Morgunblaðið - 30.08.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1987
Útgefandi sntfbrittto Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Krlnglan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
Frjálsræði íslendinga
— áhætta útlendinga
Iágústfréttum Verðbréfa-
markaðar Iðnaðarbankans
er grein um heimildir Islend-
inga til að kaupa erlend
verðbréf þar sem minnt er á
að gjaldeyrismál hafí verið
færð í frjálslegra horf á margan
hátt þegar Matthías Á. Mathie-
sen var viðskiptaráðherra á
árunum 1983-85 og lagði
Morgunblaðið áherzlu á það á
sínum tíma. En í samræmi við
þróunina erlendis og hér heima
er nú ástæða til að taka enn
til hendi og rýmka reglur um
gjaldeyrisviðskipti hér eins og
annars staðar. í fyrrnefndum
ágústfréttum er minnt á að
Bretar hafí haft fullar heimildir
til gjaldeyrisviðskipta frá 1979,
Danir fengu heimild til að
kaupa erlend verðbréf 1986 og
nú liggur fyrir áætlun um veru-
lega rýmkun gjaldeyrisreglna í
Evrópubandalagslöndunum og
voru þær þó frjálslegar fyrir.
Sú staðreynd að mestallt
erlent fjármagn á íslandi er í
formi lána en ekki framtaksfjár
merkir að íslendingar verða að
greiða vexti og afborganir af
þessu fé hvemig sem árar hjá
íslenzkum fyrirtækjum. En
þetta mundi breytast ef útlend-
ingar fengju sömu heimildir,
innan vissra marka, til að
kaupa íslenzk verðbréf og ís-
lendingar til að kaupa hluti í
erlendum fyrirtækjum. Þá
tækju útlendingamir sem hér
fjárfestu sína áhættu, en ekki
íslenzkir skattþegnar.
í ágústbréfí Iðnaðarbankans
er klykkt út með þessum orð-
um: „Af öllum þessum ástæð-
um verður að vona að ríkis-
stjóm Þorsteins Pálssonar haldi
áfram afnámi hafta í gjaldeyr-
isverslun hér á landi. Ef til vill
styttist í þá stund að menn
geti sjálfír tekið ákvörðun um
á hvaða markaði þeir kjósa
helst að ávaxta spamað sinn -
og hvemig þeir kjósa að skipta
honum til að dreifa áhættu."
Um leið og Morgunblaðið
tekur undir þessi orð minnir
það á að í starfsáætlun ríkis-
stjómar Þorsteins Pálssonar
segir í 2. kafla: Atvinnustefna:
efling atvinnuvega - nýsköpun
atvinnulífs: „Gjaldeyrisverslun
og fjármagnshreyfíngar milli
íslands og annarra landa verði
frjálsari en nú er og dregið úr
skilaskyldu á gjaldeyri", enn
fremur: „Lög og reglur um er-
lent JQármagn í íslensku at-
vinnulífí verða endurskoðuð og
samræmd. Erlent áhættufé
geti komið í staðinn fyrir erlent
lánsfé við fjármögnun atvinnu-
fyrirtækja hér á landi, en
jafnframt verði tryggt að er-
lendir aðilar nái ekki tökum á
náttúruauðlindum lands og
sjávar."
í ofangreindum ágústfrétt-
um segir enn um það mál sem
hér hefur verið gert að umtals-
efni:
„Rökin fyrir rýmkun gjald-
eyrisreglna hér á landi eru m.a.
eftirfarandi. Þorri íslenskra
fyrirtækja á í samkeppni við
erlend fyrirtæki. Þau sem
framleiða fyrir erlendan mark-
að em í beinni samkeppni og
þau sem framleiða fyrir inn-
lendan markað eiga einnig í
samkeppni við erlend fyrirtæki
sem flytja vömr hingað.
Þrengri heimildir til gjaldeyris-
viðskipta hér á landi en erlendis
skerða því samkeppnisstöðu
íslenskra fyrirtækja og draga
úr möguleikum þeirra til að
standa sig á alþjóðlegum mark-
aði. Hér verða aðeins nefnd tvö
einföld dæmi. Innlend fyrirtæki
hafa alls ekki sömu heimildir
og möguleika til að tryggja sig
fyrir gengisáhættu og sam-
keppnisaðilar þeirra annars
staðar, og íslensk fyrirtæki
hafa alls ekki heimildir til að
taka lán (svo ekki sé talað um
sölu hlutafjár) þar sem það er
þeim hagstæðast.
