Morgunblaðið - 29.04.1989, Page 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1989
SÍFELLT FLÚID
Morgunblaðið/Bjami
Leikhópurinn Þíbylja. Asa Hlín Svavarsdóttir, Mikhail Kryzman, Barði Guðmundsson, Olafía Hrönn Jónsdóttir, Þór
Tulinius, Rósa Guðný Þórsdóttir og Ingrid Jónsdóttir.
ur á svörum og athugasemdum sem
skullu á honum eins og skæðadrífa
úr öllum áttum.
Hver er þessi smúrts?
„Smúrtsinn er bara smúrts. Hann
er svo margt en um leið ekki neitt.“
Þetta er ekkert svar.
„Okei, hann er ekki persóna, en
sumir hafa séð hann sem ógnina eða
sem samvisku fólksins í leikritinu.
Þegar fólkið kemst í krísu, eða lýgur
að sjálfu sér, eða kemst í andstöðu
við samvisku sína þá skeytir það
skapi sínu á smúrtsinum. Hann er
bara kjötflykki, tákn fyrir það afl
inní manni sem þarf að eiga við þeg-
ar maður lýgur að sjálfum sér. Og
í staðinn fyrir að fólkið ræði hlutina
út þá lemur það smúrtsinn. Hver og
einn áhorfandi túlkar smúrtsinn á
sinn hátt.“
Er hann kannski tákn fyrir það
ofbeldi sem fær ekki útrás í sam-
skiptum fólks í siðmenntuðu þjóð-
félagi?
„Ef þér finnst það þá er hann það.“
Þakka þér fyrir.
„Nei, sjáðu til, það er ekki rétt
að útskýra í botn hver smúrtsinn er.
Við höfum gefið okkur ákveðna hluti
til að vinna útfrá og það sem skiptir
máli er að smúrtsinn er laminn þeg-
ar álagið og lýgin er sem mest hjá
fólkinu í leikritinu."
Er smúrtsinn aðalatriðið í verk-
inu?
„Nei, alls ekki. Leikritið segir frá
þessu fólki sem er að flýja einhvern
óskilgreindan hávaða og flytur sífellt
í verra og þrengra húsnæði, hærra
og hærra upp í háhýsinu. Það má
túlka þetta sem lífsgæðakapphlaupið
og hvernig fer þegar maðurinn fer
að leita að verðmætum sem eru fyr-
ir utan hann sjálfan."
Þessir flutningar úr einum stað í
annan eru gerðir ljóslifandi fyrir
áhorfendum með því að eftir því sem
líður á verkið er farið úr einu her-
berginu í annað og leikið. Og auðvit-
að er byijað í stærsta herberginu og
endað í því minnsta. Þetta setur
flölda áhorfenda nokkrar skorður,
líklega komast ekki nema 30 manns
að á hverri sýningu, svo rétt er að
sýna fyrirhyggju þegar leikhúsunn-
endur ætla að sjá þessa sérstæðu
sýningu.
•
Aðrir sem koma við sögu hjá
Þíbylju að þessu sinni eru Friðrik
Rafnsson þýðandi verksins, Guðrún
Sigríður Haraldsdóttir sem gerir leik-
mynd og búninga, Hilmar Om Hilm-
arson sér um leikhljóð og Egill Árna-
son hannar lýsingu. Framkvæmda-
syóri sýningarinnar er Kristján
Franklín. Frumsýning verður sem
áður sagði í gamla Vesturbæjarskól-
anum við Oldugötu næstkomandi
fimmtudagskvöld.
Texti: Hávar Siguijónsson
Þíbylja
frumsýnir
AÐSMÍÐA
SÉR VELDl,
EÐA
SMÚRTSINN
eftirBoris Vian
Móöirtn og faóirinn takast ó. Þór Tulinius
og Olafía Hrönn Jónsdóttir.
sem Þíbylja kynnir nú fyrir okkur á
íslandi. Þessi leikhópur var stofnaður
í fyrravetur af nokkrum ungum leik-
urum og sýning þeirra í fyrravor,
Gulur, rauður, grænn og blár,
vakti verðskuldaða athygli, ekki síst
vegna þess að þar var um frumsam-
ið efni að ræða, til orðið við spuna
í kringum ýmsar hugmyndir sem loks
var steypt saman í heila sýningu.
Að hópnum standa núna Ása Hlín
Svavarsdóttir leikstjóri og leikaramir
Barði Guðmundsson, Erla Ruth
Harðardóttir, Ingrid Jónsdóttir, Ól-
afía Hrönn Jónsdóttir, Rósa Guðný
Þórsdóttir og Þór Tuliníus.
