Morgunblaðið - 05.08.1988, Síða 3

ur verið nefndur í tengslum við
álmengun og það er Alsheimer—
sjúkdómurinn. Mun meira ál hefur
fundist í heila Alsheimer sjúklinga
en annarra. Það virðist því vera
full ástæða til að fylgjast vel með
rannsóknum á þessum þáttum í
framtíðinni.
Við ræddum nánar um styrk-
leika beina. Nú er fólk farið að
borða ógrynni af kalktöflum, en
hugar e.t.v. ekki nægjanlegá að
nýtingu kalksins í líkamanum með
því að neyta jafnframt efna sem
binda kalkið.
— Er kalkneysla orðin eins-
konar allsherjarlausn á þessu
beinþynningarvandamáli?
„Það er nú svo,“ svaraði Brynj
ólfur, „að kalk og lýsisneysla er
af hinu góða. Ef til staðar er mik-
ill og góður beinmassi þegar fólk
er um fertugt, þá minnka líkur á
beinþynningu þegar fólk eldlst.
Mikllvægur þáttur er heilbrigt lífer
ni, mátulega mikil hreyfing og fjöl-
breytt mataræði. Sá sem byrjar
seinni hluta ævinnar með litinn
beinmassa á miklu frekar á hættu
beinþynningu og beinbrot tengd-
um beinþynningu."
Hér á landi er eingöngu rætt um
hættur fyrir konur í sambandi við
beinþynningu, en:
— Geta karlar fengið bein-
þynningu?
„Jú, karlmenn geta fengið bein-
þynningu, en nokkru síðar en konu
Þeir hljóta samskonar beinbrot og
konur en 10 árum síðar.
Brynjólfur sagði að beinþynning
væri annars mjög stórt vandamál,
beinþynnig væri sennilega einn af
dýrustu sjúkdómum þjóðfélags,
þar sem meðalaldur fólks er hár.
Sem dæmi nefndi hann, að þau
beinbrot sem aðeins falla undir
mjaðmabrot kosti þjóðfélagið
u.þ.b. 250 milljónir á ári, en langf-
lest mjaðmabrot stafa af bein-
þynningu. Hvert mjaðmabrot kost-
ar þjóðfélagið í dag í kringum 800
þúsund krónur. Fólk sem fengið
hefur slíkt brot liggur í sjúkrahúsi
í u.þ.b. einn mánuð að meðaltali
og hver dagur í sjúkrahúsi kostar
um 15 þúsund krónur. Að auki
kemur til mikill kostnaður vegna
heimahjúkrunar og heimilishjálpar.
Þetta eru miklar fjárhæðir.
Hér á (slandi eru gerðar um 300
aðgerðir á ári vegna mjaðmabrota
og jafnmargar aðgerðir vegna slits
í liðum. Oftast er um að ræða
gerviliðaaðgeröir vegna slits í
mjöðm eða hné.
Það eru til fleiri sjúkdómar sem
tengdir eru beinum en beinþynn-
ing og við spurðum í áframhaldi
af því:
— Er hægt að hindra eyðingu
á mjaðmakúlu?
„Slit í mjöðm er ekki hægt að
hindra," svaraði Brynjólfur,„þar
sem aðal orsakaþátturinn er
óþekktur. Þeir sem hljóta mjaðma-
sjúkdóma í æsku geta myndað slit
síðar á æfinni. Sá þáttur er þekkt-
ur en hann er aðeins lítill hluti af
þessum slitvandamálum. Því mið-
ur eru engin lyf til í dag sem hindra
slitmyndun. En það eru e.t.v. að
koma á markað lyf sem mögulega
geta seinkað slitmynduninni"
Sá sjúk dómur sem hrjáð hefur
íslendinga hvað mest í gegnum
árin er bakveiki. Hún lamar vinnu-
þrek og leggur fólk á besta aldri í
rúmið tímabundið og ráð virðast
oft gagnlítil. Við spurðum því:
— Hver er aðalorsök bak-
veiki?“
„Bakveiki hefur sennilega fylgt
mannfólkinu frá upphafi vega. Bak-
veiki virðist vera til í öllum þjóð-
félögum. Það má vera að hún hafi
stafað af miklu vinnuálagi, en um
90% af fólki fær einhverntíma í
bakið en þó mismikið. Flestir fá
einhver ónot í bakiö fyrr eða síðar.
