Morgunblaðið - 04.04.1986, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR4. APRÍL1986
mjög hægt þegar efnum er t.d.
hellt, þannig aö þau dreifi sér
sem allra minnst. Þvoið ykkur
um hendur og andlit um leið og
verkinu er lokið.
(ÚR AMERICAN HEALTH)
Ný aðferð til að gera
sprungnar háræðar
ósýnilegar
Æðahnútar og sprungnar
háræðar á fótleggjum eru
mörgum til ama og jafnvel óþæg-
inda. Ýmsar aðferðir eru við að
draga úr áhrifum æðahnúta og
jafnvel að fjarlægja þá en til
skamms tíma var erfitt að eiga við
sprungnar háræðar sem oft birtast
eins og net á afmörkuðu svæði.
Þær eru algengar, en sársauka-
lausar og skaða ekki heilsuna
þannig að ástæðulaust er að hafa
af þeim áhyggjur en þó eru þær
til ama þeim sem láta sér annt um
útlitið. Þannig geta þær haft sál-
ræna þýðingu.
í fréttabréfi sem út kemur á
vegum Mayo Clinic skýrði einn
sérfræðinga þeirrar virtu stofnun-
ar, Joseph M. Kieley, nýlega frá
aðferð til að gera hinar sprungnu
háræðar ósýnilegar. Aðferðin er
nánast sársaukalaus og við hana
er ekki beitt deyfingu. Meðferðin
tekur aðeins fáeinar mínútur og fer
oftast fram á læknastofu þannig
Hreyfing eftir mat
flýtir fyrir efnaskiptum
^ r hægt að aðhafast eitt-
hvað að lokinni stórmáltíð
til þess að hitaeiningarnar hlað-
ist ekki utan á líkamann? Já,
segir næringarfræðingurinn
David Levitsky við Cornell-
háskóla í Bandaríkjunum sem
nýlega komst að þeirri niður-
stöðu að unnt sé að brenna fleiri
hitaeiningum með því að hreyfa
sig þegar maður er mettur en
þegar lítið er í maganum. Líkam-
leg hreyfing að lokinni máltíð
flýtir fyrir efnaskiptunum miðað
við það sem gerist undir venju-
legum kringumstæðum og ár-
ang-urinn verður sá að líkaminn
brennir fleiri hitaeingingum en
ella.
En aðgát skal höfð: Mikið lík-
amlegt erfiði eða æfingar geta
haft truflandi áhrif á meltinguna.
Því er ráðlegast að fara ekki of
geyst í sakirnar. Röskleg tuttugu
mínútna gönguferð einni eða
tveimur klukkustundum eftir
máltíð ætti að vera hæfileg
hreyfing sem örvar efnaskiptin.
að sjúklingurinn þarfnast ekki inn-
lagningar á sjúkrahús. Nokkuð er
misjafnt hvernig læknirinn fer að
en í stórum dráttum fer meðferðin
þannig fram í Mayo Clinic:
Sjúklingurinn stendur á gólfinu
á meðan læknirinn stingur hárfínni
nál í hverja æð og sprautar í hana
froðukenndri upplausn. Umbúðum
er síðan vafið um fótinn og þær
hafðar á honum í sólarhring.
Sprungnar háræðar eru yfirleitt
blárauðar en innan viku frá því að
þessari meðferð er beitt fer liturinn
að fölna en yfirleitt líða 4—6 vikur
þar til hann er horfinn með öllu.
sjaldan kemur fyrir að meðferðin
beri ekki árangur og þá birtist hinn
blárauði litur æðanna á ný. Um
fjórðungur sjúklinga verður fyrir
því að á staðnum þar sem æðanet-
ið sást áður kemur gulbrúnn litur
sem tilsýndar er eins og marblett-
ur. í flestum tilvikum hverfur þessi
litur en það getur tekið nokkrar
vikur og jafnvel mánuði. Aðrar
hugsanlegar aukaverkanir sem þó
eru sjaldgæfar eru sár og ör en
þá sjaldan slíkt ber við er oftast
um að kenna klaufaskap læknisins.
Til að forðast slíka ákomu er mikil-
vægt að hæfur og laginn læknir
framkvæmi þessa einföldu aðgerð.
Er þá ráðlegt fyrir þá sem eru
með sprungnar háræðar að fara í
slíka meðferð? Þar sem sprungnar
hárhæðar skipta engu máli fyrir
heilsufarið mæla læknar því aðeins
með því ef þær eru viðkomandi til
verulegsama.
Tannleysi
Arlega verða mörg börn fyrir því slysi að missa nýuppkomnar
fullorðinstennur. Þetta gerist ekki ósjaldan þegar þau eru
að byrja að læra að hjóla. Það má bjarga þessum tönnum sé rétt
brugðist við.
1. Haldið ró ykkar og reynið að hafa upp á tönninni. Sé hún í
munninum skal henni ýtt aftur i beð sitt, varlega, en eins langt
og hún kemst.
2. Hafi tönnin lent á jörðinni takiö hana þá upp á krónunni, hreins-
ið óhreinindi varlega af undir rennandi vatni og haldið henni
rakri með því að setja hana í beð sitt eða geymið hana á milli
gómsins og kinnarinnar eða f glasi af mjólk. Það má líka geyma
hana í munni fullorðins aðstoðarmanns.
Setjið ekki tönnina í munnskolsvökva eða spíritus. Ekki má
heldur þvo hana harkalega eða upp úr kemiskum efnum. Snert-
ið ekki rót tannarinnar.
Hafið strax samband við tannlækni eða farið með barnið á
slysavaröstofu þar sem tannlæknir er á slysavakt.
