Morgunblaðið - 18.04.1986, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUÐAGUR18. ÁPRÍIvl98G;
m 7)
Þ»mmI bygglng I UarMellle er moðml þmkktart verka Le Corbualer.
Honum var fallð það varkefnl ártð 1948 að telkna Mtórt IJðlbýllahús
og fékk fijálsar hendur vlð útfaersluna. Þama notar hann allar
grunnhugmyndlr sfnar. Bygglngln stendur t.d. á súlum, á þaklnu
er bamaMkvðllur og í hennl mlðrl er gata með verslunum. Bygg-
Ingln erlraun bmr / borglnnl.
RættviðJes
Einar Þorsteinsson
um Le Corbusier
framfæri í Evrópu. Verkefni hans var
að skipuleggja höfuðborg Punjab,
Chandigarh, og gerði hann það í
samvinnu við samstarfsmenn sína
Pierre Jeanneret, Maxwell Fry og
Jane Drew. Hann var ráðgjafi stjórn-
valda og teiknaði sjálfur byggingar
hins opinbera, s.s. þinghús, dóms-
hús og skrifstofubyggingu ráðu-
neytanna.
í Frakklandi var hann umdeildur
alla tið, en hann var mikils virtur viða
um heim og honum voru falin stór
verkefni í mörgum löndum. Meðal
verkefni í mörgum löndum. Hann
teiknaði nokkuð fyrir kaþólsku kirkj-
una í Frakklandi og hafa þær bygg-
ingar vakið mikla athygli, þá sérstak-
lega kirkja sem hann teiknaði og
reist var í Ronchamp í Austur-Frakk-
landi."
Sterkar hefðir
„Le Corbusier tók þátt í fjölda
samkeppna. En hann varð mjög oft
fyrir vonbrigðum því hann taldi að
markvisst væri gengið fram hjá
hugmyndum sinum. í Frakklandi
hafa alltaf verið sterkar hefðir í arki-
tektúr sem öðru og menn sem
brydduðu upp á nýjungum í jafn rík-
um mæli og Le Corbusier áttu
sjaldnast upp á pallborðið hjá ráða-
mönnum eða almenningi í fyrstu
Þetta erettt affyrrt ogJafnframt þekktarí elnbýlls-
húsum Le Corbusler, Malson La Roehe I Paris,
telknaðárlð 1923.
ibúð Le Corbualer I Paría.
þeir voru samtímamenn og af mörg-
um taldir tveir þekktustu arkitektar
aldarinnar. Wright var að nokkru
tengdur Art Nouveau eða náttúru-
stefnunni. Hann vildi fella bygging-
una að landslaginu, en það var
andstætt hugmyndum Le Corbusi-
er. Byggingar voru mannanna verk
og voru þvi og áttu að vera algjör
andstæða landslagsins.
Fyrir sýningu 1922 skipulagði
hann borg fyrir 3 milljónir íbúa þar
sem hann notaði hugmyndir sínar
j skipulagsmálum. Annars vegar var
maðurinn einn hluti af þessum
þremur milljónum. Hins vegar var
hann einstaklingur innan veggja
heimilis með fjölskyldu sinni. í þess-
ari borg greinir hann alveg á milli
umferðar fótgangandi manna og
bílaumferðar. Hann hafði mikið af
opnum svæðum, háhýsin voru í
miökjarnanum, þá lægri blokkir og
svo lægstu húsin í útjaörinum. Há-
hýsin voru allt að 60 hæða háir
skýjakljúfar, stóðu á súlum og mikið
af grænum svæðum var á milli.
Iðnaðarbyggingar og verksmiðjur
voru svo hafðar skammt utan borg-
armarkanna. Þessi hugmynd hans
i skipulagsmálum hefur verið mikiö
gagnrýnd og þá fyrst og fremst fyrir
að vera ómanneskjuleg.
En í Bandaríkjunum leysa menn
þetta ekki öðruvísi nú í milljóna-
borgum en með svona háhýsum."
Indverjar opnari
fyrir nýjungum
„Indverjar reyndust vera opnari
fyrir nýjungum í skipulagsmálum en
Evrópubúar og það var fyrst í Punjab
á Indlandi sem Le Corbusier fékk
tækifæri til að útfæra hugmyndir
sínar í þessum efnum þrátt fyrir itr-
ekaöar tilraunir til að koma þeim á
atrennu. Hann prófaði sig áfram
með byggingarefni, notaði t.d. mikið
stál og steypu, og sömu grunn-
hugsun má sjá í þeim húsgögnum
sem hann hannaöi. Þar notar hann
mikið leður og stál sem á þessum
tíma var svo til óþekkt. Húsgögn
þessi njóta ennþá mikilla vinsælda
og um þau er rætt og ritað eins og
önnurverk Le Corbusier.