í öðm lagi er allur spamaður
landsmanna, lífeyrisspamaður
sem annar, ávaxtaður á íslandi
og er því að öllu leyti háður
framleiðslukerfí þjóðar sem
ekki er stærri en úthverfí í er-
lendri stórborg. Verðhmn á
fískmarkaðinum í Þýskalandi í
byrjun ágúst vegna áhrifa frá
einum sjónvarpsþætti ætti að
færa okkur heim sanninn um
það hve óráðlegt er að dreifa
ekki spamaði þjóðarinnar bet-
ur. Þetta á ekki síst við um
lífeyrisspamaðinn sem ætti
með réttu að ávaxtast að hluta
í ríkisskuldabréfum viðskipta-
þjóðanna og hlutabréfum eða
skuldabréfum traustustu fyrir-
tækja á erlendum markaði."
Væri nokkuð á móti því að
íhuga þessi orð ágústfrétta
Verðbréfamarkaðar Iðnaðar-
bankans í sambandi við
framkvæmd stefnu núverandi
ríkisstjómar?
Norsk stjómvöld hafa
lent í útistöðum við
bandaríska þingið og
stjómina í Washington
vegna sölu á hátækni-
búnaði til Sovétríkj-
anna. Málavextir eru
þeir, að japanska fyrir-
tækið Toshiba seldi Sovétmönnum skrúfu-
búnað í fjóra kafbáta og búnaðurinn var
með stýrikerfi frá norska ríkisfyrirtækinu
Kongsberg Vaapenfabrikk (KV). Salan var
ólögmæt samkvæmt alþjóðlegum sam-
þykktum, sem Noregur og Japan em aðilar
að, svonefndu COCOM-samkomulagi
NATO-ríkja (annarra en íslands) og Jap-
ans. Bandaríkjamenn bmgðust hart við
þegar fregnir bárast af þessum viðskiptum
og vilja beita fyrirtækin refsiaðgerðum.
Sumir vilja raunar beita heimalönd fyrir-
tækjanna slíkum aðgerðum. Era þau rök
meðal annars notuð í umræðum um þetta
í Bandaríkjunum, að salan á hátæknibún-
aðinum valdi því, að sovéskir kafbátar
verði hljóðlátari en áður. Af því leiði að
bæta þurfí tæknibúnað til að fínna þá og
fylgjast með ferðum þeirra. Bandaríkja-
menn séu eina þjóðin, sem ráði yfír
nægilega mikilli tækni til kafbátaleitar og
þess vegna lendi það á bandarískum skatt-
greiðendum að borga brúsann.
í byijun júlí samþykkti öldungadeild
Bandaríkjaþings ályktun, sem miðar að
því að banna innflutning á vöram frá Tos-
hiba og KV í tvö til fímm ár. Fulltrúadeildin
á eftir að taka afstöðu til málsins. Umræð-
umar í öldungadeildinni einkenndust af
miklum þunga og reiði í garð þeirra, sem
gerst höfðu brotlegir við COCOM-sam-
komulagið. Hvað sem líður aðgerðum
löggjafarvaldsins gegn fyrirtækjunum
tveimur hefur bandaríska vamarmálaráðu-
neytið gripið til sinna ráða gegn Toshiba
og KV. Reiðin beinist einkum að japanska
fyrirtækinu, en Bandaríkjamenn telja, að
aðeins gróðasjónarmið hafí ráðið viðskipt-
um þess við Sovétmenn. Japanska ríkis-
stjómin hefur þegar sett fyrirtækinu
skorður. Hefur því verið bannað að selja
vörar til 14 kommúnistalanda í eitt ár.
Þá hafa Japanir og Bandaríkjanienn kom-
ið sér saman um áætlun, er miðar að því
að efla kafbátavamir þjóðanna tveggja á
vestasta hluta Kyrrahafs.
Aðgerðir Bandaríkjamanna gegn KV
hafa verið mildari en gegn Toshiba. Hafa
bandarískir embættismenn sagt ástæðuna
meðal annars þá, að Norðmenn hafi bragð-
ist við með öðram hætti en Japanir. Norsk
stjómvöld hafa lagt sig í líma við að svara
allri gagnrýni, sem hefur komið fram á KV.
