Morgunblaðið - 02.10.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1988
Grafík frá Tamarind
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í eystri sal Kjarvalsstaða stend-
ur nú yfír sýning á steinþrykks-
myndum frá Tamarind-stofnun-
inni í Los Angeles, Kalifomíu.
Tamarind-steinþrykksverkstæðið
var stofnað 1960 og hafa margir
þekktir innlendir Iistamenn unnið
myndir sínar þar og tæknin þar-
með fest sig í sessi í bandarískri
myndlist.
Steinþiykkið hefur allt frá því
að það kom fyrst fram fyrir tæp-
lega tveim öldum, sem uppfinning
leikskáldsins Alois Senefelder,
verið vinsæll miðill hjá myndlist-
armönnum og er enn og þá eink-
um í hinu upprunaiega formi.
Ennþá eru til allnokkur stein-
þrykkverkstæði, sem sérhæfa sig
í hinni hreinu og upprunalegu
tækni, því að hún þykir standa
svo nærri náttúrunni sjálfri. A
síðari tímum hafa menn farið að
þrykkja á málmplötur og seinna
af fílmum (offset) og það hefur
aukið möguleikana í prentunar-
tækninni, en listamenn hinsvegar
halla sér margir frekar að uppr-
unalega kalksteininum frá nám-
unum í Solnofen í Bæjaralandi.
Einnig er það til, að menn vinni
í öllum þessum tæknibrögðum í
einu eða blandi þeim saman inn-
byrðis. Steinþrykkið er evrópsk
uppfinning, og það er satt að segja
dálítið skondið, er Ameríkumenn
taka að kynna okkur tæknina, hér
á landi hefur hún verið kennslu-
grein við MHÍ í heil 32 ár, en að
vísu við frumstæð skilyrði og
skilningsleysi, en það er önnur
saga.
Hins vegar er það mjög þakkar-
vet að fá þessa sýningu hingað
og fyrirlestur, en hvort tveggja
hafði nær farið fram hjá mér, þar
sem ég var úti í Kaupmannahöfn,
og einmitt að vinna í steinþrykki
á gamla, upprunalega mátann!
Bandaríkjamenn virðast leggja
nokkuð annan skilning f tæknina
en Evrópubúar, og áferð mynd-
anna á þessari sýningu gæti í nær öðrum grafískum miðlum t.d.
öllum tilvikum einnig verið frá málmgrafík, tréristu eða sáld-
þiykki auk þess að minna stund-
um sterklega á klippimyndir, Af
hreinu steinþrykki, eins og ég
skil það og er enn við lýði á nokkr-
um steinþrykksverkstæðum í Evr-
ópu, sá ég því miður næsta lítið.
En ég er á engan hátt að halda
því fram hér, að þessi tegund
steinþiykks eigi ekki rétt á sér,
heldur einungis að vísa til þess,
að hún er mjög svo frábrugðin
því, sem ég þekki sem aðal henn-
ar, gróf- og fínkomaðri áferð,
ásamt sérstakri meðhöndlun litót-
úsksins.
Sýningin sjálf ber mikinn keim
af tilraunum með tæknibrögð og
hrífur mig ekki sem slík. Tilraun-
ir með tæknibrögð em af hinu
góða, en sjálfur listræni neistinn
má ekki gleymast. Picasso t.d. var
að gera þrykkjarana hjá Mourlot
gráhærða með tilraunum sínum
en það vom tilraunir í þágu listar-
innar og til að leggja áherslu á
hina sérstöku tækni en ekki ein-
ungis tækninnar vegna.
En sýningin í sjálfu sér er sann-
arlega heimsóknar virði...
Fiirnn ungir myndlistarmenn
6 KarpiUfwaliir, Wfuí
Hulda Hákon: Korpúlfsstaðir, 1988.
Sýningunni „Fimm ungir
myndlistarmenn" í hálfu Lista-
safni íslands er nú að ljúka, en
áætlaður lokunartími hennar er á
sunnudag.
