Morgunblaðið - 30.07.1989, Blaðsíða 2

2 FRETTIR/INIMLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 1989
Morgunblaðið/Frímann Ólafsson
Eyþór Jónsson, Þuríður Gísladóttir og Gísli Þorláksson.
Grindavík:
Eldislax veiddur á stöng
Lax í Grindavíkurhöfh
Grindavík.
HJÁ Laxeldi Grindavíkur er hægt að kaupa veiðileyfi og veiða
eldislax sem er sleppt í smávatn við fyrirtækið. Þá hefur verið
mikið um lax í höfiiinni að undanfömu en lögreglan stöðvaði ■
veiðar þar.
Ami Valur Þórólfsson starfs-
maður sagði í viðtali við
Morgunblaðið að laxi hafi verið
sleppt í vatnið í vor með það fyr-
ir augum að selja fólki veiðileyfi.
Hann sagði að nokkuð væri um
að fólk kæmi en veðrið drægi
líklega úr aðsókn. Árni sagði að
deginum væri skipt í tvennt, frá
8-14 og 15-21 og 18 stangir væru
leyfðar í hvoru holli. Veiðileyfið
kostar 750 krónur á stöng en
síðan er greitt fyrir hvem fisk sem
veiðist, 250 krónur fyrir fisk,
minni en 24 pund og 600 krónur
fyrir stærri. „Við stefnum að því
að sleppa laxi í vatnið einu sinni
í viku en látum ekki uppi hvaða
vikudag það verður,“ sagði Árni
að lokum.
Laxinn er allt upp í 7 pund en
þriggja til fjögurra punda laxar
em algengir. Gísli Þorláksson og
Eyþór Jónsson vom við veiðar og
kváðust vera búnir að fá 6 laxa
á þremur klukkutímum, tvo fjög-
urra punda og aðra minni. Gísli
sagðist hafa komið áður að veiða
en ekkert fengið.
Það hefur þó víðar verið Iax í
Grindavík því að undanfömu hef-
ur verið mikið um lax í höfninni.
Laxinn kom inn í höfnina í stóram
hóp og hringsólaði þar með mikl-
um sporðaköstum. Ekki er vitað
hvort hér er hafbeitarlax á ferð-
inni eða lax sem hefur villst inn
í höfnina. Það er þó vitað að mik-
ið af laxaseiðum slapp í höfnina
fyrir réttum þremur ámm úr keri
sem seiðin vom geymd í vegna
útskipunar og leiða menn því get-
um að laxinn sé að vitja „heima-
slóðanna". Áður hefur orðið vart
við lax í höfninni en ekki í sama
mælilog nú.
Nokkuð var um að fólk reyndi
að fá sér lax og setti net í höfn-
ina. Lögreglan stöðvaði það, því
bannað er að veiða lax í sjó, og
fylgist með höfninni. Síðan virtist
sem laxinn leitaði til hafs á ný.
Könnun á notkun róandi lyfja og verkjalyfia:
Notkun verkjalyfla algengari
meðal yngra fólks en eldra
56,7% aðspurðra kváðust hafa tekið verkjalyf á síðasta ári
f NIÐURSTÖÐUM könnunar sem Gallup-stofhunin á fslandi gerði í
desember sl. um algengi notkunar verkjalyfja og róandi lyQa á síðasta
ári kemur fram að 65% fólks á aldrinum 20 til 29 ára tók verkjalyf
árið 1988 á meðan hlutfallið í aldurshópnum 60 til 69 ára var rúm 40%.
í sömu niðurstöðum kemur fram að notkun róandi lyfja og svefnlyíja
eykst með hækkandi aldri. Rúmur helmingur aðspurðra eða 56,7%
sögðust hafa tekið verkjalyf á liðnu ári á meðan 4,6% sögðust hafa
tekið róandi lyf og 5,2% svefidyf.
