Morgunblaðið - 04.09.1988, Síða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1988
B 9
góðum stofni hér á landi og hef
ég mikla trú á að það takist í sam-
vinnu við þá ábyrgu aðila sem
valdir voru til forystu í deildinni.
Innflutningshöft gera hlutina þó
margfalt erfiðari viðfangs."
Er verð á hvolpum hér al-
mennt hærra en gengur og ger-
ist erlendis?
„Já, yfirleitt er verð á hvolpum
miklu hærra hér en erlendis. Við
reynum að halda verði innan skyn-
samlegra marka en mín skoðun
er sú að uppsprengt verð kalli á
alls kyns spákaupmennsku og
gróðabrask sem er ósanngjamt og
ómannúðlegt gagnvart hundinum.
Að eiga góðan hund er ekki stöðu-
tákn, fólk er að fá sér vin og fé-
laga. Aðalatriði og stolt sérhvers
ræktanda er að frá honum komi
góðir einstaklingar."
En til hvers að hreinrækta?
„Það hefur oft borið á þeim
misskilningi að við hjá hundarækt-
arfélaginu höfum eitthvað á móti
blendingshundum. Ég vil ítreka
það að hundaræktarfélagið er fé-
lag allra hundaeigenda og geta
blendingshundar orðið fullt eins
góðir hundar eins og þeir sem
hreinræktaðir eru. Það sem vakir
fyrir okkur með ræktun er hins
vegar að fá fram hunda með
ákveðna eiginleika til vinnu og fé-
lagsskapar. T.a.m. vantar okkur
nú tilfinnanlega meðfærilegar
hundategundir af minni gerðinni
sem þurfa ekki allt of mikla hreyf-
ingu, hunda sem geta orðið heppi-
legir félagar, t.d. fyrir eldra fólk
og fatlað. Sem dæmi má nefna
Chavalier King Charles-hunda.
Okkar hlutverk er að standa ábyrg
að ræktun og varðveislu þeirra
hundakynja sem til eru í landinu
hveiju sinni. Við viljum jafnframt
starfrækja öfluga fræðslustarf-
semi sem eykur skilning á eðli og
meðferð hunda, skapar ábyrgt
hundahald og eykur ánægju af því
að eiga hund.
Framtíð hundastofna hér á landi
er í höndum yfirvalda. Við höfum
við ótrúlegar aðstæður komið upp
þessum hundastofnum sem hér
eru, en nú er svo komið að við
getum hreinlega ekki haldið áfram.
Við sjáum fyrir okkur að innan
tíðar verði nær allir hundastofhar
hér á landi úrkynjaðir. Alvarlegast
er þó, að stolt okkar, íslenski hund-
urinn verður þar á meðal."
Erum blessunarlega laus
við flesta dýrasjukdóma
„Jæja, svo þú heitir Hlöðver.
Linda Ijáði okkur að þú ynnir í
öskunni."
Teiknarinn Gary Larson lýsir
áliti sínu á snobbi og stéttaskipt-
ingu með því að setja hunda í
stað manna. Að sögn forsvars-
manna hundaræktarfélagsins
ríkir sá misskilningur meðal
fólks, að félagið sé aðeins fyrir
eigendur hreinræktaðra hunda.
Þeir segja að allir hundaeigend-
ur séu velkomnir í hópinn. Sem
sagt, ekkert hundasnobb.
Yfirvöld hafa löngum staðið í
vegi fyrir innflutningi hunda til
landsins og telja að þá yrði leiðin
greið fyrir ýmsa sjúkdóma sem
hijá bæði dýr og menn. Sett voru
lög um algert bann við innflutn-
ingi á dýrum fyrir 25 árum og
mjög þröng undanþáguákvæði.
Páll A. Pálsson yfírdýralæknir er
einn þeirra sem hefur bent á hætt-
una sem fylgja myndi í kjölfarið á
fijálsum innflutningi hunda og ann-
arra dýra. Til að skoða málið frá
þessu sjónarhomi var haft samband
við Pál.
Eru gerðar undantekningar á
innflutningi á hundum?
„Það er greinilega vilji stjómvalda
að stemma stigu við dýrainnflutn-
ingi, lögin bera það með sér, því er
reynt að halda innflutningi í lág-
marki. Hins vegar hafa verið gerðar
undantekningar, t.a.m. varðandi loð-
dýr, ketti og einstöku sinnum hunda.
