Morgunblaðið - 08.11.1987, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1987
C 3
Úr einskonar Alaska, Margrét Akadóttir, María Sigurðardóttir og Þröstur Guðbjartsson
Sverrir Hólmarsson hefur þýtt
Kveðjuskál (One for the road)
fyrir Alþýðuleikhúsið og hefur
hann þetta um Pinter að segja:
„Það sem mér fínnst
skemmtilegast við Pinter er að
hann hefur svo næmt eyra fyrir
tilsvörum. Sjálfur hefur hann
mikla reynslu af leikhúsi og það
er kostur. Hann hefur bæði leikið
og fengist við leikstjórn. Texti
hans er mjög nákvæmur; knappur
og hnitmiðaður og því er ótrúlega
erfítt að þýða hann.
Pinter hefur sjálfur sagt frá
tildrögum þess að hann skrifaði
Kveðjuskál."
í stuttu máli varð hugmyndin
til þegar hann fór að kynna sér
fangelsismál í Tyrklandi. Hann
er í „Samtökum um
kjarnorkuafvopnun“ í Bretlandi
og þau komust að því að í
Tyrklandi eru hræðilegustu
fangelsi í heimi.
Seinna var Pinter staddur í
veislu þar sem hann hitti tvær
tyrkneskar konur. Þá var
nýfallinn dómur yfír tveimur
mönnum í Tyrkiandi sem þótti
Hluti af aðstandendum Pinter einþáttunganna hjá Alþýðuleikhúsinu; Margrét Ákadóttir, leikkona, Sveinn Benediktsson, ljósamaður, Inga
Bjarnason, leikstjóri, Guðrún Svava Svavarsdóttir, Jeikmyndateiknari, Ingibjörg Björnsdóttir, aðstoðarleikstjóri, Þröstur Guðbjartsson, leik-
ari og í rúminu er María Sigurðardóttir, leikkona
óréttlátur. En þessar tvær konur
sögðu eitthvað á þá leið:
„Ætli þeir hafi ekki bara átt
ætta skilið. Þeir hafa bara verið
kommúnistar." Síðanjókstþetta
orð af orði uns Pinter rauk heim
í fússi og skrifaði þetta leikrit."
Kveðjuskál sýnir okkur
yfirheyrslur yfír manni sem kerfið
álítur hættulegan. Það er nokk
sama hvort sá segir eitthvað eða
alls ekki neitt, því
rannsóknarlögrelumaðurinn sem
yfírheyrir hann túlkar allt á sinn
hátt og ekki fanganum til
framdráttar.
Ef hann talar ekki er honum
lagt sitt af hverju í munn. Ef
hann talar eru til ótal
túlkunarleiðir út frá þeim orðum.
Og pyntingameistarinn storkar
honum, hótar og ógnar.
Með hlutverkin í Kveðjuskál
fara þeir Amar Jónsson, sem
leikurpyntingameistarann, Þór
Tulinius s_em leikur fangann,
Margrét Ákadóttir sem leikur
eiginkonu hans og Ólöf
Amarsdóttir sem leikur dóttur
þeirra.
„Einskonar Alaska" fjallarum
konu sem vaknar af svefni eftir
29 ár. Hún hafði þjáðst af
svefnsýki sem gekk eins og
faraldur um heiminn upp úr
síðustu aldamótum. Einn og sami
maðurinn hefur annast hana í öll
þessi ár. Hann er eini tengiliður
hennar við umheiminn, því hann
þekkti hana áður en hún sofnaði,
þá 15 ára gömul. Hann þekkir
sögu hennar og veit allt um afdrif
Qölskyldu hennar sem hann er
tengdur óijúfanlegum böndum.
Hann hefur helgað líf sitt þessari
einu konu. Ifyrir öðmm er hann
dauður. Hann er sá sem að lokum
vekur hana til lífsins, sem hefði
kannski verið betra að sofa af sér
áfram. Kannski ekki.
Með hlutverkin í Einskonar
Alaska fara þau María
Sigurðardóttir Þröstur
Guðbjartsson og Margrét
Ákadóttir.
Leikmynd beggja
einþáttunganna hefur Guðrún
Svava Svavarsdóttir gert.
Lýsingu annast Sveinn
Benediktsson og aðstoðarmaður
leikstjóra er Ingibjörg
Bjömsdóttir.
Næstu sýningar á
einþáttungum Pinters verða
þriðjudagskvöldið 10. nóvember,
klukkan 22.00 og fímmtudaginn
12. nóvember, klukkan 22.00.
Annar þátturinn, Einskonar
Alaska, verður sýndur einn og sér
á laugardags og
sunnudagseftirmiðdögum
klukkan 16.00.
ssv
fyrir börn, sérstaklega
að því er skólákerfinu
viðvíkur, í Reykjavík en
víðast annars staðar.
„Fullkomnun í skóla-
kerfinu er afstæð. Ég held
að skólinn skipti ekki máli.
Ég hef ekki orðið fyrir af-
gerandi uppljómun í skóla
og ég býst við að svo sé
um fleiri.Mér fínnst plássið
og kyrrðin skipta meira
máli.“
En er rithöfundi ekki
nauðsy nlegt að búa í
Reykjavík, þar sem nýir
bókmenntastraumar
fara um áður en þeir
halda út á landsbyggð-
inga?