Könnunin var unnin í tengslum
við athugun á ávísunum á geð-
lyf í Reykjavík sem unnið hefur ver:
ið að á geðdeild Landspítalans. í
úrtakinu vom 1000 einstaklingar á
aldrinum 15 til 69 ára af öllu landinu,
valdir af handahófi úr þjóðskrá. Svör
fengust frá 691 en um símaviðtöl
var að ræða. Niðurstöður könnunar-
innar em birtar í nýlegu hefti Lækna-
blaðsins í grein eftir Tómas Helgason
yfirlækni.
Helstu niðurstöður em þær að
rúmur helmingur aðspurðra, 56,7%,
segist hafa notað verkjalyf á síðasta
ári. Nær helmingur karla kvaðst
hafa tekið verkjalyf einhvem tíma á
Skógræktar-
stjóri lætur
af störfum
STAÐA skógræktarstjóra hefur
verið auglýst laus til umsóknar frá
1. janúar 1990 er Sigurður Blönd-
al skógræktarstjóri lætur af störf-
um eftir 12 ára starf.
Eg er að hætta vegna þess að ég
er orðinn svo gamall, þó ég sé
að vísui ekki kominn á aldur, eins
og sagt er,“ sagði Sigurður. „En ég
hef lengi verið þeirrar skoðunar að
menn eigi ekki að vera lengi í sömu
stöðu. Þetta er ekki ný ákvörðun,
ég ætlaði aldrei að gegna stöðunni
til sjötugs."
Umsóknarfrestur um stöðu skóg-
ræktarstjóra rennur út 1. september
næstkomandi.
árinu en um 2h hlutar kvenna gáfu
sömu svör. Notkun verkjalyfla er
algengust í aldursflokknum 20 til
29 ára, um 65%, en minnst í aldurs-
flokknum 60 til 69 ára, rúm 40%.
Notkun verkjalyfja er algengust á
höfuðborgarsvæðinu.
Notkun róandi lyfja og svefnlyfja
vex með aldri þó með þeirri undan-
tekningu að fólk á aldrinum 40 til
49 ára tekur minna af þessum teg-
undum lyfja en fólk í í aldursflokkun-
um 30 til 39 ára annars vegar og
50 til 59 ára hins vegar.
í greininni er bent á að notkun
verkjalyfja minnki með hækkandi
aldri þótt gera megi ráð fyrir auk-
inni tíðni verkja vegna ýmissa líkam-
legra kvilla þegar aldurinn færist
yfir. Ekki þarf lyfseðil til að verða
sér úti um verkjalyf á borð við asetyl-
salisým og parasetamól. Greinar-
höfundur bendir á að þótt lyf þessi
hafi ekki miklar aukaverkanir geti
þau leitt til alvarlegra eitrana og
aukaverkana í stöku tilvikum.
Norðurlandamótið í skák:
Guðríður á millisvæða-
mót fyrst kvenna
Fær líklega alþjóðlegan meistaratitil
GUÐFRÍÐUR
Lilja Grétars-
dóttir varð í
öðru sæti í
kvennaflokki á
Norðurlanda-
mótinu í skák í
Finnlandi og tryggði sér rétt
til að tefla á millisvæðamóti
kvenna. Venjan er að slíkum
árangri fylgi alþjóðlegur meist-
aratitill í skák. Guðfríður er
fyrsta íslenska konan sem
kemst á millisvæðamót og að-
eins þrír íslenskir karlmenn
hafa náð þeim árangri, Friðrik
Ólafsson, Margeir Pétursson og
Jóhann Hjartarson.
Guðfríður náði 4 14 vinningi með
sigri f síðustu umferðinni og
komst þar með upp fyrir Dahl frá
Noregi, sem tapaði fyrir sigurveg-
ara kvennaflokksins, Hoiberg frá
Danmörku. Hoiberg fékk 6 k vinn-
inga og fer ásamt Guðfríði á milli-
svæðamót.
