Morgunblaðið - 28.04.1989, Síða 8

8 B
MORGUNBLAÐIf) ,FÖSTUUAGUfl ?8. APBÍL1.989
OÐLIFSÞANKAR
KVÖLDVÖKUR NÚTÍMANS
Nú fyrir skömmu var
danski sjónvarpsþáttur-
inn Matador að renna
sitt skeið á enda. Það er
með ólíkindum hvað
margir hafa haft mikið gaman af
þessum þáttum. Ánægja manna hef-
ur í sumum tilvikum verið slík að
umhugsunarvert er. Hvað er það eig-
inlega í þessum þáttum sem fólki
finnst svona skemmtilegt? Er það
söguþráðurinn og frábær frammi-
staða leikaranna eða er það eitthvað
annað?
Vissulega eru þessi þættir mjög
vel gerðir á allan hátt, og auk þess
var íslenska þjóðfélagið á vissan
hátt endurspeglun af því danska svo
margt kemur þarna kunnuglega fyrir
sjónir. En ekki er öll sagan sögð,
mín skoðun er sú, að á bak við
ánægju manna með Matador búi viss
óánægja með það umhverfi sem við
lifum og hrærumst í. Umhverfi þar
sem vinnan skipar öndvegi en aðrir
þættir lífsins eru settir skör lægra.
Menn þurfa að vinna mikið til standa
straum af öllu því sem talið er nauð-
synlegt í nútíma þjóðfélagi. Sam-
keppnin er máttugt tæki í höndum
slyngra manna. Undir merki hennar
gerast menn keyri hver á annan,
framleiðendum alls kyns varnings til
mikils arðs og ánægju. Eitt af því sem
þessi fádæma vinnusemi hefur leitt
af sér er að nú kvarta mjög margir
yfir heimsóknarleti og því að fáir
komi óboðnir í heimsókn til þeirra.
Fyrir fáum áratugum datt mönnum
sjaldnast í hug að hringja í ættingja
eða vini til þess að tilkynna þeim
áætlaða heimsókn til þeirra. í þá
daga röltu menn af stað eða óku,
ef bíll var fyrir hendi, og birtust fyrir-
varalaust á viðkomandi heimili. Fáir
held ég hafi þá látið sér detta í hug
að þeirtrufluðu húsráðendur, hvað
þá að þeir væru óvelkomnir.
í dag virðast hins vegar margir
kinoka sér við að fara óboðnir í heim-
sókn án þess að hringja á undan
sér. Menn bera þvívið að kannski
myndu þeirtrufla heimilismenn eða
jafnvel vera hreinlega óvelkomnir. Á
sama tíma eiga umræddir heimilis-
menn oft á tíðum dauflega vist yfir
sjónvörpum sínum eða tölvum og
myndu vafalaust gleðjast mjög ef
einhver kunnugur stingi inn nefi.
Þetta er þeim mun bagalegra sem í
vöxt færist að heimili séu mjög fá-
menn. Einn félagslyndur maður
sagði við mig nýlega, dapur í bragði,
„Maður er hættur að ómaka sig upp-
úr stólnum þó dyrabjallan hringi. Þar
eru yfirleitt sölumenn eða rukkarar á
ferð.“
Hvað höfum við fengið í staðinn
fyrir heimsóknirnar? Stóraukið fram-
boð á alls kyns fjölmiðlun. Svo mikið
er framboðið að maður gæti freist-
ast til að gefa þá skýringu á dræmum
kvöldheimsóknum að stór hluti þess-
arar fámennu þjóðar hljóti að vera
upptekinn öll kvöld við að upphugsa
og útbúa efni fyrir alla þessa fjöl-
miðla.
Matadorþættirnir gerast á tímum
þegar heimsóknarletinnar er ekki
farið að gæta. Þar er ekkert sjónvarp
til og á útvarpið hlusta menn þar
saman. Auk þess erframboð á
skemmtiefni í rýrara lagi á stríðsár-
um Matadors. Fólk í þáttunum
skemmtir því hvað öðru með spjalli,
spilamennsku og alls kyns leikjum.
Það er í raun og veru ekki langt síðan
þannig háttaði til í hinu íslenska sam-
félagi. Það er stutt síðan fjölskyldur
voru hér stórar og ættingjatengsl
sterk. í Matador er hinum heimasitj-
andi sjónvarpsáhorfendum nútímans
þannig með nokkrum hætti sýnt inn
í heim sem þeir hafa glatað, en
margirsakna.
Það er undarleg þversögn að á
sama tíma sem íslendingar eyða
stórum hluta dýrmætra ráðstöfunar-
tekna sinna til þess að kaupa erlent
skemmtiefni og framleiða íslenskt
efni þá sitja menn angurværir á svip
fyrir framan sjónvarpið sitt og sakna
þeirra tíma þegar slík tæki voru ekki
til en nálægð manna var hins vegar
meiri. Kannski getum við sparað tals-
vert af þessum peningum og eytt
þeim í eitthvað sem gefurfólki varan-
legri gleði og meira gagn en offram-
boð skemmtiefnis virðist gera. Hæfi-
leikum manna til þess að taka við
slíkri mötun eru líka takmörk sett.
Kannski væri líka rétt að spyrna við
fótum áður en við lendum í þeirri
félagslegu örbirgð sem er hlutskipti
margra í hinum vestræna heimi. Eg
þekki konu sem býr í Vestur-Þýska-
landi þar sem hagvöxturinn hefur
lengi verið hvað mesturá Vesturl-
öndum. Hún á ekki til nógu sterk orð
til þess að lýsa hinni félagslegu fá-
tækt sem hinirefnuðu Þjóðverjar búa
margir við. Afleiðingar stríðsins eiga
þar auðvitað stóran þátt í en líka svo
hitt að eftirsóknin í efnaieg gæði
kostar fólk oft hin mannlegu tengsl.
