Morgunblaðið - 20.08.1988, Síða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. ÁGÚST 1988
SPJALLAÐ VIÐARNOR BENÓNÝSSON, NÝRÁÐINNLEIKHÚSSTJÓRA Á AKUREYRI
>
ÓÐUM nálgast sú stund að
líf færist í leikhús landsins
eftir sumarleyfi
starfsmanna. Og leikhúsið á
Akureyri í gamla
Samkomuhúsinu undir
Brekkunni er greinilega
farið að titra af tilhlökkun
að leikarar taki sér stöðu á
sviði. Nýr leikhússtjóri er
tekinn við störfum hjá
Leikfélagi Akureyrar. Það
er Arnór Benónýsson,
Þingeyingur að uppruna og
hefur áður starfað sem
leikari við
Akureyrarleikhúsið. Það
liggur beinast við að spyija
Arnór hvernig honum lítist
á að vera kominn aftur
norður.
...eins og
munurinn
á ferskum
sveppum
og niðursoðnum
Verkefnaskrána er fjarri lagi
auðvelt að setja saman. Maður
stendur frammi fyrir svo mörgum
áleitnum spurningum. í fyrsta lagi
hvaða leikrit mann langar til að
sýna, og þau eru vissulega mörg.
í öðru lagi hvaða leikrit maður hef-
ur etni á að sýna og þá kemur
annað hljóð í strokkinn. Að lokum
verður að athuga hvað er áhuga-
verðast og best innan þess fjár-
hagslega ramma sem setur manni
skorður.
Fyrsta verkefnið er leikritið
Skjaldbakan kemst þangað líka
eftir Áma Ibsen. Guðrún Svava
Svavarsdóttir gerir leikmynd og
leikstjóri er Viðar Eggertsson. Leik-
arar eru tveir, Theodór Júlíusson
og Þráinn Karlsson. Þetta ætlum
við að frumsýna um miðjan októ-
ber. Þetta er nýlegt íslenskt leikrit
og þar sem mig langaði til að byija
á íslensku verki fannst mér ein-
boðið að velja þetta.
Skjaldbakan er afspyrnugott
verk, átakamikið skáldverk, fullt
af kímni og sorg. Og það fjallar svo
sannarlega um samfélagið sem við
búum við þó að fyrirmyndin að
persónunum sé sótt til útlanda.
Þama er fjallað um þá áleitnu
Morgunblaðið/Sverrir
Arnór Benónýsson, leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar
etta er mjög gott. Ég er
ákaflega ánægður og
mér finnst ég að minnsta
kosti miklu meira heima
en ella. Ég hef verið fyr-
ir sunnan meira og minna síðan
1978, það er að segja á veturna
því ég var lengi vel heima í sveit-
inni á sumrin. Svo var ég að vísu
eitt ár fyrir norðan, lék hér og leik-
stýrði hérna í nágrannabyggðunum
og tók síðan að mér að vera fram-
kvæmdastjóri HSÞ um sumarið.
Þetta em varla nema fjögur heil
ár sem ég hef verið fyrir sunnan.
Mér finnst miklu betra að vera
úti á landi en í Reykjavík. Ég nýt
mín miklu betur. Þess vegna komu
mér á óvart viðbrögð fólks syðra
þegar ég ákvað núna að fara norð-
ur. Það kom til mín með svip sem
líktist því einna helst að það hefði
misst náinn ástvin og spurði hvers
vegna í ósköpunum ég væri að fara
norður. Ég var að vísu störfum
hlaðinn fyrir sunnan, á kafi í lista-
mannapólitík og alls kyns störfum
fyrir samtök leikara, en staðreyndin
er bara sú að mig hefur alltaf lang-
að til að fara aftur út á land. Og
satt að segja hafði ég áður hugleitt
að sækjast eftir þessu starfí. Þetta
er svo ögrandi og skemmtilegt verk-
efni. Leikfélag Akureyrar er yngsta
atvinnuleikhús landsins og það er
alls ekki komið í fastar skorður
heldur er það í örri uppbyggingu.
Ég hef ekki orðið fyrir vonbrigð-
um, það get ég sagt þó að leikstarf-
ið sé ekki komið í gang. Þetta hef-
ur að vísu verið ansi erfitt, að koma
nýr og byija á því að setja upp
verkefnaskrá og fleira og fleira,
ekki síst vegna þess að fyrrverandi
leikhússtjóri var farinn burt þegar
ég kom. En þetta er gaman.