í gær vann Agdestein Schussler
og er nú einn í efsta sæti mótsins
með 8 vinninga. Margeir Péturs-
son og Yijöla gerðu jafntefli og
em í öðm til fjórða sæti með 7
14 vinning ásamt Hansen sem vann
Helga Olafsson í gær. Jón L.
Ámason vann Larsen og em Helgi
og Larsen nú í fimmta til sjötta
sæti mótsins.
Tilfelli af ástarflogi um
verslunarmannahelgi
LÍTIL hætta er á að borðalagðir fallbyssuliðar skjóti af sér fing-
ur á útihátíð um verslunarmannahelgina en líklegra að menn
skemmti sér eftir föngum þrátt fyrir norðan golu og rykfok.
Óblíðir vindar og handarmissir danskra soldáta ollu því að þjóð-
hátíð á Öskjuhlíð 2. ágúst 1874 þótti takast „óheppilega". Sú
hátíð var undanfari útihátiða sem haldnar hafa verið nær ár-
lega fyrstu helgina í ágúst. Reykvískir verslunarmenn og stúd-
entar sameinuðust undir aldamótin um hátíðahöld á þjóðminn-
ingardaginn 2. ágúst og frídagur verslunarmanna hefur að
líkindum sprottið þar af. Mánudagurinn eftir fyrstu helgi ágúst-
mánaðar er nú almennur frídagur og þeir sem taka þátt í úti-
hátíð þessa lengstu helgi sumarsins halda við 115 ára hefð.
Aþjóðhátíð 1874 var fagnað
þúsund ára afmæli íslands-
byggðar, fyrstu konungskomunni
og nýrri stjómarskrá sem mark-
aði lok 212 ára einveldis. Hátíða-
höld vom í Reykjavík 2. ágúst og
5. til 7. ágúst
dreif menn
hvaðanæva af
á Þingvelli til
þjóðfundar og
hátíðar. Vest-
manneyingar
komust þó ekki en héldu hátíð
heima fyrir í staðinn og hafa
tíðkað það á hveiju sumri utan
nokkur ár eftir fyrstu gleðina. Þá
vom smærri hátíðir víða um land
í ágústbyijun þetta ár.
í blaðinu Þjóðólfí frá 1874 seg-
ir að múgur manns hafi safnast
saman á Austurvelli síðdegis mið-
vikudaginn 2. ágúst og gengið
upp á Öskjuhlíð. Menn hafi
skemmt sér eftir föngum þrátt
fyrir norðan golu og rykfok, stig-
ið til skiptis í ræðustólinn og
mælt fyrir
minnum. Þeg-
ar konungi var
fagnað með
fallbyssugný
skutu tveir
hermenn af sér
fingur svo taka þurfti af hendum-
ar. „Þetta setti hinn mesta óhug
og felmtur í flesta. Við bömin
urðum svo hrædd að við tróðumst
út úr fylkingunni og hlupum heim
allt hvað af tók,“ segir Ólafur
Finsen læknir í bók um þjóðhát-
íðina.
Slys hafa oftar varpað skugga
á útihátíðir og tíðum hafa menn
kennt um svallsemi sem loða vill
við samkomunar. í handriti Lýðs
Björnssonar sagnfræðings að
sögu Verslunarmannafélags
Reykjavíkur, sem Morgunblaðið
fékk leyfi til að birta úr, segir frá
heitum deilum bindindismanna í
undirbúningsnefnd þjóðhátíðar
1902 við aðra nefndarmenn. Sam-
komulag náðist ekki um að banna
vínneyslu á hátíðinni og fulltrúar
stúdenta og verslunarmanna
sögðu sig úr nefndinni. Til að
verslunarmenn misstu ekki af
samkomuhaldi þetta sumar var
efnt til skemmtiferðar í Hvalfjörð
með lúðrasveit, límonaði og 61.
