Morgunblaðið - 07.11.1986, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1986
Anne McQuade heitir
kona sem kom hingað
til Reykjavíkur um dag-
jnn og hélt námskeið
á vegum Stjórnunarfélags ís-
lands. Námskeiðið sóttu ein-
göngu konur. Og hvað átti þá
að kenna þeim? Að þjálfa með
sér sjálfstraust svo mark væri á
þeim tekið — í einkalífinu en
ekki síður í stjórnunarstörfum
þar sem við er að eiga starfs-
KOIUUR
AFLA
þá — þvert á móti — ég hef allt-
af litið á karla sem sjálfsagða
jafningja. Auðvitað geri ég mér
grein fyrir því að ég hef að
nokkru leyti haft sérstöðu varð-
andi þetta og ég er sannfærð
um að minnimáttarkennd og
skortur á sjálfstrausti sem svo
fjölmargar konur eiga við að
vera vorkunn, en auðvitað er
útlitið einn af þeim þáttum sem
máli skipta hjá hverjum þeim
sem verður að gera sig gildandi
í mannlegum samskiptum. Það
er t.d. ekki lítið atriði að standa
jafnfætis, augliti til auglitis,
bræður og starfsfólk af báðum
kynjum sem vinnur undir stjórn
þeirra.
Konur í stjórnun hafa þráfald-
lega verið gagnrýndar fyrir það
á síðari árum að temja sér hætti
karla, og hver kannast ekki við
nafngiftina „karlkona". Þá er átt
við „stýruna" sem tileinkar sér
í senn hugsunarhátt, framkomu
og klæðaburð karla í álíka stöðu.
Það er líka haft á orði þegar
kona er gagnrýnd að það skipti
ekki máli að hún hafi „náð svona
langt því að hún er bara eins
og einn karlinn í viðbót“. Og svo
kemur gamla tuggan um að kon-
ur séu konum verstar, sbr.
„konur kjósa ekki konur".
Það er áreiðanlegt að konur
í stjórnun og reyndar víðar í
þjóðfélaginu eiga við sérstök
vandamál að stríða í störfum
sínum og margar eiga bókstaf-
lega i vök að verjast. Ef þær
ætla að treysta sig í sessi og
jafnvel að halda áfram á frama-
brautinni sitja þær ekki við sama
borð og karlar. Karlarpjr taka
oft ekki mark á þeim, hvorki
þeir sem standa þeim jafnfætis
í „virðingarstiganum" né þeir
sem vinna undir stjórn þeirra.
Og konurnar? Þær eru undan-
tekningarlítið undir stjórn þeirra
og hafa til þeirra neikvæða af-
stöðu í mörgum tilvikum.
Þetta þekkir Anne McQuade
kvenna bezt. Þó hefur skortur á
sjálfstrausti aldrei háð henni al-
varlega. í frumbernsku var síðari
heimsstyrjöldin í algleymingi og
faðir hennar var í hernum. Hann
var sendur til íslands og var hér
í Reykjavík árum saman. Þetta
orsakaði gjörbreytingu á heimil-
ishögum og Anne ólst upp með
móður sinni, systur og ömmu.
Þegar hún hafði aldur til var hún
send í stúlknaskóla og raunin
varð sú að hún ólst að lang-
mestu leyti innan um konur og
telpur á sínu reki. Félagarnir
voru telpur og forráðamenn,
kennarar og aðrir sem hún hlaut
að virða í nánasta umhverfi sínu
— allt voru það konur. Með þetta
vegnesti hélt hún út í lífið og
eftir að hafa aflað sér menntun-
ar var hún um árabil kennari í
gamla skólanum sínum.
„Á þroskaárunum fékk ég
aldrei önnur skilaboð en þau að
þessar konur væru aðalmann-
eskjurnar," segir hún nú, „og
ég er sannfærð um að þetta
uppeldi er undirstaða þess
sjálfstraust sem ég hef. Ég álít
að það hafi aldrei staðið mér
fyrir þrifum að ganga í kynskipt-
an skóla, ef svo má að orði
komast, og það hafði ekki þær
afleiðingar að ég umgengist ekki
stráka og eignaðist þá að vinum
og félögum. Það hafði heldur
ekki þau áhrif að ég liti niður á
Anne McQuade
Sjálfsbirginshátt og
drýldni er ekki að finna
ífari þessarar konu.
Slíka framgöngu teldi
hún vera fyrir neðan
virðingu sína.
stríða á sér rætur í uppeldinu."
Og sjálfstraustið leynir sér
ekki í fari Anne. Hún er mjög
lagvaxin kona. Hún er glaðleg
og afar viðfelldin og skemmtileg
í viðræðu. Það var haft eftir konu
á námskeiði Stjórnunarfélagsins
að fyrst þessi litla kona væri
svona hress og örugg með sig
ætti stæðilegri konum ekki að
þannig að viðmælandinn geti
ekki horft niður á mann í bók-
staflegri merkingu. Anne er ekki
í þessari aðstöðu þannig að hún
leysir það mál á annan hátt.