„Hvað snýr að bókmennt-
unum, held ég að Islend-
ingar hljóti að fara að gera
sér grein fyrir því að al-
þjóðahyggja er ekkert nýtt
fyrir útlendinga. Við segj-
um ekkert nýtt með því að
apa upp eitthvað sem þeir
hafa verið að gera. Það er
alltaf verið að tala um að
fylgjast með. Það er gott
út af fyrir sig, en ætti
kannski ekki að hafa for-
gang. Það er eins og
Islendingar séu hræddir
um að vera álitnir þröng-
sýnir og innilokaðir og þeir
hamast við að fylgjast með.
En við verðum að hafa ein-
hver önnur gildi - okkar
eigin. Ég held að þessi gildi
séu til staðar og ekki þui-fi
að leita langt. Menn hafa
kannski gengið með blöðk-
ur fyrir augunum, en ég
held að sá tími sé kominn
að menn séu að gera sér
grein fyrir þessu. Það er
kannski ekki komið fram í
skáldskap okkar í dag, en
ég held það sé á næsta
leiti. Sjálfur nenni ég ekki
lengur að lesa eftirlíkingar
af suðuramerískum eða
evrópskum bókum. Það er
tími til kominn að hlutimir
fari að gerast innan frá.“
í sögunni „Gangandi
íkomi" sem hefst í sveit-
inni, færist leikurinn til
borgarinnar. Er þetta sú
borg sem þér fínnst
Reykjavík vera?
„Nei, ég er ekki að préd-
ika. Það hefur aldrei verið
mín sterka hlið. Það sem
ég hef verið að tala um eru
mínar prívat skoðanir og
ég blanda þeim aldrei inn
í skáldverk mín. Það væri
líka erfítt fyrir mig að setja
skoðanir mínar inn í skáld-
skapinn; ég skipti svo oft
um skoðun. Þessi borg í
seinni hluta sögunnar er
eitthvað allt annað. Ég veit
ekki afhveiju sagan berst
þangað. Það bara gerist.
Ég ræð engu um það hvert
sögupersónan ferðast. Hún
ræður því sjálf Sagan tók
snemma sína eigin stefnu
og ég fylgdi henni eftir.“
En nú ert þú þekktur
sem ljóðskáld. Afhveiju
skáldsaga núna?
„Ég var búinn að taka
þá ákvörðun að skrifa og
það vita allir hvemig búið
er að ljóðskáldum á Is-
landi. En ég hefði aldrei
farið út í skáldsögu ef það
hefði verið eina ástæðan.
Þeir sem hafa lesið ljóðin
sjá að snemma fer að bera
á ljóðum sem eru einhvers
konar bergmál af sögu. Ég
fann þegar ég fór að fást
við að skrifa söguna að
þessi hugmynd var mér
ekki framandi. Ég var bú-
inn að fást við söguna í
huganum mjög lengi. Skil-
in hafa aldrei verið mjög
skörp í Ijóðunum. En svo
er það líka í og með óbeit
mín á móraliseringu sem
leiddi mig út í þetta. Ég
vil frekar segja frá hlutun-
um. Síðan getur hver og
einn hugleitt þá eftir eigin
höfði.
Mér fínnst ég ekki hafa
neitt umboð til að segja
öðmm hvað þeir eiga að
gera eða hvaða lífsgildi
þeir eiga að hafa. Það verð-
ur hver og einn að hafa
fyrir sjálfan sig. Það er
ekki þarmeð sagt að ég
hafí ekki skoðun á neinu.
Ég vil bara ekki blanda
þessu tvennu saman, skoð-
unum og skáldskap."
Eru þá einhver tengsl
milli ljóðabókanna þinna
og þessarar skáldsögu?
„Ég held að einu áber-
andi tengslin milli þeirra
séu að þær eru skrifaðar
af sama manninum.
Síðasta ljóðabókin mín
fór að vísu svolítið nærri
söguforminu og i henni
og skáldsögunni er að
vissu leyti svipað and-
rúmsloft. Ég hef verið
að færa mig nær skáld-
sögunni, svona ómeðvit-
að.“
Nú var verið að gefa
út Ijóðabókina þína
„Haugxof,“ sem kölluð
er endurútgáfa. Eru ný
ljóð í henni og ef ekki
afhveiju er hún gefin út?
„Þessi endurútgáfa var
vegna þess að þijár af bók-
um mínum, sú fyrsta og
tvær síðustu, vom uppseld-
ar. Þær vom gefnar út í
mjöglitlu upplagi, 250 ein-
tökum. Ég hef orðið var
við að fólk heldur að þetta
sé einhvers konar heildar-
safn, en það á ekkert skylt
við það. Þetta er einfald-
lega endurútgáf a og tvær
bækur vantar upp á heild-
ina. Einu breytingarnar í
þesari bók em þær að ég
hef breytt stafsetningunni
í lögbundið form. Síðan
sleppti ég nokkmm ljóðum
úr fyrstu bókinni."
Hvað verður svo næst
hjá þér?
„Ég er eiginlega alveg á
bersvæði núna. Vegir
liggja til allra átta, sá næsti
í Borgames."
Viðtal/Súsanna Svavars-
dóttir