— Hvernig líst þér á stöðu LA
sem atvinnuleikhúss?
Vel, alveg tvímælalaust. Þeir sem
ráða verða að vísu að gera upp við
sig hvers konar atvinnuleikhús
þetta á að vera, hvaða form á að
vera á því. Kringumstæðurnar
skapa því nefnilega annan og öðru-
vísi grundvöll en til dæmis atvinnu-
leikhúsunum fyrir sunnan. Við get-
um sagt að markaðurinn, ef við
eigum að nota það orð, sé hér
smærri og samfélagið er líka öðru-
vísi. Þó að hvorirtveggja séu íslend-
ingar er augljós stigsmunur á því
sem er hér og í Reykjavík.
Af þessum sökum verðum við að
leita að réttustu leiðinni, finna sér-
stöðu okkar og vera ófeimin við að
skerpa hana. Þetta leikhús á til
dæmis ekki að vera eins og ljósrit
af Þjóðleikhúsinu. Oðru nær. Og
ef við gáum að hefur verið leitað
að formi hér á undanförnum árum,
miklar sveiflur í starfseminni hafa
verið tilraunir í leit að réttu að-
ferðinni.
Það er staðreynd að við höfum
úr miklu minna að spila en leik-
húsin í Reykjavík en samt þyrftum
við að vera með jafnmargar upp-
setningar á ári og þau. En það er
ekki ódýrara að setja upp leikrit
hér en þar. Þvert á móti getur það
verið mun dýrara hér þar sem við
þurfum að kosta býsna miklu til
okkar sýninga, til dæmis vegna
húsnæðis og ferða lausráðins
starfsfólks. Og það kemur að sunn-
an því miðstöðin er óneitanlega í
Reykjavík.
Staða leikfélagsins er annars
góð. Það er stundum sagt að hér á
Akureyri sé leikhús illa sótt, en það
er þjóðsaga. Alger þjóðsaga. Þegar
leikhúsgestir á einu sýningarári
geta orðið fleiri en íbúar bæjarins
er það meiri aðsókn en gengur og
gerist annars staðar. Þess vegna
mótmæli ég þeim sögusögnum að
hér sé lítill leikhúsáhugi. Hann er
alveg feikilegur.
Menningarpólitík stjórnvalda
hlýtur hins vegar að ráða því hvort
þau vilja reka atvinnuleikhús við
þessar aðstæður, þar sem kostnaður
er svona mikill. Samstarfssamning-
ur ríkis og bæjar frá því í fyrra
hjálpar til við þetta og vonandi verð-
ur starfsemin tryggð. Við megum
ekki gleyma því að þetta er eina
landshlutaatvinnuleikhúsið á Is-
landi. Þess vegna er hlutverk þess
ef til vill miklu mikilvægara en ella.
Ef við lítum á það sem er að ger-
ast hér má bera það saman við
þróunina hjá Leikfélagi Reykjavík-
ur á sínum tíma. Það byijaði sem
áhugaleikhús og tók áratugi að
vinna sér sess sem atvinnuleikhús.
Þetta sama er að gerast hér núna.
Atvinnuleikhús stendur á grunni
áhugaleikhúsa. Leikhúsáhuginn hér
er örugglega að miklu leyti vegna
þess hve sterk áhugaleikfélög eru
hér allt í kring. Og þetta leikhús
er raunar Fjórðungsleikhús Norður-
lands, með aðsetur á Akureyri. Það
er gleðilegt að töluverður hluti
gesta er fólk úr hinum dreifðu
byggðum Norðurlands og jafnvel
Reykvíkingar gera sér ferð hingað
til að sjá það sem hér er að ger-
ast. Og ég endurtek að leikhús-
áhuginn í bænum er mikill. Það
fann ég strax og ég kom norður
til starfa og ekki síður þegar verk-
efnaskráin fór að kvisast út. Það
er mikið um þetta rætt.
— En nú er oft kvartað yfir
því að í svona litlum leikhúsum
séu alltaf sömu leikararnir í öll-
um sýningum, sömu andlitin í
breyttri umgerð.