Það er ráðherra einn sem getur gert
þær. í hvert sinn sem leyfi fyrir inn-
flutningi er gefíð er umsóknin skoð-
uð sérstaklega. Reynt er að koma
til móts við þá sem þurfa á hundum
að halda, t.d. leitarhundum, hass-
hundum og stöku sinnum hefur
veiðistjóri fengið undanþágu. Þetta
eru hundar sem talið er að séu notað-
ir í þágu almennings og hafa því
sérstöðu. Innflutningur af þessu tagi
er hins vegar í smáum stíl og reynt
er að draga úr honum eins mikið
og mögulegt er.
Hefur innflutningur á hundum
fyrir einstaklinga ekki verið ein-
hver?
„Jú, það er rétt. Þá liggjajafnan
sérstakar ástæður að baki. I öllum
tilfellum er þá fyrst og fremst horft
á frá hvaða landi hundurinn kemur
og hver sé staða smitsjúkdóma þar
þá stundina. Þeir verða jafnframt
að hafa fengið bólusetningu í ákveð-
inn tíma áður en þeir koma til lands-
ins, nákvæma læknisskoðun og vissa
lyfjameðferð. í löndunum í kringum
okkur eru landlægir sjúkdómar í
hundum, hundafár, svonefnd parvo-
veiki, eða smáveirusýki í hundum,
hundaæði og lifrarbólga. Þetta eru
allt sjúkdómar sem við erum bless-
unarlega laus við hér á landi að
mestu eða öllu leyti. Reynslan sýnir
að ef þessir sjúkdómar, t.d. hunda-
fár, bærust til landsins kæmi upp
faraldur. Nærtækt dæmi er þegar
upp kom hundapest í Grænlandi
síðasta vetur. Hún drap fjölda hunda
í norðurbyggðum landsins. Grípa
þurfti til vamaraðgerða og voru þær
óhemju kostnaðarsamar. Það tókst
þó að lokum að stemma stigu við
faraldrinum en þá höfðu hundruðir
hunda látið lífið. Þó er enn óvíst
hvert framhaldið verður.
Hér á landi kom upp faraldur af
svipuðu tagi fyrir u.þ.b. tuttugu
árum síðan, hundafárið svokallaða.
Þessi faraldur breiddist út um Suð-
Vesturland og drapst þá mikill fjöldi
hunda. Ef lengra er farið aftur í
tímann má finna fleiri dæmi um
faraldra af þessu tagi, þar sem heil
hénið verða hundlaus að kalla.
Ástæðan fyrir pestunum var án
efa sú að hUndum var smyglað inn
í landið. Það hafa verið hömlur á
innflutningi á hundum frá því um
aldamót en reglumar hafa þó oft
verið virtar að vettugi. Sjálfsagt er
enn eitthvað um að hundum sé
smyglað til landsins en ég yrði auð-
Rætt við Pál A.
Pálsson
yfirdýralækni
Innflutningshömlur á hundum
Hundaræktunarmenn uggandi um framgang hundakynja á íslandi
faraldurinn renna sitt skeið á enda
og verið svo lausir við sjúkdóminn
fyrir fulit og allt,. Ef bólusetning
ætti að koma að fullu gagni yrði hún
að fara fram ár hvert og helst á
öllum hundum."
Páll A. Pálsson yfirdýralæknir
vitað síðastur til að frétta af slíku.“
Nú hefur heyrst af hundum
sem hafa fengið lifrarbólgu hér
á landi. Er hætta á ferðum?
„Eitthvað er um lifrarbólgu í
hundum. Það kemur eitt og eitt til-
felli og er erfitt að átta sig á hvaðan
smitið kemur. Sjúkdómurinn hefur
einnig komið upp í refum og kann
að vera að sjúkdómurinn leynist
þar. Tvö refabú hér á landi hafa
orðið fyrir barðinu á þessum sjúk-
dómi, en hann hefur ekki valdið
miklu tjóni í hundum sem betur fer.“
Hvað með bólusetningu á hund-
um?
„Engin bólusetning er óbrigðul.
