Morgunblaðið - 27.03.1987, Qupperneq 7

I
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MARZ 1987
C 7
skil á ráðstefnu um rannsóknir í
læknadeild sl. haust. Við munum
segja ítarlega frá niðurstöðum
þessa áfanga rannsóknarinnar á
7. alþjóðaþinginu um heilsufars-
rannsóknir á norðurslóð sem
haldið verður í Umeá í júní á þessu
ári.
- Nú er dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma talsvert hærri
í íslendingabyggðum Maniotoba
en á islandi. Niðurstöður þesarar
rannsóknar sýna þó að kólesteról-
magn í blóði Vestur-íslendinga er
lægra en í islendingum. Hvernig
skýrið þið þetta?
„Heildarmagn kólesteróls er
aðeins einn af mörgum áhættu-
þáttum kransæðasjúkdóma. Aðrir
þættir svo sem háþrýstingur.
reykingar, kyrrsetur og offitu eru
ekki síður mikilvægir. Vel getur
verið að þessir þættir þurfi að fara
tveir eða fleiri saman til að valda
tjóni. Þannig er t.d. mun hættu-
legra fyrir íslendinga að reykja en
Japani með tilliti til æðasjúkdóma,
ef til vill vegna þess að íslendingur-
inn er með mikið kólesterólmagn
í blóðinu og áhættuþættirnir því
orðnir tveir.
- Hver eru kólesterólgildi Vest-
ur-fslendinga miðað við sömu
aldurshópa á Héraði?
„Þau eru verulega lægri. Stúlkur
og piltar 7-19 ára hafa 156 og 164
miðað við 200 og 207 milligrömm
á desilítra hjá sama aldurshópi á
Héraði — en það eru held ég
hæstu kólesterólgildi i heimi hjá
þeim aldurshópi. Hjá eldri hópnum
20-30 ára er munurinn líka mikill
Vestur-íslendingum í vil. Vestur-
íslenskar konur og karlar höfðu
172 og 171 mg/dl á móti 190 og
198 hjá jafnöldrum þeirra á Hér-
aði.“
- Eru há kólesterólgildi þá
kannski ekki jafn hættuleg og sum-
ir vilja vera láta.?
„Jú, það held ég, þau geta þó
líklega verið mishættuleg fyrir
þjóðir. Fylgni milli kólesterólgilda
og kransæðasjúkdóma er t.d. mik-
il í Finnlandi og Japan. Hinsvegar
hafa íslendingar sem sýna mjög
há kólesterólgildi á alþjóðlegum
mælikvarða ekki tilsvarandi háa
dánartíðni af völdum kransæða-
sjúkdóma. Mér þykir sýnt að hátt
kólesteról auki alltaf hættu á æða-
sjúkdómum þótt samhengið sé
ekki eins einfalt og sumir vildu
óska."
- Hvað t.d. með aðrar blóð-
fitur?
„Jú, margir telja að samsetning
blóðfitunnar kunni að vega þyngra
en heildarmagn kólesteróls í sam-
bandi við þróun æðasjúkdóma.
Hvítusnautt kolesterol, LDLK,
hvetji en hvíturíkt, HDLK, letji
æðaþrengingu. HDL gildin voru
næstum þau sömu í Vatnabyggð
og á Héraði, þannig að hlutfall HDL
í heildarkólesteróli var mun hag-
stæðara fyrir Vestur-íslendinga.
Ekki hjálpar það tii að skýra tíðni
kransæðasjúkdóma í íslendinga-
byggðum."
- En hvað með aðra áhættu-
þætti?
„Þríglýseríð reyndust mun hærri
hjá Vestur-fslendingum hjá aldurs-
hópnum 7-19 ára, þ.e. 80 á móti
56 mg/dl á Héraði. Meðal Vestur-í
slenskra kvenna 20-30 ára voru
þrýglýseríð einnig mikið hærri, eða
101 á móti 68 mg/dl. hjá sama
aldurshópi kvenna á Héraði. Þau
voru hinsvegar svipuð hjá 20-30
ára körlum á báðum stöðum. Hjá
7-19 ára Vestur-íslendingum voru
þrýglýseríð því þriðjungur allrar
blóðfitu en aðeins fimmtungur hjá
sama aldurshópi á Héraði. Þetta
kann að skipta máli.