Sé tönnin sett aftur á sinn stað innan hálftíma frá því að hún
losnaði úr eru mjög góðar líkur á að hún festist.
Sendandi: H. Fiiippusdóttir
3.
5.
MANNAÞEFUR
Sú var tíðin að meðal ýmissa
þjóðflokka var svitalykt talin
bera vott um kynþokka en tímarnir
hafa breyst. Siðmenningin hefur
haft það í för með sér að það þykir
ekki siðaðra manna háttur að bera
með sér svitalykt. Þó er þetta
vandamál sem margir eiga við að
stríða og vilja kenna líkamsstarf-
seminni um.
En það er ekki líkaminn sjálfur
og úrgangsefni hans sem eiga
sökina. Hinir raunverulegu söku-
dólgar eru sýklar sem sækja að
líkamanum og breyta svitanum í
hinn hvimleiða óþef. Þessum sýkl-
um er skipt í tvo aðalflokka. Önnur
tegundin hefur þau áhrif á rakann
í handarkrikanum að hann gefur
frá sér þef sem getur minnt á keitu
en hins vegar eru svokallaðir
„míkrókokkar" sem orsaka súra
lykt. Það er svo einstaklingsbundið
hvert hlutfallið er og hvernig lyktin
verður.
í handarkrikanum eru afar ákjós-
anlegar aðstæður fyrir sýkla. Þar
eru hiti og raki og kirtlar sem gefa
frá sér lyktarefni auk svitans sem
hreinn og ómengaður er reyndar
lyktarlaus. Það er svo undir því
komið hversu afkastamiklir kirtl-
arnir eru hvað lyktin verður megn,
svo og hversu mikið er af sýklum.
Sýklarnir eru tvisvar til þrisvar
sinnum fleiri hjá einstaklingum
sem eiga við að stríða megna
svitalykt en hjá öðrum. Hjá körlum
eru kirtlar sem máli skipta í þessu
sambandi bæði stærri og fleiri en
hjá konum.
Hreinlæti er að sjálfsögðu
árangursríkasta aðferðin við aö
bægja frá svitalykt, auk þess sem
fáanleg eru margvísleg efni sem
unnið geta á henni. Nokkuð hefur
verið tíðkað að gera aðgerðir sem
beinast að því að draga mjög úr
virkni kirtlanna þegar önnur ráð
hafa komið að litlu haldi. Fiest
svitalyf sem nú eru í notkun herja
á áðurnefnda sýkla en í framtíðinni
má búast við því að framleidd verði
svitalyf sem vinna einungis á þeim
lífverum sem valda þessum óæski-
lega mannaþef.
Skáli FÍ f Landmannalaugum. Skálar FÍ f Nýjadal.
skíðum eru. Vetrarferðir á skíðum krefj-
ast þó þreks, undirbúnings og ekki síst
góðs útbúnaðar. Varkárni er aðall góðs
vetrarferðamanns en ekki þarf að brýna
gönguskíðamenn til að fara varlega.
Langar dagleiðir milli áfangastaða leyfa
yfirleitt ekki mikil frávik eða leiki nema
tíminn og matföng séu þeim mun meiri.
Vélsleðaferðir eru af mörgum álitinn
skemmtilegur leikur frekar en alvarleg
ferðalög. Þetta er miður því vélsleða-
ferðir geta verið stórhættulegar ef ekki
fara saman þekking, kunnátta og skyn-
semi til að meta aðstæður rétt. Vél-
sleðamenn eru yfirleitt eingöngu upp á
sleða sína komnir. Vilji óhapp til, sleðinn
bili, standa þeir illa að vígi enda ekki
búnir til göngu um langar leiðir. Þess
vegna verður aldrei nógsamlega brýnt
fyrir vélsleðamönnum að ferðast margir
saman, helst ekki færri en fjórir.
Leiðir vélsleðamanna liggja þvers og
kruss um landið. Þá munar ekki um að
taka á sig tugi kílómetra krók, skreppa
upp á jökla eða í næsta landshluta. En
það er slæmt ef vélsleðinn er miðdepill
ferðarinnar. Til eru þeir sem halda á
áfangastað og njóta verunnar þar á
gönguskíðum.
Gönguskíðamenn halda yfir Kjöl úr
Svartadal í Húnavatnssýslu eða um hinn
forna Kjalveg frá Mælifelli í Skagafirði.
Flestir koma við á Hveravöllum og Hvít-
árnesi og enda ferðina við Geysi í
Haukadal. Þá fara gönguskíðamenn úr
Eyjafjarðardölum eða Svartárdal yfir
Sprengisand og enda ferðina í Sigöldu.
Fjölmargir fara úr Sigökldu í Land-
mannalaugar á gönguskíðum. Nefna má
að Ferðafélag Islands stendur árlega
fyrir gönguskíðaferðum í Landmanna-
laugum um páska. Frá Landmannalaug-
um er skíðað um nágrennið m.a. upp í
Hrafntinnusker.
Páskarnir er vinsælasti timi hálendis-
ferða. Má ætla að hundruðir manna séu
á ferðinni á vélsleðum, gönguskíðum
eða jeppum, sérstaklega útbúnum til
aksturs í snjó. Nú er svo komið að búast
má við mannaferðum um allt hálendið
um páska, jafnt á hæstu jökla sem
annars staðar. Enginn þarf að láta sér
bregða þó fréttir berist um bílaumferð
við Grímsvötn eða göngumönnum á
Hofsjökli.
Ferðamönnum er bent á að undir-
staða ánægjulegrar og farsællar ferðar
er góður undirbúningur, góður útbúnað-
ur og skynsamleg ferðatækni.