Sjálfsbirgingshátt og drýldni
er ekki að finna í fari þessarar
konu. Siíka framgöngu teldi hún
vera fyrir neðan virðingu sína.
Hún biðst heldur ekki afsökunar
á sjálfri sér. Hún fer milliveginn
gullna. Hún starfar markvisst
eftir ákveðinni kenningu sem
hún miðlar öðrum.
Sjálfstraustsþjálfunin grund-
vallast á aðalatriðum sem felast
í viðurkenningu á þessum stað-
reyndum.
1. Rétturinn til að hafna kröfum
án þess að fá samvizkubit
eða finnast maður vera eigin-
gjarn.
2. Rétturinn til þess að álíta
sína eigin hagsmuni jafn-
mikilvæga og hagsmuni
annarra.
3. Rétturinn til að gera mistök.
4. Rétturinn til að láta í Ijós álit
sitt og gera sig gildandi að
því marki að maður gangi
ekki á rétt annarra.
Til að gefa hugmynd um nán-
ari útfærslu má skipta viðbrögð-
um við þessum afdráttarlausu
mannréttindum í þrennt: Skort
á sjálfstrausti, sjálfstraust og
áreitni. Gullni meðalvegurinn er
þá auðvitað sjálfstraustið sem
felur það í sér að standa á rétti
sínum án þess að ganga á rétt
náungans. Til skýringar má taka
dæmi af konu sem var að kaupa
sér nýjan bíl. Vinkona hennar
ætlar í stutt ferðalag en hefur
ekki bíl til umráða. Hún fer fram
á að fá nýja bílinn lánaðan. Auð-
vitað tímir eigandinn ekki að
lána nýja bílinn sinn en það er
ekki einfalt mál að bregðast við
þessari málaleitan.
Rétta aðferðin gæti verið á
þessa leið: „Ég skil mætavel að
þú þarft að komast leiðar þinnar
en bíllinn er mér svo mikils virði
að ég vil ekki lána hann." Á
þennan hátt tekur bíleigandinn
tillit til þess að vinkonan á rétt
á því að spyrja um leið og hún
stendur á sínum eigin rétti að
segja nei. Hún hefði líka getað
lánað bílinn af ótta við það að
vinkonan áliti hana annars tíkar-
lega eða ógreiðvikna. Hín hefði
þá farið á bílnum en eigandinn
setið eftir með sárt ennið og séð
eftir að hafa lánað hann. Þannig
hefði eigandinn borið fyrir borð
rétt sinn til að segja nei. Hins
vegar hefði eigandinn getað líka
getað staðið á þessum rétti
sínum en án þess að taka tillit
til vinkonu sinnar. Svarið hefði
þá verið á þessa leið: „Hvernig
í ósköpunum dettur þér í hug
að ætlast til þess að ég láni
nýja bílinn minn," eða „ertu
brjáluð?"
Þannig getur þetta verið í
stórum dráttum en þar við bæt-
ast fjölmörg atriði sem til greina
koma — tilfinningarnar sem látn-
ar eru í Ijós með fasi, mismun-
andi orðavali, svipbrigðum og
augnaráði.
En hver þarf á sjálfstraust-
þjálfun að halda? Ekki bara
konur í stjórnun í heimi karla,
heldur einnig konur sem vilja
öðlast stjórn á eigin lífi. Nefna
má konur sem eiga í erfiðleikum
í samskiptum sínum við börn sín
eða maka. Hver kannast ekki við
krakka sem taka ekkert mark á
mæðrum sínum og beinlínis
neyða þær til að nöldra? Eða
eiginmenn sem taka konur sína
eins og hvern annan sjálfsagðan
hlut, jafnvel eins og óbreytt hús-
gagn. Þeir taka ákvarðanir án
samráðs við þær. Það hvarflar
ekki að þeim hvort þær séu fús-
ar til samræðis eða ekki og af
ótta við að styggja þá láta þær
undan en bæla með sér andúð-
ina. Og svo eru konur sem láta
bara hvern sem er vaða yfir sig
— þjóna, lækna, bílstjóra, af-
greiðslufólk o.s.frv. o.s.frv.
Sjálfstraust er ekki fólgið í
frekju, stífni, eigingirni eða
kæruleysi um aðra. Sjálfstraust-
ið hefur það ekki í för með sér
Hannes Hafstein flytur ræíu við opnun Landssímans 29. sapt-
ember 1906.
MorgunblaÖið/Bjarni
„Hefðum ekkert á
móti því að
fá takkasíma“
Ari Guðmundsson og
Héðinn Jóhannesson,
Skattstofunni
Þeir Ari og Héðinn notast við gömlu
gráu skífusímana, en sögðust þó ekk-
ert hafa á móti því að fara að fá ný
símtæki. Héðinn, sem hefur haft sinn
síma síðan uppúr 1970 sagðist gjarnan
vilja fá nýjan þó hann hringdi ekki jafn
mikið og hringt væri í sig. Þegar þeir
voru spurðir hvort þeir myndu nota
minnistakka og endurvalstakka ef þeir
stæðu til boða sögðust þeir örugglega
gera það.„Við mundum að minnsta
kosti nota takkann sem velur númerið
aftur ef það væri á tali.