Brjósklos er mjög algengt hér á
landi, það virðist mun algengari á
íslandi en erlendis, að minnsta
kosti eru gerðar hór mun fleiri
brjósklosaðgerðir en annarstaðar.
Skýringu hefi ég ekki, en e.t.v. er
það vegna mikils vinnuálags. ís-
lendingar virðast vinna meira en
aðrar þjóðir og sennilega er erfiðis-
vinna algengari hér en víðast hvar
annarsstaðar.
Það sem skiptir máli í sambandi
við bakið er að halda sór líkamlega
vel við, læra réttar vinnustellingar,
sofa á góðri dýnu og venja sig á
a'ð ganga í fótlaga skóm með frek-
ar þykkum botni. Þannig hvílist
stoðkerfið."
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 1988
C 3
I þróttir valda
flestum slysum hjá
ungu fólki hérá
landi.
Skorturá nægum
starfsleiðbeiningum
á vinnustöðum eru
ein ástæðan fyrir
tíðum vinnuslysum
hérá landi.
Fjölgun
mjaðmabrota er hér
meiri en sem svarar
hækkunáaldrifólks.
Alitið eraðál í
umhverfinu geti átt
þátt í beinþynningu.
Kkarlarfá
beinþynningu, en 10
árum síðaren konur.
fætur kvarti um óþægindi frá öðr-
um liðum líka. Eina ráðið fyrir þetta
fólk er að ganga í góðum fótlaga
skóm, helst með mjúkum innleggj-
um sem taka í sig sem mestan
kraft frá undirlaginu. Fólk, og þá
sérstaklega unga fólkið, leggur
alltof litla áherslu á að ganga í
skóm með góðum botni, heldur
lætur tískuna ráða. En það má
reyna að setja í þessa þunnbotna
skó innlegg sem taka í sig kraftinn
frá götunni."
— Átt þú góð ráð fyrir gömlu
kempurnar sem bregða sér f fót-
bolta um helgar og þykja sjálf-
sagðar til þátttöku f firmakeppn-
um?
„Já, það er algengt, að fólk sem
fer í fótbolta á miðjum aldri meiði
sig í hnjám og skaði á sér lið-
þófana, en liðþófar eru demparar
í hnjánum," sagði Brynjólfur.
„Skemmdur liðþófi veldur óþæg-
indum, hann leiðir til slits í hnó
með tíð og tíma, ef skemmdin er
ekki fjarlægð. Með liðspeglun er
hægt að greina hvað að er og
skemmdina má laga með speglun-
aráhöldum. Það er hægt að gera
án þess að opna hnéð.
Þeim sem eru að komast á miðj-
an aldur og vilja fara að hreyfa
sig, vil ég ráðleggja að byrja á því
að fara í laugarnar. Stór hópur af
þessu fólki vinnur mjög mikið og
það er einnig undir miklu andlegu
álagi, oft vegna mikillar vinnu.
Þetta fólk ætti að synda nokkrar
ferðir í laugunum, fara svo í heita
pottinn og ræða málin og einfald-
lega læra aö slaka á. Það kemur
úr lauginni hresst á sál og líkama
og með tímanum verður sundið
hluti af þeirra lífi. Fólk á að gefa
sér klukkutíma á dag til að rækta
heilsuna.“
— Átt þú gullnar reglur aö
gefa eldra fólki?
„Það hefur sýnt sig að til að
hindra beinbrot og ýmsa hrörnun-
arsjúkdóma á seinni hluta ævinn-
ar, er miklvægt að fólk haldi sér
andlega ungu eins lengi og nokkur
kostur er. Andlegi þátturinn skiptir
gífurlega miklu máli.