Við höfum ekki farið út í bólusetn-
ingu á hundum. Hún er mjög kostn-
aðarsöm og má nefna að vegna
hundapestarinnar í Grænlandi bólu-
settu menn hunda fyrir tugi milljóna
króna. Það má vera að bólusetning
komi einhvem tíma til álita hér, en
ef ætti að koma í veg fyrir faraldra
yrði að koma til allsherjar bólusetn-
ing og það er mjög stórt mál. Þá
yrði væntanlega bólusett fyrir flest-
um þeim hundasjúkdómum sem
heija nágrannalönd okkar. Hvað
varðar lifrarbólguna höfum við enn
sem komið er ekki séð ástæðu til
að bólusetja hunda hér á landi. Einn-
ig má bæta við, að þegar byijað er
að bólusetja við einhveijum dýra-
sjúkdómi er um leið hætta á að sjúk-
dómurinn verði landlægur. Það verð-
ur ávallt eitthvað af heilbrigðum
smitberam og þá verður að halda
áfram að bólusetja. Við höfum aftur
á móti tekið þá stefnu að hamla
samgangi hunda eftir föngum, láta
ÞAÐ er mál manna sem stunda hundarækt hér
á landi að hingað vanti nýtt blóð, þ.e. hrein-
ræktaða hunda, til að forða þeim hundastofn-
um sem hér eru frá úrkyiyun. Meðal þeirra
hundastofna sem eiga á hættu að úrkynjast
er íslenski fjárhundurinn. Forsvarsmenn Heil-
brigðismálaráðuneytis hafa á móti bent á að
með innflutningi á hundum myndi aukast hætta
á dýrasjúkdómum sem landlægir eru m.a. í
mörgum nágrannalöndúm okkar. Til að skoða
málið frá mismunandi sjónarhornum var rætt
við tvo fulltrúa hinna gagnstæðu fylkinga.
Púðla með smitlifrarbólgu. Eitt
af einkennum hennar er bjúgur
í hornhimnu augans og verður
það blátt að lit. Með réttri með-
ferð næst sjúkdómurinn oft nið-
ur og augun komast í samt lag.
Hvað með þau lönd sem eru
kölluð „hrein“ af hundaræktend-
um?
„Sjúkdómamir sem ég taldi upp
áður era landlægir f flestum löndum.
Aðeins Svíþjóð, Færeyjar, Noregur
og Bretlandseyjar era laus við sjúk-
dóminn hundaæði. T.d. er hundaæði
ekki óalgengt í refum og hundum
granna okkar Grænlendinga. Sjúk-
dómar eins og parvoveiki og hunda-
fár era alls staðar landlægir sjúk-
dómar, nema hér á íslandi.
Englendingar leyfa innflutning á
hundum, en dýr sem koma frá lönd-
um þar sem hundaæði er landlægt
þurfa að fara í sex mánaða sóttkví
og era jafnframt bólusett við sjúk-
dómnum. Það hefur þó borið við að
hundar hafi fengið hundaæði í
sóttkvíum og jafnvel eftir sex mán-
aða sóttkví, því einkennin geta kom-
ið fram löngu eftir sýkingu. Fólk sem
flytur hunda hingað tekur á sig
mikla ábyrgð. Það skuldbindur sig
til að halda hundinum í fjóra mán-
uði í heimasóttkví og jafnframt að
láta svæfa hann ef eitthvað ber þar
út af. Það hefur oft verið talað um
að setja upp opinbera sóttkví hér
eins og t.d. á Bretlandseyjum. En
þá ber að taka inn í dæmið þau
slæmu áhrif sem þetta hefur á hund-
inn. Hann er í nokkurs konar fang-
elsi, býr við framandi umhverfi og
innan um ókunnugt fólk. Ég hef
stundum spurt eigenduma hvort
þeir vildu leggja slikt á sig sjálfa.
Ég hef enn ekki hitt neinn sem er
tilbúinn til þess.
Hins vegar hefur sóttkví þann
kost fram yfir núverandi fyrirkomu-
lag, að með opinbera eftirliti væri
væntanlega hægt að veijast dýra-
sjúkdómum enn betur.
Ég vil þó taka fram, að fólk sem
fengið hefur undanþágur fyrir dýr
sín sinnir skyldum sínum alla jafna
vel.“
Hundaræktunarmenn halda þvi
fram að hundastofnar á íslandi
séu að úrkynjast, eins og labrad-
or, irskur setter og jafnvel
islenski hundurinn. Hver er þín
skoðun?
„Við skulum taka erlendu kynin
fyrir fyrst. Þegar fólk flytur inn
hunda, þá er það oft vegna andlegr-
ar eða líkamlegrar fötlunar, eða
sérstakra tilfinningatengsla, hund-
urinn er orðinn einn af flölskyldunni.