Aðrir viðurkenndir áhættuþættir
kransæðusjúkdóma svo sem of-
þyngd og offita reyndust Vestur-
Islendingum óhagstæðir. Þeir eru
talsvert þyngri miðað við hæð en
jafnaldrar þeirra á Héraði, og húð-
fitumælingar sýndu að þessi
ofþyngd stafaði af fitu. Laufey
Steingrímsdóttir næringarfræð-
ingur mun á næstunni framkvæma
samskonar neyslukönnun í Vatna-
byggðum og við gerðum áður á
Héraði."
- Nú hafið þið þegar fundið
mun á áhættuþáttum kransæða-
sjúkdóma í tveimur náskyldum
hópum — mun sem ekki verður
rakinn til ólíkra erfða — að hverju
leitið þið þá næst?
„Vegna þess hve umhverfi og
lifnaðarhættir íslenska þjóðar-
brotsins í Kanada er um margt
svipaðir lifnaðarháttum og að-
stæðum hér heima teljum við
góðar líkur á að okkur takist að
finna og skilgreina þá þætti í um-
hverfi og lífsvenjum hópanna
tveggja sem orsaka þann mismun
í áhættuþáttum sem við höfum
þegar fundið og kunnum að finna.
Tiltölulega litlar breytingar í lífsstíl
gætu orsakað örlagaríkar breyt-
ingar í áhættuþáttum og þarmeð
í sjúkdómstíðni. Það er auðvitað
markmið allra svona rannsókna að
stuðla að forvörnum. En gott er
að hafa í huga að eigi ráðlegging-
arnar að koma að gagni verða þær
að vera þess eðlis að almenningur
geti farið eftir þeim og sætt sig
við þær.“
- Af hverju lagðirðu svona mik-
ið kapp á að ná til barnanna?
„Það má ætla að þær breytingar
sem leiða til kransæðasjúkdóma
hefjist oft strax í æsku og það
gefur auga leið að því fyrr sem
gripið er í taumana því meiri líkur
eru á að aðgerðir skili árangri. Og
forvarnir eru jú það sem borgar
sig best. Svo er hitt, að vegna
vaxandi blóðblöndunar fækkar nú
óblönduðum Vestur-lslendingum
ört í yngstu aldurshópunum. Það
kemur að því að íslendingarnir
hverfi í þjóðahafið í Vesturheimi
og þá er einstöku tækifæri til rann-
sókna glatað því ótrúlega kemur
slíkt tækifæri nokkurn tíma aftur.“
- Hvað tekur þá við hjá ykkur
núna?
„Við höldum auðvitað áfram
með þessar rannsóknir ef við fáum
fjármagn til þeirra. Næst rannn-
sökum við foreldra þessara barna
og aðra Vestur-íslendinga á aldrin-
um 25-60 ára sem búsettir eru í
Vatnabyggðum norður af
Winnipeg, og nær sú rannsókn til
um það bil 400 einstaklinga."
til sálgæslu til mikilla muna.
Þegar þau hjón eru spurð hvort
það séu alltaf sömu umræðuefnin
sem séu viðkvæm hjá hjónum og
þau óski að taka fyrir segja þau
að svo sé. „Það er alveg sama
hvar í heimi er, þó menningarsam-
félögin séu afskaplega ólík þá
virðast það vera sömu málin sem
fólk er að glíma við eins og fjár-
hagsvandræði, erfiðleikar í
sambandi við tengdaforeldra og
barnauppeldi svo eitthvað sé
nefnt."
Bjarnfríður og séra Örn Bárður
hafa af og til laumað lófa í hendi
hvors annars þar sem þau sitja á
móti mér í sófanum. Það er eins
og sú hreyfing sé ómeðvituð rétt
eins og þegar þau rétta sig í kaffi-
bollan eða útskýra eitthvað með
handahreyfingum.
Þau eiga líklega með sér nokkuð
sem því miður er alltof sjaldgæft,
- hamingjuríkt hjónaband.
