Morgunblaðið - 21.07.1989, Blaðsíða 3

B 3
MORQUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1989
• m í ! ■ i—i ■ 'i !■ i ii’—í ■■•■■;■ !■.■■• i—h-w
■ Kvenímyndin hefur breyst
oft á þessari öld, svo og hug-
myndir manna um hvað sé „hinn
fullkomni kvenlíkami". Framan
af voru það stór barmur, mjótt
mitti og breiðar mjaðmir. Mae
West var kyntákn fjórða ára-
tugarins og Marilyn Monroe
þess sjötta. Aðeins fáum árum
eftir lát Monroe varð Twiggy-
útlitið svokallaða eftirsóknar-
verðast. Fyrirsætan Twiggy var
þvengmjó, nánast veikluleg, al-
ger andstæða Marilyn. Siðan
hefur grannur líkami þótt imynd
fullkomnunar", með þeim
breytingum frá Twiggy-útlitinu
að hann sé að stæltur og
íþróttamannslegur.
Þeir standa sig best
sem grennast mest
Anorexia nervosa og bulimia fá yfirleitt
meðhöndlun á geðdeildum hér á landi.
Anorexiu sjúklingarnir eru lagðir inn, en bu-
limiu sjúklingarnir meðhöndlaðir á göngu-
deild. Eiríkur Örn Arnarson, yfirsálfræðingur
á geðdeild Landspítalans, er einn þeirra sem
hafa stundað þessa sjúklinga hér á landi.
Þad eru dæmi þess að stúlkur
séu orðnar anorexískar ún
þess að nokkur í kringum þær
útti sig 'a því, segir Eiríkur
Örn Arnarson, yf irsúlfræðing ó
geödeild Landspítalans.
Þar til fyrir
tæpum
tíu árum voru
anorexia nerv-
osa og bulimia
nervosa talið
eitt og sama
vandamálið.
„En í seinni
tíð, segir Eirík-
ur Örn, hafa
menn gert sér
grein fyrir að
þetta eru tvær
greinar af sama meiði. Anorexia einkennist af
því að sjúklingurinn hættir að borða, en bulim-
ia af því að borðað er geysilega mikið á skömm-
um tíma og síðan er matnum selt upp.“
Eru uppsölur þá ekki hluti af anorexiu?
„Jú, þær geta verið það. Anorexiu sjúklingar
borða ekki eins mikið og bulimiu sjúklingar, sem
börða mat ekki ólíkt því sem ofdrykkjumenn
drekka áfengi.
Þessir kvillar eru algengastir
meðal ungra kvenna á tánings-
aldri og er þetta vandamál miklu
algengara meðal kvenna en
karla.“
Eiríkur Örn, hafa stúlkur með
anörexiu einhver sameiginlegt
einkenni?
„Þetta eru oft vel gefnir ein-
staklingar sem hafa staðið sig
vel í skóla. Gjarnan hafa þær
verið fyrirmyndarbörn."
Hversvegna anorexia byrjar
segir Eiríkur Örn að getj ver-
ið erfitt að átta sig á. „Hún
getur þó byrjað sem upp-
reisn gagnvart því um-
hverfi sem stúlkurnar búa
í.“ Upphafið má yfirleitt
rekja til megrunarkura
eða þess að stúlkurnar
verða mjög uppteknar
af útliti sínu og
þyngd. Að anorexia
byrji upp úr þurru
segir Eiríkur Örn
að sé mjog olik-
\ legt. „Stúlkurnar
Eiríkur Örn Arnarson
■ Aþes-
ari mynd
má sjá
hvernig
anorexia
nervosa
og bulimia
geta leikið
líkama
fólks.
fara í megrun og setja sér þá oft
ákveðið takmark. Þær ætla að léttast niður í
ákveðna þyngd, kannski 50 kg. (Kjörþyngd
kvenna sem eru 170 sm á hæð er um 63 kg;
innsk. blm.) Þegar því takmarki er náð er það
síðan ekki nóg og þær verða uppteknar af fitu
á ákveðnum stöðum líkamans þar sem er í raun-
inni eðlilegt að sé fita. Hún er bara hluti af ytri
kyneinkennum kvenna.
