Morgunblaðið - 28.04.1989, Side 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUpAGURt28., APRÍL 1989
I tuttugustu hverri fjölskyldu er einhver flogaveikur
GETA ALUR
taugaboða eða meðfæddan
örvef. Og þessirtveir þættir
eru orsök flogaveiki hjá
meginþorra flogaveikra."
Hvenær færfólk
flogaveiki?
„Ef almenningur væri betur upplýstur um floga-
veiki væri lífið örugglega bærilegra fyrir okkur,"
sagði flogaveik kona og lagði áherslu á þessi
orð þegar hún rakti sögu sína. „Það er eins og flestir haldi
að flogaveiki sé samnefnari fyrir froðufellandi fólk sem á und-
ir eins að stinga upp í reglustiku, herðatré eða öðru hand-
bæru. Þetta er hinn mesti misskilningur, flogaveiki ertil í hin-
um ýmsu
myndum og
flestirsem
eru floga-
veikir lifa
eðlilegu lífi.
omverjar
til torna töldu að
flogaveiki væri heil-
agur sjúkdómur og
í ýmsum fornum
trúarbrögðum var
talið að hún orsak-
aðist af illum eða
góðum vættum.
Þaö að illir andar
voru taldir eiga ítök
í flogaveiki kann að
hafa ýtt undir þá
fordóma sem ríkt
hafa gagnvart
flogaveiki og eru að
sögn kunnugra enn
við lýði.
Þegar haft er í huga hve van-
þekking fólks á flogaveiki er mikil
og almenningur veit iítið hvernig á
að bregðast við flogaköstum svo
og hættuna á því að einstaklingur-
inn skaði sig fái hann kast, er ekki
erfitt að skilja hvers vegna foreldr-
ar flogaveikra barna hafi oft og
tíðum ofverndað börn sín. Margir
flogaveikir einstaklingar minnast
þess frá barnæsku að hafa verið
bannað að taka fullan þátt í leik
og starfi með öðrum börnum. Því
miður hefur viljað brenna við að
um ofverndun hafi verið að ræða
fram á fullorðinsár. Hætta er á því
að flogaveikir hafi ekki fengið tæki-
færi til að sýna hver raunveruleg
geta þeirra er auk þess sem þeir
hafa farið á mis við margt.
Fordómar sem eru ..............
sprottnir af vanþekkingu
fólks hafa komið því til
leiðar að sumir gera allt
til að fela flogaveikina
fyrir vinum og kunningj-
um svo ekki sé talað um
vinnufélaga.
Hvað er flogaveiki?
Flogaveiki er íslenska orðið yfir
epilepsy sem komið er úr grísku
og merkir eitthvað sem hremmir
eða grípur. í rauninni er ekki um
sjúkdóm að ræða heldur einkenni
sem geta haft margvíslegar orsak-
ir sem allar eiga það sameiginlegt
að valda truflun á taugaboðum í
heila.
Máttu ekki gifta sig
Vanþekking almennings á floga-
veiki og fordómar hafa löngum
gert flogaveikum lífið leitt. Þetta
endurspeglast meðal annars í
þeim lagaákvæðum sem fyrst voru
felld úr gildi 1. janúar árið 1973
það oft og tíðum leitt til þess að
flogaveikir og fjölskyldur þeirra
hafa ekki fengið þá félagslegu
þjónustu sem þau hafa haft þörf
fyrir.
í því sambandi má nefna að oft
hafa skólar ekki verið vakandi fyrir
því að flogaveikir einstaklingar
geta þurft á stuðningskennslu’ að
halda, a.m.k. tímabundið. Sömu-
leiðis hefur námsráðgjöf ekki verið
gefið nægjanlegt vægi með tilliti
til þess hve mikilvægt er að floga-
veikir fái starf við hæfi þegar
lengra líður.
Það hefur oftar en einu sinni
gerst að atvinnurekendur láti
flogaveika fá reisupassann komi
eitthvað uppá í vinnunni, fái þeir
LAUF
Landssamband áhugafólks um flogaveiki
Ég er orðin uppgefin
á viðbrögðum fólks þeg-
ar ég segi frá því að ég
sé flogaveik," sagði einn
viðmælenda. „Annað-
hvort fyllist það skelf-
ingu þegar það heyrir
orðið og fer undan í
flæmingi eins og um _________________
smitsjúkdóm sé að ræða ■■BH
eða það brestur næstum
í grát af vorkunnsemi. Þetta við-
horf mætir okkur á meðan til að
mynda alkóhólistar geta slegið um
sig með frásögnum af vitleysisleg-
um uppátækjum og þykir vart til-
tökumál."
Þann fyrsta april síðastliðinn hélt LAUF uppá að fimm ár eru liðin frá stofnun samtakanna.
í samtökunum eru flogaveikir, velunnarar þeirra og aðrir sem styðja markmið þeirra.
Tilgangur LAUF er að fræða og veita upplýsingar til félagsmanna og almennings um
flogaveiki, að bæta aðstöðu þeirra og styðja rannsóknir á flogaveiki.
Þau fimm ár sem samtökin hafa starfað hafa verið haldnir reglulegir fræðslufundir, gefin
út fréttabréf, blöð og bæklingar. LAUF-samtökin taka þátt í starfi norrænu
flogaveikisamtakanna og eiga aðild að öryrkjabandalagi íslands.
Samtökin hafa aðsetur í Ármúla 5 og er að jafnaði opið á mánudögum frá klukkan hálf
fimm til hálf sjö. Þar fyrir utan er símsvari allan sólarhringinn sem tekur á móti skilaboðum.