Einhvem veginn gengur mér
illa að skilja þessa framkvæmd
og um ástæðuna að baki verður
getspekin að ráða, en hana upp-
lýsi ég lftillega hér. Hið fyrsta er,
að þetta unga fólk, sem í hlut á,
hefur verið ágætlega kynnt í sýn-
ingarsölum borgarinnar á undanf-
ömum missemm og sumt einnig
á erlendum vettvangi. Sýningin
hefur einnig vakið undmn margra
og gagnrýni, sem bitnar illu heilli
öðm fremur á listafólkinu sjálfu,
en víst er að þessi sýning er ekki
tímabær í þessu formi og hefur
einna helst svip af skipulegri
markaðssetningu frekar en list-
rænni úttekt. Það er hlutverk list-
gallería en ekki þjóðarlistasafns,
sem að auki þarf að vísa eigin
verkum til geymslurekkanna.
Er lfkast til að þeir, sem hér
standa að baki, álfti safnið hafa
yfír að ráða 14 stómm sölum, en
ekki 4 og þeim öllum takmörkuð-
um, og einnig að hér sé öðm frem-
ur um sýningarhúsnæði að ræða,
en ekki þjóðlistasafn. Sérstaða
þjóðarlistasafna er ótvíræð, og
skyldur þeirra hvarvetna skýrt
markaðar, sem er að kynna en
ekki endurtaka og auglýsa, kynna
öðm fremur eign sína og bæta
við hana eftir bestu getu og dóm-
greind.
Þá tel ég ekki allskostar rétt
að orði komist f formála, að list
nútfmans einkenni stefnuleysi,
mætti frekar vera kredduleysi, en
er þó ekki nógu skilmerkileg skil-
greining. En víst má vera, að sá
listafasismi, sem ríkti í listheimin-
um Iengi, hefur beðið nokkurt
afhroð á undanfomum ámm og
heimsgalleríin vita varla, f hvom
fótinn þau eigi að stíga, þótt þau
geri allt og fómi öllu sem þau
geta til að marka stefnuna. Lista-
söfn hafa hér sýnt furðulítið sjálf-
stæði og verið svo leiðitöm, að
þau em að verða eins um alla
álfuna, svo að brátt verður nóg
að skoða eitt, ef svo heldur fram,
til að vita hvaðan vindur blæs og
hvað er „in“ í listinni. Skúlptúrlist-
in í dag virðist jafnvel vera orðin
að grafík, því að maður sér sömu
höggmyndimar hvar sem maður
kemur á nýlistasöfn, líkt og þær
séu fjöldaframleiddar eða að
minnsta kosti seríuframleiddar.í
eina tíð var því haldið stíft að
mönnum, að staðfesta f listum
væri að fara eftir ákveðnum
stefhuyfirlýsingum kenninga-
smiða og væri dauðasynd að
bregða hér útaf. Menn vom mis-
kunnarlaust settir út í kuldann
sýndu þeir eigið framtak og sjálf-
stæði (sbr. Giacometti) og það var
ótvírætt ástæðan til þess, hve
flestir slíkir listhópar urðu
skammlífir. Þetta gekk einfald-
lega ekki og samrýmdist ekki
mannlegu eðli því að sálin er eld-
ur sem á að tendra en er ekki ílát
til að fylla, svo að ég vitni í Rabe-
alis. Fmmkvöðlamir Picasso,
Matisse, Braque, Picabia, Miro,
Emst o.fl. vom aldrei fullkomlega
óhlutlægir, en gerðu þó fullkom-
lega óhlutlæg verk og einnig full-
komlega fígúratív verk. Þeir vom
einungis að skapa og litu á verk
sín sem málverk og vissu, að sömu
lögmál gilda að mörgu leyti í hlut-
lægu og óhlutlægu málverki.