Fyrsti frídagur verslunar-
manna var haldinn í Reykjavík
14. ágúst 1894 og sama dag tvö
næstu ár. Breyting varð á 1897
þegar Stúdentafélag Reykjavíkur
fékk stuðning verslunarmanna við
að koma á almennum þjóðhátíðar-
degi um land allt 2. ágúst. Á
flórða áratugnum fóra verslunar-
menn að gera sér dagamun fyrsta
mánudag ágústmánaðar í stað
þjóðminningardagsins gamla.
Þeirri skipan hafa verslunarmenn
haldið síðan og aðrir landsmenn
tekið hana upp smám saman svo
að dagurinn hefur orðið almennur
frídagur.
Margir una sér best á vegum
úti um verslunarmannahelgina, í
akstri milli áfangastaða. En hóp-
urinn sem sækir útihátíðir hefur
þrengst mikið. í stað þess að vera
þjóðhátíðir eða gleðimót verslun-
arfólks em þær nú unglingasam-
komur, risadansleikir með tjöld-
um, regngöllum og grillpylsum
innan seilingar. Frá þessu em
vitaskuld undantekningar, á þjóð-
hátíð í Vestmannaeyjum fer til
dæmis fólk á ýmsum aldri og fjöl-
skyldumót em tíðast haldin ein-
hvers staðar um verslunarmanna-
helgina.
Heimildarmönnum Morgun-
blaðsins ber saman um að skipu-
lagðar útihátíðir þar sem ungt fólk
er í miklum meirihluta hafi færst
í aukana upp úr 1960. Húsafell
og Húnaver urðu vinsælir móts-
staðir, Laugarvatn bættist við
1970 og keppti við Húsafell í nokk-
ur ár. Þá þótti Atlavík fysilegur
kostur og dró til sín fólk frá Laug-
um, þar sem hátíðir vom um skeið.
Á tímabili var hátíð í Ásbyrgi,
nefna má Gaukshátíðir í Þjórsár-
dal að ógleymdum bindindismótum
í Galtalækjarskógi. Samkunda á
Þjótanda fyrir áratug var ein
þeirra sem fræg varð að endemum.
Margs er ógetið og varla gerlegt
að rekja ítarlega hvar dansað hef-
ur verið á pöllum gegnum árin.
Ungmennafélagi Islands var
falin umsjá útihátíða í kjölfar
slysaöldu kringum 1970. Betra
þótti að hafa eitthvert skipulag á
hátíðunum þó að ýmsir teldu það
sem fram fór ekki í anda ung-
mennahreyfingarinnar. Hátíðirn-
ar hafa verið og em sums staðar
dtjúg tekjulind fyrir ungmenna-
og íþróttafélög, en skemmtikraft-
ar og löggæsla munu vera æ
þyngri baggi á hátíðunum.
Síðustu ár hafa margar útihátíðir
hætt að bera sig vegna þessa og
lagst af. Þá segja þeir sem staðið
hafa að útihátíðum þær mikið
happdrætti, sveiflukennt sé hvert
fólk vilji fara, staðir detti skyndi-
lega úr tísku og duttlungar í veðri
dragi síst úr óvissunni.
Neikvæðar hliðar útihátíða em
jafrian tíundaðar kringum verslun-
armannahelgi. Margir forsvars-
menn hátíða sem rætt var við
nefndu þó að undantekningalítið
stæðu þær undir nafni. Einn þeirra
sagði að fólk kæmi til að skemmta
sér, slfta dansskónum, viðra lopa-
peysumar og segja leyndarmál útí
móa. Það hefði líklega lítið breyst
ár frá ári. Til sannindamerkis má
hafa þessa vísu úr brag Sigurðar
Ivarssonar, sem kallaði sig Z, um
skemmtiferð verslunarmanna fyrir
60 ámm.
Á hveijum firði, hverri vík og hveijum
vogi
hafði hver einn telpu’ í togi, -
Qekk tilfelli af ástarflogi.
BAKSVIÐ
eftir Þórunni Þórsdóttur