Morgunblaðið - 07.09.1986, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 1986
Landnemar í íslenskri náttúru grein 1.
20 tegundir sjaldgæíra
íugla hafa reynt
varp á seinni árum
gráþresti hingað til lands að
vetri til og vorið eftir var enn
talsvert af fugli sem hafði
þraukað. Þá hófst varp nokk-
urra para á Akureyri og hélst
það í nokkur ár og svo virt-
ist sem lítill stofn ætlaði að
ná þar fótfestu. En allt kom
fyrirekki. Um 1980 komu
svo margir fuglar sömu teg-
undar að vetrarlagi og upp
sem ísland býður upp á, en
sá galli sé hins vegar á gjöf
Njarðar, að komutími fugl-
anna ár hvert er það sem
stendur í veginum, þ.e.a.s.
mörg ár koma tiltölulega
fáir fuglar og þeir sem koma
verða að bytja á því að hjara
yfir veturinn og það er ekk-
ert auðhlaupið að slíku fyrir
lítinn fugl. Margir falla ævin-
lega.
Tilraunir svartþrastarins
hafa ekki verið jafn þrótt-
miklar og hjá frændanum.
Þrisvar hefur svartþröstur
vitanlega orpið hér á landi,
í Reykjavík, í Skaftafelli og
í Svínafelli, en báðir síðast
nefndu staðirnir eru í Öræfa-
sveit. Svartþrösturinn hefur
það sérkenni fram yfir hina
tvo, að hann verpir ævinlega
í tijám. Svartþrösturinn er
árviss gestur hér á landi eins
og gráþrösturinn og eins og
með hann, eru áraskipti að
því hversu margir fuglar
Hettusöngvari: Álitinn hafa orpið einu sinni og komið upp ungum.
Svartþröstur: A.m.k. þijú hreiður á seinni árum.
Fuglalíf er all mikið og
fjörlegt hér á landi,
einangrun landsins
veldur því þó að tegundafæð
er nokkur miðað við ná-
grannalöndin. Miklu væri
Island fátækara án fugla
sinna og má hafa af þeim
hreina unun við hin ýmsu
skilyrði og kringumstæður.
Landsmenn þekkja ákaflega
misvel til íslenskra fuglateg-
unda og þær njóta auk þess
ákaflega misjafnra vinsælda.
Það er ekki sama heiðlóa og
veiðibjalla frekar en Jón og
séra Jón. Það sýna dæmin,
að fuglar geta verið geysivin-
sælir þótt fól og fjandar séu
í eðli sínu, sbr. krummi
gamli, en vandfundnir eru
skemmtilegri fuglar hvað þá
samviskulausari hreiðurræn-
ingjar og ungamorðingjar.
Flestar algengustu fuglateg-
undir landsins munu þó
ugglítið vera tiltölulega vel
þekktar hjá öllum þorra
landsmanna. En til er hópur
fugla sem hefur á undan-
fömum árum verið að þreifa
fyrir sér með varp hér á
landi. Tegundir þessar hafa
ekki náð fótfestu og alls ekki
útséðum hvemig þau mál
fara. f sumum tilvikum virð-
ist það næsta vonlítið, en í
öðrum tilvikum virðast skil-
yrði vera fyrir hendi. í
síðamefndu tilvikunum er
spumingunni vandsvarað
hvers vegna það gengur illa
að hasla sér völl. „Þetta eru
yfirleitt flækingsfuglar og
það má segja að það detti
úr þeim egg,“ sagði Ævar
Pedersen dýrafræðingur í
samtali við Morgunblaðið um
þetta mál. Yfírleitt er hér um
spörfuglategundir að ræða,
einnig fáeinar tegundir vað-
fugla og andfugla. Skrítin
nöfn eins og kolþema og
skógarsnípa ber á góma, en
við skulum byrja yfírreiðina
á spörfuglunum í þessum
fyrri hluta, en í síðari hluta
verður fjallað um dúfur, vað-
fugla, andfugla, auk annars
sem hér hefur uppi dagað.
Gráþröstur og
svartþröstur
Frændumir gráþröstur og
svartþröstur eru návenslaðir
skógarþrestinum okkar eina
sanna og þeir hafa verið að
þreifa fyrir sér hér á landi á
seinni ámm með varpi. Sér-
staklega hefur gráþrösturinn
virst ætla að ná fótfestu, en
enn um sinn hefur það þó
ekki tekist sem skyldi. Fugl-
ar þessir eru auðþekktir,
þrastarlagið leynir sér ekki
og gráþrösturinn er greini-
lega grár að ofan og svart-
þrösturinn allur eins og
nafnið gerir ráð fyrir. Þessir
fuglar koma hér báðir á
haustin frá heimkynnum
sírium í Skandinavíu og yfír-
leitt fylgir varp því að
óvenjulega margir einstakl-
ingar hafí komið. Áraskipti
eru að því hversu margir
þessir þrestir eru.
Um 1950 kom mikið af
frá því hófst dálítið varp
næstu þijú árin, þá fundust
hreiður bæði á Akureyri og
á Selfossi. Mest var þá um
gráþrestina á Húsavík, en
einhverra hluta vegna varð
ekki úr varpi þar eftir því
sem menn komust næst.
Ævar fuglafræðingur telur
að þessi fuglategund ætti að
geta lifað við þær aðstæður
koma hvert haust. Svart-
þrösturinn virðist ekki eiga
neitt verra með að lifa við
íslenskar aðstæður en grá-
þrösturinn, en hvað veldur
því að hann hefur ekki ílenst
hér á landi? Gefum Ævari
Pedersen orðið: „Þetta eru
hvort tveggja tegundir sem
hafa verið reglulegir vetrar-
gestir í mörg hundruð ár og
sennilega enn lengur. Þær
hefðu átt að vera búnar að
hasla sér völl skyldi maður
ætla. En hvað veit maður?
Það eru svo voðalega margir
þættir sem geta spilað inn í.
I fyrsta lagi er nauðsynlegt
að einhver fjöldi fugla reyni
varp. Þetta atriði skiptir
meira máli meðspörfugla
heldur en t.d. vaðfugla, því
þeir eru til muna skammlíf-
ari. Það var ansi mikil vantrú
á kenningum hins breska
David Beck rétteftir árið
1950, er hann lýsti yfir að
meðalaldur glóbrystings í
Bretlandi væri aðeins hálft
ár. Þetta hnekkti að miklu
leyti þeirri trú fólks að smá-
fuglargætu lifað árum
saman, þó trúlega geti ein-
staklingar orðið mun eldri,
e.t.v. nokkurra ára. Hver
þekkir ekki þegar fólk talar
um það ár eftir ár að „músa-
rindillinn rninn" eða „þröst-
urinn rninn" sé nú kominn í
garðinn? Þetta er ekki
einhlítt, en í flestum slíkum