Gagnrýni svarað
Kongsberg Vaapenfabrikk er ríkisfyrir-
tæki. Norskir stjómmálamenn hafa axlað
ábyrgðina vegna þess bæði inn á við og út
á við. Gro Harlem Brandtland, forsætisráð-
herra, ritaði Ronald Reagan, Bandaríkja-
forseta, afsökunarbréf og áður en
öldungadeildin tók málið til umræðu fór
Johan Jörgen Holst, vamarmálaráðherra,
til Washington og ræddi bæði við þing-
menn og embættismenn. Norski ráðherr-
ann kynnti sjónarmið Norðmanna á
fundum og skriflega. Einnig sendi hann
lesendabréf í Washington Post til að svara
foiystugrein þar.
I erindi því, sem Johan Jörgen Holst
afhenti í Washington, segir, að lögreglu-
rannsókn hafí hafíst strax í febrúar sl.
þegar upplýsingar bárast um það frá
Bandaríkjunum, að Kongsberg Trade,
deild í Kongsberg Vaapenfabrikk, hafí
stundað ólögmæt viðskipti. Hinir granuðu
hafí fundist, en af lagatæknilegum ástæð-
um hafí aðeins einn verið ákærður.
Lögreglan haldi áfram að rannsaka málið.
Ríkisstjómin hafí gripið til margvíslegra
gagnráðstafana og ætli meðal annars að
leggja fyrir næsta þing framvarp til laga
um þyngri refsingu fyrir Jþá er gerist sek-
ir um ólögleg viðskipti. I apríl 1987 hafí
Kongsberg Trade verið lagt niður þ.á m.
skrifstofan í Moskvu og starfsfólkið rekið.
Öllum austurviðskiptum Kongsberg hafí
verið hætt. KV hafí verið breytt og allar
deildir þess nema vopnadeildin hafí verið
seldar. Nafni fyrirtækisins hafi verið breytt
í KV Defense. Það sé í raun nýtt fyrir-
tæki, sem eigi aðeins að sinna þróun,
framleiðslu og sölu á vopnum til aðildar-
landa OECD. Norska ríkið eigi fyrirtækið.
Eftir að hafa gert Bandaríkjamönnum.
grein fyrir þessari gjörbyltingu á KV
minnir norski vamarmálaráðherrann á þá
staðreynd, að Norðmenn líti vamarmál
alvarlegum augum. Þeir séu meðal stofn-
þjóða Atlantshafsbandalagsins og séu
einlægir talsmenn samstarfsins innan þess
og hinnar lífsnauðsynlegu vamarsamvinnu
við Bandaríkin. í Noregi séu útgjöld til
vamarmála næst hæst á hvert mannsbam
innan NATO, aðeins í Bandaríkjunum séu
þau hærri á mann. Norðmenn séu meðal
fárra þjóða innan bandalagsins, sem hafí
staðið við þá skuldbindingu að auka út-
gjöld til vamarmála árlega um 3% umfram
verðbólgu. Vegna hins öfluga herafla Sov-
étríkjanna á norðurslóðum eigi Norðmenn
öryggi sitt undir öflugum eigin vömum
og liðsauka frá bandamönnum. Það sé
brýnt hagsmunamál fyrir Norðmenn, að
Sovétmönnum sé ekki auðveldað að afla
sér tækni, sem mundi grafa undan sameig-
inlegu vamarátaki NATO-ríkjanna.
Norðmenn og Bandaríkjamenn séu sam-
mála um, að bannið við útflutningi á
hátækni, sem mælt er fyrir um í COCOM-
samkomulaginu, sé bráðnauðsynlegt til að
gæta öryggishagsmuna Atlantshafsbanda-
lagsins. Vegna hnattstöðu Noregs eigi
norska þjóðin mikið undir því í öryggismál-
um, að fylgst sé rækilega með ferðum
skipa á og í hafínu á norðurslóðum. Norð-
menn leggi mikið af mörkum við eftirlit
með sovéskum herafla á þessu svæði.
Kongsberg sé lykil-fyrirtækið í hergagna-
framleiðslu Norðmanna og skipti þess
vegna miklu fyrir vamir Noregs. Það hefði
alvarlegar afleiðingar fyrir vamir norður-
vængs NATO, ef bann yrði sett á það, sem
eftir er af Kongsberg, framleiðslu fyrir-
tækisins á hátæknibúnaði, svo sem eins
og Penguin-flugskeytinu.