Þetta er þekkt vandamál og síður
en svo bundið við Leikfélag Akur-
eyrar eingöngu. Svona er þetta alls
staðar þar sem eru fastráðnir leik-
arar, það verður að reyna að nýta
fólkið sem er á launum í sem flest
verk. Þetta er ekki vandamál sem
leikhúsgestir einir beijast við heldur
líka leikararnir og leikhúsið sjálft.
Auðvitað væri gott ef hægt væri
að gefa fólki frí til að hvíla sig.
þroskast og þróast annars staðar.
En það er raunar dálítið undarlegt
að fólk skuli tala um þetta sem
meginvandamál í leikhúsi þar sem
eru fáar sýningar á ári. Hvemig
er með sjónvarpsþættina, til dæmis
þá bresku? Þar horfir fólk á sömu
leikarana í þáttaröð eftir þáttaröð
og enginn virðist kvarta undan því.
En við megum ekki gleyma því
að hingað hafa komið ágætir leikar-
ar úr leikhúsunum syðra og héðan
hafa leikarar farið suður. Ég hef
þá skoðun að slík leikaraskipti eigi
eftir að aukast stórlega, enda fylg-
ir því bæði ánægjuleg reynsla og
þroski að reyna fyrir sér á fleiri en
einum stað.
— Nú er stundum sagt að hér
séu sýnd of fá leikrit og rétt
væri að bæta úr þvi, til dæmis
með því að koma á fót áhugaleik-
húsi.
Rétt er það, verkefnaskráin er
lítil og sýningarnar eru fáar, ein-
faldlega af þeim sökum að okkur
vantar meira fé til rekstrarins.
Vissulega gæti verið geysilega já-
kvætt að hafa hér líka áhugaleik-
hús. Það mundi auka leikhúsáhug-
ann stórlega auk þess sem það yrði
afar þroskandi og góð félagsstarf-
semi. En hér í bæ búum við bara
við vandræði með húsnæði. Þetta
gamla hús, Samkomuhúsið, er að
springa undan starfi LA. Húsnæðis-
leysið er trúlega það sem helst tor-
veldar áhugaleikhúsi að starfa.
— Lítum á verkefnaskrána.
Hvað á að bjóða leikhúsgestum
að sjá í vetur?
spumingu hvort maður þarf að vaða
út í hinn stóra heim til að þroskast
sem maður og listamaður eða hvort
maður getur verið heima og ræktað
garðinn sinn og samt orðið maður
eða listamaður. Nafnið á verkinu
vísar til þessa: Skjaldbakan kemst
nefnilega líka þangað.
í öðm lagi ætlum við að sýna
Emil i Kattholti. Þessi sýning verð-
ur að mestu unnin af heimafólki.
Sunna Borg verður leikstjóri, Hall-
mundur Kristinsson gerir leikmynd
og Jón Hlöðver Áskelsson sér um
tónlistina. Leikarana er ekki tíma-
bært að telja upp núna.
Emil er afskaplega gott verk sem
margir þekkja og Astrid Lindgren
hefur einhvem veginn lag á að hitta
börn á öllum aldri. Og góð barna-
leikrit verða aldrei útjöskuð, þau
endast vel. Það koma alltaf nýjar
kynslóðir til að njóta þeirra. Svo
er þetta bara svo skemmtilegt verk
fyrir aila. Ég les til dæmis og horfí
á verk Astrid Lindgren með mikilli
ánægju.
Mér finnst mikilvægt að börn
kynnist leikhúsi og með þessari
sýningu emm við að kynna leik-
húsið fyrir ungum áhorfendum. í
fyrra fór Leikfélagið í skólana og
á bamaheimilin og sýndi þar Einar
Áskel. I þetta sinn langar okkur til
að fá bömin til okkar og éf til vill
fömm við aftur til þeirra næsta ár.
Mér finnst nauðsynlegt að halda
sambandi við börnin, annars koma
göt í leikhúsgestahópinn. Stundum
virðist þetta samband hafa gleymst
og til dæmis er tiltölulega fátítt
núna að fólk á aldrinum 15 til 20
ára komi í leikhús. Það er líka mjög
mikilvægt að rækta sambandið við
skólana. Við sjáum meðal annars
hvemig aðrar listgreinar hafa kom-
ist miklu betur í tengsl við þá, til
dæmis tónlistin og myndlistin.
Nú, þriðja verkefni vetrarins er
svo Hver er hræddur við Virg-
iniu Woolf eftir Edward Albee.