Það má segja að saga Le
Corbusier sé einstæö, margir
þættir hennar tengjast menningar-
sögu 20. aldar. Hann kom víða við,
hugmyndir hans voru síungar og
hann var ávallt skapandi og stefnu-
mótandi. Hann útfærði ekki allar
sínar hugmyndir, en það voru
margir arkitektar sem komu í kjöl-
far hans og útfærðu sumar hug-
mynda hans. Eftir hann liggja mörg
merk verk og það eru þau sem lýsa
honum allra best."
Texti/Elísabet Jónasdóttir
Umsjón/Áslaug Ragnars
Varúð nauðsynleg
Ljósritun getur haft skaðleg
áhrif á heilsuna. Sérstakrar
aðgæslu er þörf ef Ijósritunarvélin
lyktar, ef hún er í herbergi þar sem
loftræstingu er ábótavant eða ef
langt er síðan hún hefur verið yfir-
farin. Ástæða er til þess að um-
gangast þau efni sem notuð eru
með sérstakri varúð. Varast ber
að snerta efnin eða anda að sér
gufu sem þau gefa frá sér. Loks
er varað við því sérstaklega að
horfa í Ijós vélarinnar.
Ózon er súrefnistegund sem
hætta getur stafað af og algengt
er að of mikið verði af henni í
herbergjum þar sem Ijósritunarvél-
ar eru í gangi, einkum ef loftræst-
ing er ófullnægjandi. Nýleg rann-
sókn leiddi í Ijós að Ijósritun 83ja
skjala á tveimur klukkustundum í
herbergi þar sem loftræsting var
í lágmarki var heilsuspillandi. Óz-
on-magn þarf ekki að vera mikið
til þess að hafa neikvæð áhrif á
taugakerfið og orsaka þreytu og
sljóleika. Þá veldur það þurrki í
öndunarfærum um leið og það
ertir augu og háls. Þeir sem eru
að staðaldri í námunda við þessi
tæki geta orðið fyrir varanlegum
lungnaskemmdum, auk þess sem
grunsemdir eru um að efnið trínít-
rósflúor sem notað er til að þekja
ákveðna vélarhluta í sumum gerð-
um geti valdið krabbameini.
í umgengni við allar Ijósritunar-
vélar er sjálfsagt að viðhafa eftir-
farandi reglur:
• Látið athuga vélina án tafar ef
hún gefur frá sér stæka lykt sem
stafað getur frá rafmagni eðá
efnum.
• Krefjist þess að Ijósritunarvélar
séu hafðar þar sem vítt er tih:
veggja og loftræsting góð.
• Fylgist með því að vélar séu
hreinsaðar reglulega og að þeim.
sével viðhaldið. r
• Notið hlífina sem á að leggjast
yfir þau skjöl er Ijósrita skal og
horfið ekki í Ijósið.
• Notið gúmmíhanska og svuntu
ef nauðsynlegt er að eiga við
Ijósritunarefnin. Farið ykkur
mjög hægt þegar efnum er t.d. t
hellt, þannig að þau dreifi sér
sem allra minnst. Þvoið ykkur\
um hendur og andlit um leið og
verkinu er lokið.
(ÚRAMERICAN HEALTH)
Ný sjálfstyrkingarsamtök
Allir kannast við AA—sam-
tökin, sem áttu upptök sín
í Bandaríkjunum og hafa síðan
náð fótfestu í mörgum löndum,
þ.á.m. íslandi. En hér á landi
kannast sennilega færri við sjálf-
styrkingar samtökin IA sem
starfa eftir fyrirmynd AA en hafa
annað markmið. IA er skamm-
stöfun á Impotents Anonymous
sem útleggst „óþekktir náttúru-
leysingjar". Fyrsta deildin í
þessum samtökum var stofnuð
í Washington 1981. Nú eru 18
slíkar deildir starfandi víðsvegar
um Bandaríkin og fer þeim ört
fjölgandi.
Dr. Myron Murdoch í Mary-
land er sérfræðingur í þvagsjúk-
dómum og starfar mikið innan
lA-samtakanna. Hann telur
tímabundið getuleysi sennileg-
ast stafa af ofþreytu, streitu eða
óhóflegri áfengisneyzlu, en
þegar getuleysi stendur lengur
en sex vikur í senn ráðleggur
hann viðkomandi að fara til
læknis. Tilraunir hafa leitt í Ijós
að menn sem eiga við getuleysi
að stríða en rís þó hold í svefni
eiga sennilega við sálræn
vandamál að etja. Rísi þeim alls
ekki hold á vandamálið sér trú-
lega líkamlegar orsakir, s.s.
sykursýki, æðasjúkdóma,
taugasjúkdóma, brest í mjaðma-
grind, hormónatruflanir eða
nýrnaveiki, auk þess sem um
afleiðingar lyfjagjafar getur verið
að ræða.
í starfsemi IA er starfað eftir
þeirri kenningu að vandamálið
sé aldrei óleysanlegt en mikil-
vægt skref í rétta átt sé það að
horfast í augu við það og fá
tækifæri til að ráðfæra sig við
aðra í sömu aðstöðu.