Eins og komið hefur fram hér að ofan
hefur þessi málflutningur Norðmanna
ásamt með breytingum þeirra á Kongsberg
þegar leitt til þess, að ráðamenn í Was-
hington líta fyrirtækið öðram augum en
Toshiba. Þá hefur Erik Klippenberg, for-
stjóri rannsóknastofnunar norska ríkisins
í vamarmálum, sem er formaður opin-
berrar rannsóknamefndar á starfsemi
Kongsberg, sagt, að Sovétmenn hafi ekki
haft þau not af búnaði frá fyrirtækinu,
sem ætlað var í fyrstu. Er ljóst af öllu að
Norðmenn hafa lagt sig mjög fram um
að snúa vöm í sókn í þessu máli.
Skynsamleg viðbrögð
Freistandi er að velta fyrir sér, hvemig
Islendingar hefðu bragðist við, ef þeir
hefðu lent í svipaðri aðstöðu og Norð-
menn. Margt mælir með þeirri ályktun,
að af hálfu íslenskra stjómvalda og al-
mennings hefði verið látið í veðri vaka,
að Bandaríkjamönnum kæmi sko ekkert
við, hvað við gerðum í viðskiptum okkar
við Sovétmenn. Það væri á okkar valdi
og engra annarra að taka ákvarðanir um,
hvert við seldum framleiðslu okkar. Þótt
við ættum aðild að COCOM-samkomulag-
inu kæmi þetta þeirri aðild ekkert við, þar
sem í raun hefði búnaðurinn ekki nýst
nema af því að Toshiba seldi Sovétmönnum
stýribúnaðinn. Reglur COCOM væra auk
þess þannig, að best væri fyrir okkur að
hætta aðild að samkomulaginu. Þá skyldu
Bandaríkjamenn bara átta sig á því, að
við gætum auðveldlega rekið þá frá
Keflavíkurflugvelli, enda væra þeir að
veija ísland sín vegna en ekki vegna
íslensku þjóðarinnar. Ef NATO-ríkin ætl-
uðu eitthvað að skipta sér af málinu gætum
við að minnsta kosti sýnt þeim í tvo heim-
ana með heimköllun sendiherra íslands
hjá NATO. Við sættum okkur ekki við
neina herraþjóð eða afskipti annarra af
innri málum okkar; ef Sovétmenn gætu
ekki keypt hátækni frá okkur væri saltsíld-
armarkaðurinn í hættu og væri ekki
prýðilegt að geta hagnast á hvora tveggja
hátækni og síld og fá jafnframt olíu frá
þessu góða viðskiptalandi okkar; ef Banda-
ríkjamenn ætluðu að setja viðskiptabann
á íslenskan físk, væri það aðeins til marks
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1987
33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 29. ágúst
um, að þeir hefðu uppi áform um að eyði-
leggja efnahagsstarfsemi ríkja á norður-
slóðum til að gera þau enn háðari sér.
Við gætum rétt ímyndað okkur, hvemig
ástandið væri hér á okkar viðkvæmu slóð-
um, ef Norðmenn hefðu tekið þá afstöðu
að hundsa aðfinnslur Bandaríkjamanna og
kosið að efna til deilna við þá í stað þess
að reyna að draga sem mest úr tjóninu.
Þá ríkti spenna milli þjóðanna austan og
vestan við okkur og spenna magnaðist í
samstarfínu innan NATO. Norðmenn líta
alls ekki þannig á, að þeir séu að sleikja
duftið af fótum Bandaríkjamanna. Þvert
á móti telja þeir, að með því að reka mál
sitt einarðlega og með rökum gagnvart
bandarískum stjómvöldum og almenningi,
séu þeir að gæta mikilvægra eigin hags-
muna. Norðmenn geti ekki af eigingjömum
ástæðum stofnað góðum samskiptum við
Bandaríkjamenn í hættu.
Margt bendir til þess, að Norðmenn
hafí tekið skynsamlegri afstöðu en við í
hvalamálum. Þeir snerast til vamar í bar-
áttunni um almenningsálitið í Banda-
ríkjunum en höguðu sér að öðra leyti á
þann veg, að athyglin beindist frekar að
Islendingum annars vegar og Japönum
hins vegar. Eins og kunnugt er virðist það
viðtekin skoðun hér á landi, að hvaladeilan
sé einhvers konar sjálfstæðisstríð íslenskra
stjómvalda gagnvart stjómvöldum í Was-
hington, þótt hún snúist í raun um það,
hvort við föram eftir samþykktum Al-
þjóðahvalveiðiráðsins eða ekki. Stjóm-
málamenn og embættismenn geta valið
sér þá andstæðinga, sem þeir kjósa, en
þeir mega ekki gleyma ábyrgðinni gagn-
vart umbjóðendunum, að samræmi sé milli
þeirra vopna, sem notuð era, og þess, sem
í húfí er.