Þó við séum ekki stödd á heim-
ili þeirra Séra Arnar Bárðar og
Bjarnfríðar Jóhannsdóttur til að
spjalla um þeirra hjónaband, þá
er forvitninni ekki haldið í skefjum
og þau innt eftir því hvaða formúlu
þau fylgji sem hjálpi þeim að varð-
veita hamingjusamt samband í
meira en fjórtán ár. Hvaða ráðum
beita þau til að lifa í farsælu hjóna-
bandi á þeim tíma sem svo margir
virðast missa tögl og hagldir á far-
sæld sinni í samvistum.
Þeim verður svarafátt í fyrstu,
horfa hvort á annað, brosa og það
er ekki laust við að þau virðist feim-
in yfir spurningunni. Að lokum
verður niðurstaðan sú að það sé
með hjónabandið eins og blómið,
því þurfi sífellt að gefa næringu,
hlúa að og veita umhyggju til að
það þrífist og sé fallegt. Stundum
þurfi að klippa til og geti verið
sárt, en eftir á að hyggja hafi það
reynst betra fyrir blómið, það verði
fyrir bragðið fegurra á alla lund.
Einmitt þetta segja þau eiga við
um hjónabandið hvað varðar að
tala um viðkvæm mál sem skjóta
upp kollinum, fá þau fram í dags-
Ijósið og ræða þau. Góð tjáskipti
milli hjóna telja þau vera eitt af
grundvallaratriðum farsæls hjóna-
bands.
Vn^XILEIKI
v , OG
JAJÐAN
Ergo-top stóllinn er einn virðulegasti
Drabertstóllinn. Þrátt fyrir virðuleikann
er hvergi slegið af kröfum um aukna
vellíðan. Þú sifur rétt og bak þitf er vel
verndað.
Ergo-fop er stóll sem hvetur þig til
aukinna afkasta án þess að misbjóða
heilsu þinni.
DSNIISran
1; ■ SKffffSTOFU HÚSGOGN >
HALLARMULA 2 - SlMI 83211
- btfeife
| Góðan daginn!
„ÁKVEÐIN LÍFSREYNSLA"
Okkur líkaði mjög vel og vorum
ánægð með helgina" segja
þau Rúnar Guðbjartsson og
Guðrún Þóra Hafliðadóttir
sem tóku þátt í hjónaheigi
síðastliðiö ár. „Vinafólk okkar
hafði samband og bauð okk-
ur. Við þekktum fleiri sem höfðu veriö þátttakendur
og mæltu með þessu, þannig að við ákváðum að
fara.
— Fannst ykkur helgin lærdómsrík?
„Tvímælalaust. Lögð var sérstök áhersla á að
hjón sýndu hvort öðru tlfinningar sínar hvort sem
þær væru góðar eða slæmar. Fólki var bent á að
loka tilfinningarnar ekki inni, heldur láta í Ijós líðan
sína hverju sinni.
Þetta höfðar sterkt til okkar því undanfarin ár
höfum við einmitt veriö að vinna að þessu í okkar
hjónabandi. Kynnt var ákveðin tækni sem hjón
eiga að beita til að geta haft betri tjáskipti sín á
milli og viö búum enn aö því sem þar kom fram.
Þetta var líka ákveöin lífsreynsla fyrir okkur að
öðru leyti því við kynntumst þarna góðu og trúuðu
fólki."
— Fannst ykkur of mikil áhersla lögð á trúna?
„Megináhersla var lögð á að bæta tjáskipti hjóna
og það var alveg mátulega mikið af trúarívafi. (
byrjun bjuggumst við jafnvel við meiru slíku."
Það kemur á daginn að þau Rúnar og Guðrún
eru í hópi með átta hjónum sem hafa verið á hjóna-
helgi og hittast mánaðarlega til að æfa sig og
halda því við sem lærðist.
Þau segja að margir slikir hópar séu starfandi
bæði í Reykjavik og einnig úti á landi. Þegar þau
eru að endingu spurð hvort þau myndu fara á
hjónahelgi í dag ef þau ættu þess kost eru þau í
engum vafa: „ Það er óhætt að segja að slíkri
helgi sé vei varið."
Texti GRG