Þeir sem vilja fá nánari upplýsingar og/eða gerast félagar geta snúið sér til skrif stofunnar
sem er opin um helgina frá 16 til 19 og virka daga fyrstu viku maímánaðar frá 10 til 13 og
16 tfl 18. Siminn er 82133.
og meinuðu flogaveikum að ganga
í hjónaband hérlendis.
Vegna þess hversu fræðsla og
upplýsingamiðlun um flogaveiki
hefur verið lítil bæði til flogaveikra,
aðstandenda og almennings hefur
kast eða séu seinir í svifum. Það
er upp og ofan hvort flogaveikir
keyra bíl. Skila þarf inn læknisvott-
orði en þar sem flogaveikin er
mismunandi þarf að meta ástand
hvers um sig. í nágrannalöndum
hefur oftast verið miðað við að
einstaklingurinn hafi ekki fengið
flogakast sl. tvö ár. Margir floga-
veikir finna á sér þegar flog er í
uppsiglingu og gætu að sögn
hæglega stöðvað bíl áður en það
kemur.
Sverrir Bergmann sérfræðingur
í taugasjúkdómum segir að nærri
lagi muni að um fimmtán hundruð
íslendingar séu flogaveikir eða
nálægt 0,6% af fólksfjölda.
Orsakir flogaveiki?
Flog er merki um að heili starfi
ekki rétt og orsakir eru margar.
Það kann að vera að fólk fái bara
eitt flog á ævinni og síðan ekki
söguna meir, til að
mynda börn sem fá hita-
krampa. Þeir sem verða
fyrir höfuðáverkum
kunna að fá flog, einnig
geta flog komið eftir
ótæpilega vínneyslu,
jafnvel vegna lyfjatöku.
Stundum eru flog hluti
af einkennum alvarlegri
sjúkdóms í heila.
Að sögn Sverris getur
flogaveiki stafað af
hverju því ástandi sem
truflar eðlilegan styrk-
leika taugaboða í heila,
til að mynda margvísleg
■■■ röskun á efnaskiptum
ýmis konar í líkamanum.
„Ef um er að ræða sjúkdóma í
öðrum líffærum sem orsaka floga-
veiki og hægt er að leiðrétta eða
lækna þá hverfur flogaveikin jafn-
framt. Oftast er þó annaðhvort um
að ræða efnaleg glöp við stjórnun
Allir geta fengið flog. Fólk
er einungis misnæmt. Talað
er um að krampaþröskuldur
manna sé mismunandi hár.
Sverrir Bergmann telur
að ef flogaveiki stafi af fyrr-
nefndum algengustu orsök-
unum, þá byrji hún oftast á
aldrinum sex til tuttugu ára
og því er ríkari ástæða en
ella að leita eftir sérstökum
öðrum orsökum þegar
flogaveikin byrjar utan þess-
ara aldursmarka. Að hans
sögn eru það ákveðin atvik
eða skilyrði sem geta komið
köstum af stað og til dæmis
getur streita í sumum tilfell-
um átt drjúgan hlut að máli.
„Ef flogaveikir lifa reglu-
sömu lífi og forðast mikið
andlegt álag gæti jafnvel
verið að sumir þeirra væru
lausir við köstin án sérstakr-
ar lyfjameðferðar. Mikið
líkamlegt álag getur einnig
aukið tíðni floga."
Er flogaveiki ættgeng?
„Óneitanlega eru til ættir
hérlendis þar sem margir
eru flogaveikir. Það eru
hinsvegar engir ákveðnir
þekktir vefjaeiginleikar sem
stuðla að flogaveiki. Ef ann-
að foreldri er flogaveikt eru
heldur meiri líkur á floga-
veiki hjá afkvæmum en hjá
börnum þeirra sem ekki
hafa flogaveiki. Ef báðir for-
eldrar eru flogaveikir eru
tuttugu prósent meiri líkur
á því að þeirra barn fái floga-
veiki en barn foreldra sem
ekki eru flogaveikir."
Helstu flogagerðir
Krampaflog
(grand mal)
Sú tegund sem hér um
ræðir er líklega það sem
flestir kannast við og tengja
flogaveiki. Við krampaflog
raskast rafboð í öllum heilanum.
Við krampaflog verður viðkom-
andi skyndilega stífur, missir með-
vitund, fellur til jarðar, blánar og
taktfastir kippir eða krampar fara
um líkamann. Oft sést froða í
munnvikum sem stundum er blóð-
lituð ef tunga eða gómur særist.
í byrjun krampans getur heyrst
hávært óp sem stafar af því að
kröftugur vöðvasamdráttur þrýstir
lofti úr lungum. Af sömu ástæðu
geta þvagblaðra og ristill tæmst.
Krampaflog stendur sjaldan
lengur en fjórar til fimm mínútur
og oft skemmri tíma en flestir
sofna í um hálfa klukkustund á
eftir og geta verið syfjaðir og
ruglaðir er þeir vakna.
Störuflog
Svokölluð störuflog (lítil köst,
petit mal) eru nær eingöngu bund-
in við bernsku og oftast eldast þau
af börnum. Þau gera vanalega vart
við sig um fimm til sex ára aldur
og til er í dæminu að foreldrar
taki ekki eftir þeim. Það er oft ekki
fyrr en komið er í skóla að kennar-
ar fara að taka eftir að barnið virð-
ist úti á þekju af og til og dregst
kannski aftur úr í námi. Störuflog
þarfnast meðferðar meðal annars
til þess að börnin geti fylgst betur
með í skóla þótt köstin séu í eðli
sínu góðkynja."
Dæmigert flog byrjar og endar
mjög snögglega og varir aðeins í
fáar sekúndur. Barnið hættir því
sem það er að gera, staða líkam-
ans helst óbreytt og barnið dettur
ekki. Eftir flogið tekur barnið til við
fyrri iðju eins og ekkert hafi í sko-
rist.