Ósköp eðlilegt er svo, að einstakir
málarar kjósi að hasla sér alfarið
völl í hinu fígúratíva eða hinu
óhlutlæga, en fæstir þeirra
steyttu eða steyta hnefíinum
hvorir í aðra, einungis nokkrir
háværir einstaklingar og kenn-
ingasmiður og þá oftast í hags-
munaskyni.
Með þessari sýningu sýnir safn-
ið frekar íhaldssemi en sjálfstæði
og öjálslyndi, jafnframt því að
sýnast hallt undir listapólitíkina
frá Svíavirki (Sveaborg, Suomenl-
inna). Það var og algjörlega út f
hött að opna nær allt saftiið yfír
hásumarið sýningu á Norrænni
konkretlist og setja um leið
íslenska myndlist út í kuldann,
enda var það eina þjóðarlistasaf-
nið á Norðurlöndum er opnaði
framkvæmdinni dyr sínar og jafn-
framt með yfirburðum hið langm-
innsta. En þessi nýjasta fram-
kvæmd virkar sem rökrétt fram-
hald fyrmefndra viðhorfa og að
skerða sjálfstæði og reisn
íslenzkrar listar. Væntanlega er
ekki um fjarstýringu ^ ræða>
þótt í fljótu bragði líti út fyrir
það. En lakast er, að framkvæmd-
in er í heild sinni ákaflega lítið
spennandi og uppsetning hvergi
nærri nógu hnitmiðuð. Hér er al-
þjóðlega tungumálið á fullu og
án þess að endurspegla íslenzkt
svið, nema hvað mjmdir Huldu
Hákon snertir, og það er enda
eins og við manninn mælt, að hún
kemur sterkast frá þessari sýn-
ingu að mínu mati og annarra,
sem ég hef rætt við. Höggmyndir
ívars Valgarðssonar njóta sín
hvergi nærri nógu vel, þar sem
þær eru staðsettar þannig að
skírskotun þeirra kemst ekki til
skila. Undurfurðulega kímni
Tuma Magnússonar er ekki nóg
til að málverk hans teljist fullgild,
þótt gáigahúmor um fagurfræði-
leg lögmál sé mjög í tísku. Georg
Guðni virðist feta einstigi í naum-
hyggju sinni, en það einstigi
stefnir út í hom. Stórir dúkar
Jóns Óskars, þar sem hann virð-
ist upphefja yfírborðshörku ung-
menna af rokkkynslóðinni, sem
virðast jafnvel samkynhneigðir,
em að fá á sig svip endurtekn-
inga. Sýningin nær þannig ekki
þeim tilgangi, sem ætlast var til,
og er það miður vegna þess að
hér er um ótvírætt hæfileikafólk
að ræða.
En allt annað mál er það, að
sýningar á verkum ungs fólks
hafa fullan rétt á sér innan um
annað, en eiga ekki að vera neitt
takmark útaf fyrir sig og þurfa
að auki að vera dálítið spennandi
og forvitnilegar. Við eigum einnig
ungt fólk, sem lítið hefur borið á
undanfarið, en hefði alveg eins
komið til greina og kannski kom-
ið öllu meira á óvart - þá hefði
slík sýning haft meiri tilgang og
meira vaxtarmagn ...
Fyrir þreytta fætur - hanskaskinnskór
^(oA^<5
XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ
FRÍKIRKJUVINIR
Það er lífsnauðsyn fyrir framtíð Fríkirkjusafnaðarins, að sem flest-
ir greiði atkvæði í allsherjaratkvæðagreiðslunni 1. og 2. október
í Alftamýrarskóla og krossi við já.
UpplýsingaskrifstofaneráLaufásvegi13. I 1 _
Margar gerðir, tvær hæfahæðir. Hvítt, svart, beige.
Verð kr. 3.252,- Sendum í póstkröfu.
Skósel,
Laugavegi 44, s. 21270.
Ef þið þurfið bíl til að komast á kjörstað,
hringið þáísíma 27270.
XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ XJÁ