Þegar blaðamann bar að garði var
Kristín Thors að sminka leikarana
fyrir æfingu um kvöldið og svörin
sem fara hér á eftir eru hópsins;
hvað hver einstakur lagði til málanna
verður ekki tíundað. Enda virðist það
í samræmi við þann anda sem ríkir
í hópnum. ,,Hér eru allir jafnrétthá-
ir,“ varð einum að orði þegar blaða-
maður átti erfitt með að henda reið-
Þriggja manna Qölskylda býr
í sex herbergja íbúð neðarlega í
háhýsi við góð efni. Hefúr meira
að segja þjónustustúlku til að
snúast í kringum sig. En ein-
kennilegur hávaði angrar þau,
svo mjög reyndar, að þau fara í
minni íbúð á hæðinni fyrir ofan.
Hávaðinn hættir ekki og þau
flytja aftur í enn minni íbúð, og
aftur flytja þau í enn minna og
þannig koll af kolli. Hávaðinn
hættir samt ekki. Fjölskyldan
týnir tölunni. En eins og skugg-
inn stöðugur liggur smúrtsinn
út við vegg og er stöðugt kýldur
og barinn af Qölskyldunni.
Hvað var nú þetta? Tja, þetta
var tilraun til lýsa atburða-
rás í leikriti Boris Vian,
Að byggja sér veldi, eða
smúrtsinn, sem leikhópur-
inn Þíbylja frumsýnir í gamla Vestur-
bæjarskólanum næsta fimmtudags-
kvöld. Það er reyndar hálfhlálegt að
reyna að þröngva rökréttri atburða-
rás upp á leikrit sem þetta. Hún
hljómar fáránlega. Þess vegna brá
köld rökhyggja fræðimennskunnar á
sínum tíma á það ráð að spyrða sam-
an leikrit af þessum toga og nefna
þau absúrdleikrit — leikhús fárán-
leikans. En það er löng leið á milli
vitleysu og fáránleika, og sá fárán-
leiki sem hér segir frá er sannari en
mörg „rökrétta hugsunin".
Höfundurinn Boris Vian var
franskur lífslistamaður, jassisti, ljóð-
skáld, trúbador, höfundur smásagna
og skáldsagna, og einna þriggja leik-
rita. Að byggja sér veldi, eða
smúrtsinn, er fyrsta verkið sem þýtt
er og flutt eftir Vian hérlendis. Hann
lést árið 1959, tæplega fertugur, í
sæti sínu þar sem hann fylgdist með
fyrstu frumsýningu á þessu leikriti
Róid ó pappírsmió
í mars sl. gat að líta myndlistarsýningu vestur í Michigan
í Bandaríkjunum sem bar nyög íslenskt yfirbragð. Fiskar komu
til dæmis töluvert við sögu, torfúr af fiskum og hangandi
skreið. f inngangi að sýningunni kom líka skýrt fram að lista-
maðurinn sækir sér efnivið í íslenskan veruleika. „Listaverkin
eru mín sjónrænu og tilfinningalegu tengsl við land mitt. Þau
gera mér kleift að vera í senn á íslandi og í Ameríku,“ sagði
þar. Það sem mesta athygli vakti þó kannski var að öll voru
verkin á sýningunni gerð úr handunnum pappír, en það list-
form hefúr verið að ryðja sér til rúms undanfarin ár.
Persónan að baki ofan-
nefndum verkum heitir
Ágústa Gunnarsdóttir,
en hún býr nú ásamt
manni sínum og tveimur
dætrum í Ann Arbor, Michigan.
„Ég varð hrifin af pappímum í
fyrsta skipti sem ég dýfði höndun-
um í pappírskvoðu," segir Ágústa
þegar hún er spurð um tildrög
þess að hún fór að búa til pappír.
„Það skeinmtilegasta við pappír-
inn er hvað hann er fjölhæfur.