Þeir sem er vel á sig komnir
andlega og líkamlega brotna síður
en hinir og ef þeir brotnar þá eru
þeir mun fljótari að jafna sig. Fólk
sem einhverra hluta vegna þarf að
dvelja langtímum saman á stofn-
unum á seinni hluta ævinnar, því
er mun hættara við beinbrotum
en þeir sem búa heima og eru
hressir á sál og líkama. Það er
einnig mikiivægt fyrir aldraða sem
búa heima, að þeir hafi góða birtu
og að þar séu ekki hál gólf eða
lausir dreglar og helst ekki þrö-
skuldar.
Það er að sjálfsögðu miklu ódýr-
ara að stuðla að þessum fyrir-
byggjandi þáttum, en að reyna að
leysa vandann þegar slys hafa átt
sér stað“.
— Að lokum Brynjólfur,
Hvaða ráð viltu gefa ungu íþrótta-
fólkl?
„Ég vil benda því á að gefa sér
tíma til aö hita sig upp áður en
það hefur æfingar. Það er árang-
ursríkast að byggja upp líkamann
hægt og sígandi.
Ef verið er að byrja á einhverri
nýrri íþróttagrein þá er nauðsyn-
legt að hafa leiðbeinanda og vinna
í „þrepum", en byrja ekki af fullum
krafti. Þetta gildir um alla hluti í
lífinu — því kapp er best með for-
sjá — .“
Viðtal: Margrót Þorvaldsdóttir
Snyrtíng
Smakkað
á kremum
Margar konur eiga við það
vandamál að stríða að hafa
húð sem er mjög viðkvæm fyrir
ýmsum efnum í andlitskremum
og sitja kannski uppi með þokka-
legan „lager" af krukkum og
kremum inni í skáp, sem aðeins
hafa verið notuð í örfá skipti.
Við heyrðum, ekki alls fyrir
löngu, athyglisverða tillögu frá
Heiðari Jónssyni, snyrti, um
hvernig konur gætu komist að
því hvort húð þeirra væri of við-
kvæm fyrir andlitskremum eða
ekki: að smakka á kreminu fyrst!
Þetta sagðist Heiðar sjálfur hafa
gert og komist að raun um að
ef örlitlu af kreminu væri kyngt
og það illi engum óþægindum í
hálsi myndi það ekki valda óþæg-
indum í andlitshúðinni og öfugt.
Það fylgdi sögunni að vissulega
væri andlitskrem ekkert sérstak-
lega bragðgóð...en hugmyndin
er athyglisverö eigi að síður.
VE
DRATTARVEUN
-súmestselda
C iy • • . >■
•. it
ISTEKK, Lágmúla 5. S. 84525.
iUljaðmarbrot
kosta þjóðfélagið
250 milljónirá ári.
Hvert
mjaðmarbrot kostar
800 þúsund krónur.
Gerðareru fleiri
brjósklosaðgerðir
hérá landi en
erlendis.
Þá er hér spurning sem margir
hafa leitað svara við:
— Er samband á milli bakveiki
og veilu ( hné?
„Ef fólk er slæmt í baki og hefur
einhver rótareinkenni, þ.e. ertingu
á taugum sem ganga niður í fæt-
ur, þá getur það fundið til óþæg-
inda í fótlegg og jafnvel tengt það
hnénu eða mjöðm eingöngu. Það
er vitað að fólk sem á einhvern
hátt gengur skakkt leggur meira
álag á aðra liði og þeir liðir gefa
óþægindi með tímanum. Nú hafa
margir mislanga fætur, en ef að-
eins er um lítinn mun að ræða þá
skiptir hann sennilega ekki svo
miklu máli. En ef um er að ræða
1 sm eða meira, þá þarf að jafna
mismuninn."
— En hvaða áhrlf getur flatur
fótur haft á liði og bak?
„Flatur fótur þarf ekki að vera
tengdur bakverk," sagði Brynjólf-
ur, „Það er þó mjög algengt að
fólk sem er með skakka eða flata
ÞANN
8.ÁGÚST
HEFST
SKYNDI-
SALAN!
HVAR?