að koma sér þar fyrir og
þrengdu loks svo að yfirmanni
fréttastofunnar, Argentínumannin-
um Jorge Ricardo Masetti, að hann
sagði af sér og með honum fóm
allir starfsmennimir, Márquez þar
á meðal (þótt ekki dofnaði við þetta
aðdáun hans á Castro).
Mercedes gerði
einsemdina mögulega
Enn einu sinni var hann eins og
í lausu lofti og framtíðin óviss.
Hann ákvað upp úr þurm að halda
til Mexíkó og sótti þar um vinnu
sem ritstjóri kvennablaðs. Hann var
svo fátækur að þegar hann hélt á
fund eiganda blaðsins á knæpu
einni varð hann að koma á undan
eigandanum og fara á eftir honum
svo hann SCGÍ ekki hörmulegt ásig-
komulag skófatnaðar nýja ritstjór-
ans.
Svo var það dag nokkum að
Márquez var á leið til Acapulco með
Mercedes og sonunum tveimur. Þá
þyrmdi allt í einu yfir hann og hann
vissi hvemig hann átti að skrifa
Hundrað ára einsemd. „Ég varð að
segja söguna á jafn grafalvarlegan
hátt og amma mín sagði mér sínar
furðusögur og ég varð að byija á
því þegar afi fór með mig að sjá
ísinn..
Hann sneri við, komst aldrei til
Acapulco og byijaði að skrifa undir-
eins og hann var kominn til Mexíkó-
borgar. Heita má að hann hafi lokað
sig inni og sem fyrr reyndist Merce-
des honum betri en enginn. „Ef
ekki hefði verið fyrir hana hefði ég
ekki getað skrifað bókina. Hún sá
um allt. Ég hafði keypt bíl nokkmm
mánuðum fyrr. Ég tók lán út á
hann og lét hana hafa peningana,
sem ég var búinn að reikna út að
við gætum lifað af í hálft ár. En ég
var hálft annað ár að skrifa bókina.
Þegar peningamir vom búnir
minntist hún ekki á það við mig. Ég
veit ekki hvemig hún fór að því en
hún fékk slátrarann til að láta okkur
hafa kjöt út á krít og brauð fékk
hún hjá bakaranum. Hún fékk hús-
eigandann til að bíða í níu mánuði
eftir leigunni. Hún reddaði þessu
öllu smám saman án þess að ég
hefði hugmynd um og hún kom
meira að segja öðm hvom með
bunka af 500 vélritunarblöðum
handa mér. Þessi 500 blöð vom
alltaf til staðar."
Grét heilt síðdegi
Þrátt fyrir að skriftimar tækju
18 mánuði gengu þær fremur hratt
fyrir sig. Márguez skrifaði í eins
konar hitasótt, frá klukkan níu á
morgnana til þijú á daginn, og þó
hann hefði haft allglögga hugmynd
um söguþráðinn er hann hófst
handa varð bókin að vemlegu leyti
til um leið og hann skrifaði hams-
laus á ritvélina. Nýjar persónur
skutu upp kollinum, aðrar breyttust
og þróuðust. Márquez hefur sagt
svo frá að erfíðasta stund sín við
ritstörfín hafí verið dagurinn þegar
hann neyddist til þess að drepa
Aurelianó Búendía ofursta, eftir að
dregið það eins lengi og hann gat.
Þá grét hann heilt síðdegi.