Það er hægt að búa til svo marga
ólíka hluti úr honum, grófa og
fíngerða og allt þar á milli. Mér
finnst ég auk þess vera svo ftjáls
með þennan miðil, vegna þess að
það eru ekki komnar neinar stífar
reglur um hvemig eigi að fara
með hann. Ég held það sé ekki
búið að kenna pappír sem listræn-
an miðil nema í um 20 ár hér í
Bandaríkjunum sem er ekki mjög
langur tími. Svo finnst mér per-
sónulega merkilegt hvernig
pappírinn tengist bókmenntum
sem hafa verið helsta listgrein
íslendinga. Vinnan við pappírinn
minnir einnig mikið á fiskvinnslu,
því maður þarf að sulla mikið með
vatn. Það má eiginlega segja að
ég sé í róðri þar sem ég er mikið
í því að búa til fiska um þessar
mundir," segir Ágústa og brosir.
„Fiskurinn er svo hlaðinn merk-
ingu, hann er gamalt tákn úr
kristni og svo er hann auðvitað
þrunginn merkingu fyrir mig sem
Islending. Auk þess finnst mér
hann mjög góður á bragðið.
Heima í Þorlákshöfn vorum við
vön að borða fisktegundir sem
oftast var hent og þóttum víst
dálítið furðuleg."
Ágústa er búin að dvelja býsna
lengi í Bandaríkjunum. Hún fór
fyrst utan árið 1973 og hóf þá
háskólanám í Rochester, New
York. Síðan flutti hún sig yfir til
Bloomington í Indíana-fylki og
lauk þar BA-námi árið 1983 með
leikhúsfræði sem aðalgrein. „Ég
hafði mestan áhuga á búninga-
hönnun, en sá áhugi þróaðist
smám saman yfir í myndlist,"
sagði Ágústa. En leikhús og
myndlist voru ekki einu áhuga-
málin, tónlistin átti líka ítök í
henni. „Ég var alls sjö ár í söng-
námi, hér og heima, en mér var
farið að þykja leiðinlegt að æfa
mig og valdi því myndlistina. Það
góða við bandaríska skólakerfið
er að það leyfir manni að hugsa
sig um, finna sér farveg,“ segir
Ágústa. Það var sannarlega vei
við hæfi að sýning hennar í Ann
Arbor skyidi haldin í sal sem einn-
ig gegnir hlutverki tónleikasalar.
Ágústa segir að sig hafi lengi
dreymt um að sameina myndlist
og tónlist á þennan hátt.
Vorið 1988 lauk Ágústa MFA-
prófi i „Fiber Art“ frá háskólanum
í Indiana. „Fiber Art“, sem sam-
kvæmt orðanna hljóðan þýðir
trefjalist, á við um list úr efnum
samsettum úr einhvers konar
treflum eða þráðum, svo sem
vefnað, tauþrykk og pappír.
Sýningin í Ann Arbor er önnur
einkasýning Ágústu, en áður hef-
ur hún haldið sýningu á Chicago.
Hún hefur tekið þátt í sjö samsýn-
ingum og verk eftir hana var
nýlega valið til kynningar í fyrstu
bandarísku bókinni sem eingöngu
er helguð listaverkum úr han-
dunnum pappír.
Ágústa er búin að koma sér
upp góðri vinnustofu í Ann Ar-
bor, en þar býst hún við að búa
næstu árin því maður hennar,
Leigh Woods, leikari og leiklistar-
sagnfræðingur, er prófessor við
hinn góðkunna Michigan-háskóla
sem þar er staðsettur. „Mér finnst
gott að búa í útlöndum, en verð
samt að koma heim annað slagið
og anda að mér íslenska loftinu,
horfa á fjöllin, og bergja á
íslenskri menningu. Ég hef mikinn
áhuga á að koma lífinu þannig
fyrir að geta heimsótt ísland á
hveiju ári í einn til tvo mánuði
til að hlaða rafhlöðurnar. ísland
er mér mjög mikilvægt myndrænt
séð ogþað er í gegnum listina sem
ég er Islendingur. En ég er ekki
viss um að ég hefði farið í mynd-
list ef ég hefði verið heima. Það
Rcett vid
Gunnarsdóttur
myndlistarkonu
er nefnilega erfitt að finna stað
í íslenska menntakerfinu til að
leita fyrir sér.“
Að lokum má geta þess að
Ágústa á annasama daga fyrir
höndum, því henni hefur verið
boðið að halda aðra sýningu í Ann
Arbor í júlí nk.
MYNDIR OG TEXTI: Rúnar
Helgi Vignisson
Mynd: Rúnar Helgi Vignisson.
Ágústa í vinnustofu sinni í Ann Arbor. Verkiö som hún stendur við kallar
hún „ÁKarnir eru þar enn", on mynd af því veröur í fyrstu handarisku lista-
verkabókinni sem eingöngu er helguö verkum úr handunnum pappír.