En stúlkurnar vilja ná af þessari fitu og færa
þyngdarmörkin niður í 45 kg. (75°/o af 63 kg kjör-
þyngd eru rúm 47 kg; innsk.). Því miður er það
nú svo að þegar einhverju marki er náð, sem
ekki er hægt að alhæfa neitt um heldur er mis-
munandi fyrir hvern og einn, þá er eins og þær
missi stjórnina á þyngdartapinu. Það bara heldur
áfram. Þetta er nánast eins og að renna sér
niður rennibraut. Þegar þú ert komin af stað er
ákaflega erfitt að stoppa. Það sama gerist hjá
þessum stúlkum, þær halda áfram að léttast,
stjórnlaust.
Það verður því ekki séð annað en að þau
þyngdarmörk sem unglingsstúlkur setja sér séu
komin langt út fyrir eðlilegan ramma. Það er
aðeins eðlilegt að hlutfall fitu af heildarþunga
Tikama kvenna sé 23-25% og um 13-15% hjá
körlum. Þegar farið er langt niður fyrir kjörþyngd
minnkar hlutfall fitunnar, á svipaðan hátt og hjá
íþróttamönnum í mjög góðri þjálfun. Þá verður
hlutfall vöðva mjög mikið og fituhlutfallið minnk-
ar.
Þegar fituhlutfallið er orðið miklu minna en
23-25% bregst líkaminn við með því að stöðva
ónauðsynlegri starfsemi. Það hægir á líkams-
starfseminni, hitastig líkamans fellur, tíðir verða
óreglulegar í upphaf og hætta síðan alveg. Því
það er augljóst að kona, eða stúlka, sem ekki
er nógu þung getur ekki nært barn. Líkaminn
sér því til þess að stöðva tíðahringinn. Einnig
hægir á hjartslætti.11
Ýmislegt getur valdið því að byrjað er í megr-
un sem síðan hefur svo harkalegar afleiðingar.
„Það geta verið ýmsar ytri aðstæður sem tengj-
ast einstaklingnum, fjölskyldu hans og félagslífi.
Það getur komið upp aukið álag í umhverfinu
sem viðkomandi verður fyrir og kallar fram
anorexiu, einhver þáttur leiðirtil þess að viðkom-
andi fer í matarkúr og léttist. Svo halda ýmsir
þættir í umhverfinu þessu ástandi við.
Þó svo eitthvað geti byrjað sem saklaus meg-
runarkúr, þá er margt í umhverfinu sem ýtir
undir, til að mynda breytt líkamsímynd kvenna.
Það verður umbunarvert í sjálfu sér að vera
mjög grannur. Anorexia virðist enda geta verið
dulin fyrir fólki mjög lengi. Það er ekki óalgengt
að foreldrar komi með stúlku til meðferðar hálfu
eða jafnvel einu ári eftir að anorexian hefst, því
þeir átta sig ekki á tilvist hennar. Kannski hafa
þeir farið að skoða myndir úr sumarfríinu og
átta sig þá allt í einu á því að útlit stúlkunnar
er allt öðruvísi en fyrir nokkrum mánuðum."
En nú verður anorexiu sjúklingurinn yfirleitt
mjög horaður, tekur fólk virkilega ekki eftir því?
„Það tekur auðvitað nokkra mánuði að verða
þannig auk þess em stúlkurnar gera ýmislegt til
að dylja tilvist vandamálsins. Þær klæða það af
sér, eru alloft í víðum og miklum fötum og ýms-
ar fleiri aðferðir eru til.“
Og enginn gerir neina athugasemd við það
hve magrar þær eru orðnar?
„Nei, því það er alltaf þessi mikli hvati að
vera grannur. Á heilsuræktarstöðvum og í meg-
runarklúbbum, þangað sem fólk kemur gjarnan
í þeim tilgangi að grennast, er fólk kannski vigt-
að vikulega og þeir standa sig best sem grenn-
ast mest. Það eru dæmi þess að stúlkúr séu
SJÁ NÆSTU SÍÐU