Svo var bókinni allt í einu lokið,
Macondo fokið burt af yfírborði
jarðar. Márquez hafði þóst viss um
að hann myndi klára bókina klukk-
an þijú þegar hann var vanur að
láta staðar numið. Raunin varð hins
vegar sú að hann setti síðasta
punktinn um ellefuleytið fyrir há-
degi. Mercedes var ekki heima og
Márquez náði ekki í neinn í síma
til að segja tíðindin. „Ég man það
eins og það hefði gerst í gær hvað
ég var ringlaður, ég vissi ekki hvað
ég átti af mér að gera þennan tíma
sem var afgangs og ég reyndi að
láta'mér detta eitthvað í hug til að
fást við svo ég gæti lifað til klukkan
þijú.“
Svo kom Mercedes heim og neit-
aði að venju að lesa handritið. Hún
batt aftur á móti utan um það
pappír og hélt út á pósthús til þess
að senda það til Deitorial Sudamer-
icana í Buenos Aires. Á leiðinni
hugsaði hún með sér:
„Og hvað nú, ef skáldsagan er
alls ekki góð?“
TÍU BESTU
BÍÓMYNDIRNAR1985
Að venju hafa kvikmyndagagnrýnendur Morgunblaðsins farið yfir kvikmyndauppskeruna á nýiiðnu ári og
valið úr þær tíu bíómyndir sem þeir telja, hvor fyrir sig, hafa sætt mestum tíðindum. Lætur nærri að vel á
annað hundrað kvikmyndir hafi verið frumsýndar hérlendis í fyrra, en það skal tekið fram að ekki voru
teknar með í þennan reikning myndir sem sýndar voru utan almennra sýninga kvikmyndahúsanna, svo sem
á Kvikmyndahátíð Listahátíðar, Kvikmyndahátíð kvenna eða á sérstökum kvikmyndavikum. Hér fer á eftir
val þeirra Sæbjörns Valdimarssonar og Árna Þórarinssonar á bestu bíómyndunum 1985:
1. PARIS, TEXAS, Wim Wenders, þýsk-bandarísk,’84.
2. AMADEUS, Milos Forman, bandarísk, 1984.
3. BLOOD SIMPLE, Joel Coen, bandarísk 1985.
4. Cal, leikstj. Pat O’Connor, bresk, 1984.
5. THE MAN WHO KNEW TOO MUCH, Alfred Hitchcock,
bandarísk, 1956.
6. ZELIG, WoodyAllen, bandarísk, 1983.
7. SKÖNHEDEN OG UHYRET, Nils Malmros, dönsk, 1983.
8. THE HIT, Stephen Frears, bresk, 1984.
9. WITNESS, PeterWeir, bandarísk, 1985
10. THE BREAKFAST CLUB, John Huges, bandarísk, 1985.
Árni Þórarinsson
1. WITNESS, Peter Weir, bandarísk, 1985.
2. PRIZZI’S HONOUR, John Huston, bandarísk, 1985.
3. AMADEUS, Milos Forman, bandarísk, 1984.
4. PARIS, TEXAS, Wim Wenders, þýsk-bandarísk, 1984.
5. A PASSAGE TOINDIA, David Lean, bresk, 1984.
6. THE VERDICT, Sidney Lumet, bandarísk, 1982.
7. THE KILLING FIELDS, Roland Joffé, bresk, 1985.
8. MASK, Peter Bogdanovich, bandarísk, 1985.
9. BLOOD SIMPLE, William Coen, bandarísk, 1985.
10. BEVERLY HILLS COP, Martin Brest, bandarísk, 1985.
Sæbjörn Valdimarsson
ENGLABORNIN
Laugavegi 28
Námskeið
Ákveðni-þjálfun og >
mannleg samskipti
fyrir þá sem vilja læra á markvissan hátt að vera’
ákveðnari í framkomu, bæta samskipti sín við
aðra or auka sjálfstraust sitt.
1 hópvinnu mun þátttakandi læra:
• Hverjir veikleikar hans og hverjir styrk-
leikar hans eru í mannlegum samskipt-
um.
• Áhrif sjálfsmats hans á framkomu
• Ákveðnari tjáningarmáta.
Lengd: Sjö skipti frá kl. 18.00-20.30.
Námskeið I á þriöjudagskvöldum byrjar 14.1.
Námskeiö II á fimmtudagskvöldum byrjar 16.1.
Uppl. og innritun í dag og mánudag í síma 671509
milli kí. 16.00-19.00.
J.