Það er hins vegar ekki ætlast til
að hundurinn auki kyn sitt hér svo
að eigendumir geti grætt á því að
selja afkvæmin. Bann við því er eitt
af skilyrðunum sem menn er flytja
inn hunda eiga að uppfylla. Þess
vegna era væntanlega flestir hér-
lendir hundar af erlendu kyni til
komnir vegna manna sem ekki hafa
haldið þau skilyrði eða út af smyg-
luðum hundum.
Af þessu leiðir, að fólk sem þama
á hlut að máli hefur komist yfír
hunda sem alls ekki áttu að vera til
í landinu. Ég sé því litla ástæðu til
að styðja við bakið á því.
Ef við tökum íslenska hundinn,
þá má geta þess að ég var með í
því að stofna Hundaræktarfélagið
fyrir mörgum áram. Þá var íslenski
hundurinn að deyja út, við litum svo
á að hann væri eitt af sérkennum
lands okkar og vildum kappkosta
að rækta hann upp. Af öðram stofn-
félögum má nefna Birgi Kjaran, og
Vigni Guðmundsson, sem báðir
höfðu mikinn áhuga á að varðveita
íslenska hundakynið. Um svipað
leyti fór útlendur maður um landið,
keypti íslenska hunda og flutti þá
utan. Það gerði ræktunina erfíðari
en ella, en þó tókst nokkram dugnað-
arforkum að rækta upp íslenska
hundastofninn og ber þar hæst frú
Sigríði Pétursdóttur á Ólafsvöllum.
Það er að miklu leyti henni að þakka
að við eigum þó nokkuð af sæmilega
góðum íslenskum hundum.
Fljótlega fór að bera á því að
menn höfðu meiri áhuga á erlendum
hundakynjum en því íslenska. Menn
vildu jafnvel rækta upp kyn sem
ekki vora til hér á landi. Mér þótti
ástæðulaust að stofna félög um
hundakyn sem ekki vora til hér og
þótti sem farið væri á skjön við upp-
haflegan tilgang félagsins, þ.e. að
rétta íslenska hundastofninn við.“
Nú hafa hundaræktarmenn
sagt að eina ráðið til að bjarga
íslenska hundastofninum sé að fá
afkvæmi hunda sem voru fluttir
út á sínum tíma.
„Það er ef til vill ekki fullkannað
hve mikið kynbótagildi er í þeim
hundum sem þeir hafa augastað á.
Ef það kæmi hins vegar á daginn
að sú ráðstöfun yrði til bóta er hugs-
anlegt að skoða það mál sérstak-
lega. Ég held þó að þessi mál séu
enn á framstigi.
Annars er eitt atriði sem verður
að hafa í huga þegar talað er um
innflutning á hundum. Það er sú
árátta íslendinga að fást við hluti
sem þeir ráða ekki við. Það gefur
augaleið að borgarbúar, sem margir
hveijir hreyfa sig vart úr stað nema
í bíl, hafa lítið að gera með hunda
eins og labrador og golden retrie-
ver, svo ekki sé minnst á sehaefer-
hund. Þessir hundar þurfa mikla
hreyfingu og að flestu leyti fylgir
því mikil vinna að hafa þá.
Annað er það, að það er ekki til
sú stórborg sem ekki er í einhvers
konar vandræðum með hundahald.
Þar á ég fyrst og fremst við sóða-
skapinn. Það lýsir lítilli lýðræðis-
hneigð hjá borgaryfirvöldum að
ganga nú á bak orða sinna um al-
menna atkvæðagreiðslu um hunda-
hald eftir íjögurra ára reynslutíma,
sem á sínum tíma var forsenda fyrir
því að það var leyft. Slík brigðmæli
era borgarstjóm vart sæmandi."
Að lokum, kæmi til greina að
flytja inn sæði úr viðurkenndum
hundum erlendis frá?
„Það gilda sérstök lög um þetta
og hefur álit mitt því litla þýðingu.
Lögin kveða skýrt á um bann við
innflutningi á dýrasæði, undantekn-
ing nær einungis til holdanauta í
einangranarstöð ríkisins í Hrisey.
Þetta mál hefur lítillega borið á
góma varðandi svínarækt, en til þess
að úr verði þarf lagabreytingu. Inn
flutningur á dýrasæði er þó hvergi
nærri einfalt mál ef fyllstu aðgæslu
um sjúkdómavamir er beitt, eins og
sjálfgefið er.“
TEXTI: Jóhannes Kári Kristins-
son