Morgunblaðið - 13.02.1988, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1988
EINAR GUÐMUNDSSON SKRIFAR FRA MÚNCHEN:
„Delineator".
ÞYNGDARAFL
OG J AFNVÆGI
Iflestum leiðandi
nútíma listasöfnum
Ameríku, Evrópu og
Japans, er að fínna
verk eftir bandaríska
myndhöggvarann
Richard Serra. Það ku nánast
eitthvað vera að þeim söfnum,
sem ekki eiga verk eftir hann.
Útilistaverk hans standa víða
um heim. Maðurinn er samt
umdeildur og þarf að standa
í málaferlum til að verja stöðu
sumra verka sinna, sem komið
hefur verið fyrir á almanna-
færi.
Richard Serra er fæddur
árið 1939 í San Francisco.
Faðir hans kom frá Mallorca
á Spáni og móðirin var rúss-
neskur gyðingur. Þessi blönd-
un leiddi til háskólaprófs í
enskum bókmenntum við Yale,
áður en kom til myndlist-
arnáms. Með háskólanámi
vann Serra fyrir sér sem
verkamaður í stáiiðjuverum.
í Yale kynntist Serra Josef
Albers, þýzkum Bauhaus-
meistara. Prófarkalas hann
bók Albers „Vixlverkun li-
tanna". Myndlistamám Serra
beindist í fyrstu að málun, en
á Evrópuferðalagi kynntist
hann verkum rúmenska mynd-
höggvarans Constantins Bran-
cusis, og varð um leið ljóst í
hvaða átt hann sjálfur stefndi.
Fyrsta einkasýning var í
Róm ’66. Þar sýndi Serra dýr
í búrum, bæði lifandi og upp-
stoppuð; hænur, kanínur o.þ.h.
Síðan tók hann að fást við
gúmmí og neonljósapípur. Þá
fór hann að vinna með blý,
þann mjúka, sveigjanlega
málm. Blýsteypur gerði hann
með því að skvetta bráðnu blýi
í hom þar sem mættust vegg-
ur og gólf. Vinnubrögðum
þessum fylgdi óneitanlega
groddaskapur sem ekki hent-
aði fínni tegundum af húsnæði
heldur frekar vöruskemmum.
En Serra notaði blýið líka til
að gera húsumhæf mjmdlistar-
verk: Ýmist liggjandi rúllur á
gólfí eða piötur hallandi upp
að vegg.
Stóra stökkið á ferli lista-
mannsins var þegar hann reisti.
fjórar blýplötur (120x120 sm
og 250 kg hver) upp á rönd
og studdust þær hver við aðra.
Lykilverk þetta hét „One Ton
Prop (House of Caírds)“. Á
íslenzku kannski: „Eins tonns
skorða" og „Spilaborg" innan
sviga. Listamaðurinn sá, „að
verk þetta uppfyllti allar kröf-
ur gerðar til skúlptúrs, hafði
rúmtak, þyngd, massa, kjama
og hægt var að ganga um-
hverfis það“. Verkið var þorið
uppi af samspili þyngdar og
jafnvægis. — Árið var 1969,
hið sama og þegar Bandaríkja-
menn lentu mönnuðu geimfari
í fyrsta sinn á tunglinu ... Á
þessu sama ári hóf Richard
Serra samstarf við Leo Ca-
stelli, gallerista í New York,
og byijaði að vinna með stál.
Það er einmitt fyrir risastóra
stálplötuskúlptúra sem lista-
maðurinn er þekktur.
Nú á þessu ári verða sýning-
ar á skúlptúmm Serra á ferð-
inni í ýmsum listasöfnum Evr-
ópu: I Basel, Miinchen, Eind-
hoven, Brussel, Torino og Vín.
— Zurich, Genf og Madrid eru
og þegar bókaðar borgir fyrir
’89.
Tilefni þessarar greinar er
sýning í Munchen, þar sem
Lenbachhaus á heiður af fram-
taki. Þar vom sjö verk til sýn-
is í sjö sölum; öll verkin nema
eitt gerð með kringumstæður
í huga.
Það var svo til alveg á mörk-
unum að hægt var að koma
stálplötum inn fyrir dyr og
þyngdin var einnig vandamál.
Listin kom þama í tonnatali,
rúmlega sextíu tonn. I 'kjallara
hússins varð að rýma til og
koma fyrir sérstökum stál-
burðaigrindum svo að allt
pompaði ekkj niður.
í forsal tóku tveir jám-
hlunkar á móti gestum, ekki
beint glaðhlakkalegir — heldur
frekar þungbúnir, enda fímm
tonn og sex á þyngd. Þeir
leystu ekki beinlínis frá skjóð-
unni um hvert listamaðurinn
var að fara eða hvað það var
sem gerði þá að listaverkum.
í augum listamannsins hef-
ur listin ekkert hagnýtt gildí
og sérhveija notkun listar
flokkar hann undir misn'otkun.
Fegurð er ekki vandamál hans,
heldur felst mikilvægi .verks í
þeirri spennu er það skapar.
Þessu lýsir verkið „Delineator“
á myndrænan hátt: Þar em
tvær stálplötur, hvor um sig
3,6 tonn. Önnur liggur á gólfí
og beint fyrir ofan er hin fest
í loftið. Áhorfandi skynjar auð-
veldlega hættutilfínningu. Áð-
ur hefur það gerzt, að verk
eftir Serra hefur fallið saman
og ollið dauða aðstoðarinanns
við uppsetningu. Eftir það