Með þessum skrifum er ekki verið
að predika það að leggja eigi niður
sjónvarp og aðrafjölmiðla. Miklu
frekar hitt að læra af reynslunni,
bæði annarra þjóða og forfeðranna.
í gamla daga sátu menn saman á
kvöldvökum og hlustuðu á sögurog
söng og spjölluðu svo um skemmti-
efnið á eftir. Nú líta margir svo á að
það sé skylda kurteisra húsráðenda
að slökkva á sjónvarpi ef gestur lítur
inn. En við skulum minnast þess að
ef gesti bar að garði hér áður fyrr
þá naut hann kvöldvökunnar með
heimilismönnum. Sjónvarp og útvarp
eru kvöldvökur nútímans, þar er í
grundvallaratriðum gert nákvæm-
lega það sama og gert var í fátækleg-
um híbýlum fyrri kynslóða, sagðar
sögur, leikið, sungið, spilað og rætt
við fólk. Hið eina sem á skortir, ef
við viljum ná hinni hlýlegu stemm-
ingu þess sem var, er að við horfum
og hlustum saman og ræðum um
það sem sýnt er hverju sinni. Ég get
ekki séð að við höfum nokkra ástæðu
til þess að leggja kvöldheimsóknir
af, miklu heldur ættum við t.d. að
njóta þess efnis sem í boði er sam-
an, með því móti fáum við notið
margs konar skemmtunar og skoð-
anaskipta auk hinna mannlegu
tengsla, sem flestum eru dýrmæt.
Guðrún Guðlaugsdóttir

adidas
Eau de Tollette
Natural Spray
50 ml • 1.7FL.OZ.G
fyrir þig! adidas býöur nýja ilm- og
baölínu fyrir fimar konur. ilmurinn er
fínlegur og Ijúfur. adidas lætur sér annt
um húö þína með ofnæmisprófaðri linu
og réttu ph-gildi: adidas shower-gel,
body-lotion, deo-spray, deo-roll-on,
eau de toilette.
cadidas =
^SnFWJEX g
SIGTÚN 1 - 105 REVKJAVlK
FLOG
þarf að taka af heila til að vita
hvort augljós vefjaskemmd
blasir við og loks þarf að lama
heilahvelin til skiptis með sérs
takri aðferð. Þetta er allt
hægt að gera hér en það
þarf meiri tæknibúnað sem
við höfum ekki. Hann kostar
fé en er mikilvægur í þekking-
aröflun svo rétt sé að málum
staðið."
Þrátt fyrir alla mögulega sér-
fræðilega hjálp og meðferð
er það sá flogaveiki sjálfur og
hans fjölskylda sem þarf að
lifa með flogaveikinni og öll-
um þeim vandamálum sem
henni geta fylgt.
Flogaveikt fólk veit aldrei fyr-
irfram hvenær næsta flog
verður og því einkennist líf
floga veikra oft af öryggis-
leysi. Félagslegir þættir og
það hvernig sjúklingurinn og
fjölskylda hans bregðast við
frá degi til dags geta ráðið
miklu um það hvort flogaveik-
in verður að fötlun eða ekki.
Texti: Guðbjörg R.
Guðmundsdóttir
Hvernig á að bregðast við krampaflogi?
Skyndihjálp
já Haltu ró þinni. Þá geriröu mest gagn.
JÁ Snúóu viókomandi á grúfu (meó höfuóió til hliðar og hökuna fram). Þaö hindrar aó tung- an loki öndunarvegi. Séu kramparnir mjög öflugir, skaltu blöa þar til dregur úr þeim. Oft- * ast gerist þaó á innan vió 5 mlnútum.
NEI Ekki flytja viökomandi meöan krampinn varir nema þaö sé bráönauósynlegt öryggis hans vegna.
Ekki troða neinu upp i munn hans. Þú getur ) brotið í honum tennur. Athugaóu aö sár á j tungu grær en þaö gera brotnar tennur ekki. J
NEI Ekki halda honum föstum eóa reyna aö hindra eöa stöóva krampann. Þaó tekst ekki.
JA Veittu honum stuóning og aóhlynningu þegar krampanum er lokió og skýróu honum frá þvl hvað geröist.
jA Leyfðu honum að hvlla sig eða sofa eftir krampann svo hann nái aö jafna sig.
jA Gakktu úr skugga um aó hann sé oröinn sjálfbjarga áóur en þú skilur við hann.
jA Leitaóu læknishjálpar strax vari krampa- flogió lengur en 10 mínútur, endurtaki það sig eóa ef þú telur viðkomandi af öðrum ástæðum þurfa læknishjálpar við.
ATH.
1. Sé um (yreta krampaflog aö ræöa, þarf aö
leita lœknis sem fyrst.
2. Veröi breyting á tíöni eöa gerö floga, skai
einnig leita læknis.
Hvernig á að bregðast við
ráðvillu- og störuflogi?
Skyndihjálp
RáövliliiílQg----------------------------
JÁ f =ylgstu á rólegan hátt meó viókomandi og hindraóu
að hann fari sór aóvoóa.
3
NEI Reyndu ekki að halda honum föstum eóa stöóva at-
ferll hans. Sllkt getur valdið reiölviöbrögðum þar sem
hann er ekki meó sjálfum sór.
Störuflog
JÁ Veittu barninu stuöning og skllning en aö ööru leyti
er skyndihjálpar ekki þört viö þessa gerö floga.
Heimildir: Greinin er unnin í samvinnu við LAUF, Landssamtök áhugafólks um floga-
veiki. Einnig var stuðst við BA-ritgerð Þóreyjar Ólafsdóttur sálfræðings um flogaveiki.