Góður málstaður dugar skammt ef vit-
Iaust er á því haldið að kynna hann. Eftir
að utanríkismálanefnd, sjávarútvegsráð-
herra og háttsettir embættismenn töldu
það stefnunni í hvalamálinu til framdráttar
að borða hvalkjöt, þegar þeir ræddu
stefnumörkun í hvalamálinu, á það kannski
eftir að gerast, að utanríkisráðherra eða
sjávarútvegsráðherra efni til hvalkjöts-
veislu í sölum Waldorf Astoria-hótelsins í
New York til að vinna hvalveiðum íslend-
inga brautargengi í Bandaríkjunum.
Blótveislur hafa verið aflagðar um nokk-
urt skeið en þykja kannski við hæfí í
tilvikum sem þessum.
Að þrjóskast við
Fyrir þjóðir er ekki síður mikilvægt en
fyrirtæki, að þær séu kynntar með réttum
hætti. Um þetta efni hafa hinir vísustu
menn fjallað og eiga eftir að gera. Sumir
töldu raunar, að leiðtogafundurinn sl.
haust leysti allan okkar vanda í þessu efni.
Erfitt er að meta þau áhrif, en eitt er víst,
að engin þjóð leggur inn á bók hjá ann-
arri og getur síðan beðið eftir því aðgerðar-
laus að vextimir skili sér. Til þess höldum
við úti utanríkisþjónustu og veitum fé úr
opinberam sjóðum til útflutningsmála að
markvisst sé unnið að því að styrkja stöðu
okkar almennt út á við og á einstökum
mörkuðum.
ívar Guðmundsson ritaði athyglisverða
grein hér í blaðið á miðvikudaginn undir
fyrirsögninni: íslenskan ullariðnað að daga
uppi í Bandaríkjunum. í upphafi hennar
er minnt á, að kominn sé umtalsverður
afturkippur í sölu á íslenskum ullarfatnaði
í Bandaríkjunum. Og þá segir:
„Ástæðan fyrir minnkandi vinsældum
íslenska pijónlesins er að dómi sérfróðra
í þessu efni sú, að íslenskir ullarfatafram-
leiðendur hafa ekki fylgst nógu vel með
tískunni og smekk fólks og líka, að þeir
hafi raunveralega þijóskast við að bæta
ráð sitt. Það gæti og hreinlega stafað af
vangetu til að mæta kröfum þeirra, sem
hætta sér út á hála braut tískuhönnunar.
Framleiðendur virðast hafa trúað því, að
hefðbundinn íslenskur ullarfatnaður væri
sígild vara, sem aldrei færi úr tísku og
væri þess vegna óþarfí, jafnvel óráðlegt
að breyta til, eða yngja upp iðnaðinn.“
Og ívar Guðmundsson ræðir við Robert
Landau í Princeton, sem hefur um árabil
verið umsvifamesti innflytjandi íslenskra
ullarvara til Bandaríkjanna. Hann segir
meðal annars: „Þetta var dásamlegt [hvað
gekk vel að selja íslenskar ullarvörar]. En
því miður datt engum í hug að spyija:
Hvemig verður markaðurinn fyrir íslenska
pijónlesið eftir fímm ár? Menn trúðu því,
að hann myndi aldrei breytast. Ef ég hefði
verið spurður myndi ég vafalaust hafa
sagt, að markaðurinn myndi ekki breyt-
ast, þótt ég vissi vel, að hann gat ekki
staðið til eilífðar og þetta hlaut að breyt-
ast fyrr eða síðar. Norskar ullarpeysur,
írskar og skoskar vora líka í tísku áður
fyrr, en hafa nú horfíð í skuggann. Lítum
á fatatískumarkaðinn í New York og hve
margir fara þar á hausinn árlega, senni-
lega 30-40% af heildinni. Þar era þó
þaulreyndir menn að verki, sem hrasa eins-
og aðrir á tískusviðinu.“
Það dugði sem sé ekki að þijóskast við
í ullariðnaðinum og halda að við gætum
lifað af breytingar á tískunni. Ekki þarf
að fara mörgum orðum um erfíðleikana
sem steðja að okkur vegna minnkandi
sölu á Sslenskum ullarvöram. Samdráttur-
inn er staðreynd þótt ekki séu líklega allir
sammála þeim ívari og Landau um orsak-
ir hans. Þegar við hugsum um hann má
spyq'a: Fylgjumst við nægilega vel með í
fískinum? Erum við of uppteknir af aukaat-
riðum og missum sjónar á því, sem mestu
skiptir; að selja fískinn ætíð fyrir sem
hæst verð? Geram við nægilega mikið til
að kynna okkur þróun í fískneyslu og
halda ágæti okkar framleiðslu á loft í sam-
ræmi við hana?