Leikstjóri verður Inga Bjarnason
og leikendur allir gestaleikarar:
Helga Bachmann, Helgi Skúlason,
sem fékk leyfi hjá Þjóðleikhúsinu
til að vinna hér og emm við Þjóð-
leikhússtjóra mjög þakklát fyrir
það. Og síðan em það Ellert A.
Ingimundarson og Ragnheiður
Tryggvadóttir. Æ, þetta er svo
gott verk. Þó að það sé ekki gam-
alt er það orðið klassískt — er
tvímæla'.aust í hópi bestu leikverka
sem hafa verið skrifuð. Þama em
bókstaflega allar mannlegar tilfinn-
ingar í einum suðupotti. Það er al-
veg makalaust hvernig manninum
hefur tekist að þjappa öllu lífínu
saman í eitt verk.
Við stefnum svo að því að fjórða
og síðasta verkefnið verði Blúndur
og blásýra. Ég kalla það venjulega
reyfarafarsa. Þetta er að vísu enn
í bígerð og við eigum eftir að ráða
mannskapinn. Takist okkur ekki að
manpa verkið með æskilegum hætti
tökum við það vissulega ekki, held-
ur setjum eitthvað annað á svið í
staðinn. Þetta ætti að skýrast á
næstu vikum.
En þetta er ekki allt sem hér
verður gert. Við stefnum til dæmis
að því að setja í janúar upp leikhús-
dagskrá með tónlist og bókmennt-
um og ef til vill þáttum úr leikverk-
um. Þar er verkefni fyrir kór leik-
hússins, félaga í Leikfélaginu og
leikara. Það er ekki rétt á þessari
stundu að gera nánari grein fyrir
þessu en uppi em ýmsar hugmynd-
ir um viðfangsefni. Það skýrist von
bráðar líka.
Svo má bæta við að í októberlok
kemur íslenski dansflokkurinn
hingað og hefur gestaleik. Þá verð-
ur meðal annars sýndur verðlauna-
ballett Hlífar Svavarsdóttur Af
mönnum. Og hér gætu orðið fleiri
gestasýningar.
— Að lokum, hveijar eru
helstu breytingar á starfsem-
inni? Koma nýir siðir með nýjum
húsbónda?
Það er nú það. í vetur verða til
dæmis aðeins þrír fastráðnir leikar-
ar, en það er alls ekki stefna leik-
hússtjórans heldur ráða því aðstæð-
ur eins og fjárhagurinn, og svo
auðvitað líka verkefnavalið. I vetur
verður ekki endað á stómm söng-
leik eins og síðustu fimm árin eða
svo. Það er heldur ekki stefna leik-
hússtjórans að sýna ekki söngleiki.
Það er einfaldlega fjárhagurinn sem
gerir það að það er ekki hægt að
hafa viðamikinn söngleik á hveiju
ári. Stefna mín er að vísu sú að við
eigum ekki að hafa söngleiki bara
til þess að hafa söngleiki. Ef við
rekumst á góðan söngleik og höfum
fjárhagslegt bolmagn til að takast
á við hann þá gemm við það vitan-
lega.
Mér er í mun að haga starfsem-
inni eftir því hvað við getum gert
hveiju sinni með því móti að við
vöndum eins og við getum til allra
verka. Og líka hitt að við kappkost-
um að finna og skerpa sérstöðu
þessa leikhúss. Við leikhúsfólkið
trúum því að lifandi leiklist í leik-
húsi sé af allt öðm tagi en til dæm-
is sjónvarpið, sem dælir úr sér
leiknu efni í stómm stíl. Við trúum
á þetta lifandi samband leikarans
á sviðinu við áhorfandann í salnum.
Þetta er eins og munurinn á niður-
soðnum sveppum og ferskum.
Hvort tveggja em sveppir, en em
þó ekki eins, öðm nær.
Ég vænti þess af mínu fólki að
það gangi að verki með fullri alúð
við viðfangsefnið, hvert sem það
er. Það er gmndvallaratriðið í allri
listsköpun. Ég iít á það sem skyldu
okkar að gera áhorfandanum
mögulegt að setjast inn í leikhús
og lifa með leikumm á sviði stund
sem er tilbreyting frá hinu hvers-
dagslega amstri.
Viðtal: Sverrir Páll