Skortur á mannafla
Nú era uppi ráðagerðir um að flytja inn
nokkra tugi ef ekki hundrað manna til að
stunda framleiðslustörf í iðnaði og annars
staðar, þar sem vantar fólk. Við búum við
það einstaka ástand, ef litið er til ná-
grannalanda, að hér er meiri eftirspum
eftir vinnuafli en framboð. Fyrsta fyrir-
tækið, sem skýrir frá því að það hafí ráðið
hingað danskt verkafólk, er Sláturfélag
Suðurlands. Hefur komið fram, að fólkið
sækist eftir að koma hingað vegna laun-
anna, sem í boði era. Þótt þau séu lægri
í krónutölu en í Danmörku eigi menn
meira eftir til eigin ráðstöfunar hér en þar
vegna mildari skattalaga.
Það er í sjálfu sér ekki nýmæli, að hing-
að komi erlent vinnuafl. Færeyingar settu
veralegan svip á fískveiðar og vinnslu fyrr
á áram. Stúlkur hafa komið alla leið frá
Nýja-Sjálandi og Ástralíu til að vinna að
fískverkun víða um land. Hitt er nýtt, að
fjöldi fólks sé ráðinn frá útlöndum til að
starfa á vegum þeirra, sem era í Félagi
íslenskra iðnrekenda eða Sláturfélags Suð-
urlands.
Víða um lönd er atvinnuleysi öðram
þræði rakið til aukinnar sjálfvirkni í fram-
leiðslu og einnig til hins, að með hagræð-
ingu og fækkun mannafla er unnt að
greiða þeim, sem eftir era, hærri laun en
ella. Þeirri skoðun er að vísu einnig haldið
á loft að aukin tækni- og vélvæðing auki
fremur vinnuaflsþörf en minnki, þegar til
lengdar lætur. „Hagræðing" var einskonar
töfraorð í umræðum um íslenskt atvinnu-
líf og launamál fyrir fáeinum árum. Þá
var töluvert mikið talað um „hagræðingar-
ráðunauta", sem áttu að breyta miklu um
rekstur og afkomu fyrirtækja og einstakl-
inga. Nú beinist athyglin fremur að
aðferðum til að bæta stjómun og gæði.
Og hið nýjasta er, að stórátak á að gera
til að auka framleiðni í íslensku atvinnu-
lífí, sem er með því lægsta sem þekkist.
Hver starfsmaður hér á landi skilar sem
jsé minni afköstum en starfsbræður hans
annars staðar. Finnst mörgum þetta ótrú-
legt. Er ástæðulaust að blanda sér í þær
deilur. Kannski er unnt að minnka þörfina
fyrir vinnuafl með meiri hagræðingu,
bættri stjómun, öflugra gæðaeftirliti og
aukinni framleiðni?
MorgunblaAið/RAX
Margt bendir til
þess, að Norð-
menn hafi tekið
skynsamlegri af-
stöðu en við í
hvalamálum. Þeir
snerust til varnar
í baráttunni um
almenningsálitið í
Bandaríkj unum
en höguðu sér að
öðru leyti á þann
veg, að athyglin
beindist frekar að
Islendingum ann-
ars vegar og
Japönum hins
vegar. Eins og
kunnugt er virðist
það viðtekin skoð-
un hér á landi, að
hvaladeilan sé
einhvers konar
sjálfstæðisstríð
íslenskra stjórn-
valda gagnvart
stjórnvöldum í
Washington, þótt
hún snúist í raun
um það, hvort við
förum eftir sam-
þykktum Alþjóða-
hvalveiðiráðsins
eða ekki.