Morgunblaðið - 07.11.1989, Blaðsíða 25

25
24
MORGÍMbLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIDJUDAOUR 7. NÓ.VEMBER 1989;

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundssön,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 90 kr,-eintakið.
Mitterrand
í Reykjavík
Francois Mitterrand Frakk-
landforseti kemur hingað
til lands í dag. Erindi hans er
ekki að ræða um tvíhliða sam-
skipti Frakklands og íslands
heldur kemur hann sem forseti
leiðtogaráðs Evrópubandalags-
ins (EB) til að ræða við
Steingrím Hermannsson for-
sætisráðherra sem formann í
samskonar ráði hjá Fríverslun:
arbandalagi Evrópu (EFTA). í
viðræðunum verður fjallað um
samband bandalaganna
tveggja. Má segja að þær séu
upphaf lokalotunnar í könnun-
arviðræðum aðilanna. Stefnt er
að því að þeim ljúki fyrir ára-
mót og síðan hefjist formlegar
samningaviðræður um það sem
hefur verið kallað evrópskt
efnahagssvæði á næsta ári. í
því felst að fella niður sem flest-
ar viðskiptahindranir á milli
þessara tveggja ríkjahópa;
myndaður verði 18 ríkja Evr-
ópumarkaður.
Þróun mála hefur verið ákaf-
lega ör í Evrópu undanfarin
misseri. Þar ber atburðina fyrir
austan járntjald auðvitað hæst.
Þar eru að verða mun sögulegri
umskipti en í samskiptum EFTA
og EB og er eðlilegt, að at-
hygli manna beinist frekar
þangað en að þeim viðræðum
sem fram hafa farið á milli vest-
rænna Evrópuríkja undanfarna
mánuði. Vegna forystu íslands
í ráðherranefnd EFTA höfum
við fylgst meira með því en
aðrir hvernig Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra
og aðrir forráðamenn EFTA
hafa haldið á spilunum. Verður
ekki annað sagt en þar hafi
verið gengið skipulega til verks
og ekki hafa borist fréttir af
neinum óvæntum erfiðleikum
eða hindrunum.
Koma Mitterrands til
Reykjavíkur og viðdvöl hans hér
sýnir, þótt hún sé stutt, að
EFTA-mál eru að komast á
verkefnalista stjórnmálamann-
anna innan EB. Raunar er ekki
seinna vænna, ef tímaáætlanir
eiga að standast. Mitterrand
vill með íslandsheimsókn sinni
sýna, að hann hefur persónu-
lega áhuga á að viðunandi nið-
urstaða fáist í viðræðunum við
EFTA og hann tekur málið í
sínar hendur. I því einu felst
mikil vísbending um hvaða tök-
um málið verður tekið. Virðing
embættis Frakklandsforseta
vegur þungt innan Frakklands
sem utan.
Opinberar umræður um af-
stöðu ríkisstjórnar Islands til
þeirra mála, sem hafa verið efst
á baugi í könnunarviðræðum
EFTA og EB, hafa ekki verið
miklar. Fara þær ekki fram á
Alþingi fyrr en 23. nóvember
næstkomandi. íslenskir ráða-
menn hafa hins vegar þeim
skyldum að gegna í viðræðun-
um við Mitterrand að leggja
fyrir hann sjónarmið EFTA-
ríkjanna allra og færa fyrir þeim
rök, þannig að hagsmuna
ríkjanna sé gætt gagnvart EB.
I viðræðunum um „frelsin fjög-
ur“, það er afnám hindrana í
verslun og þjónustu og varðandi
fjármagn og vinnuafl er ekki
um óbrúanlegt bil að ræða á
milli EFTA og EB. Það sem
mestu skiptir á síðustu stigum
málsins er að gera sér grein
fyrir því hvernig formlegum,
eða lagalegum og stofnanaleg-
um samskiptum EFTA og EB
verður háttað.
Ein helsta ástæðan fyrir því
að EFTA-ríkin ganga ekki
hreinlega í EB er sú, að Evrópu-
bandalagið er yfirríkjastofnun,
innan þess eru teknar ákvarðan-
ir sem binda ríkisstjórnir aðild-
arríkjanna, hvort sem þær veita
samþykki sitt eða ekki. Hefur
þetta nána samstarf verið að
mótast og þróast í rúma þrjá
áratugi. EB-ríkin, með Frakka
í broddi fylkingar, vilja ekki að
samstarf við EFTA raski þeirri
stjórnskipan sem myndast hefur
innan EB. Einmitt af þeirri
ástæðu ræða menn um
„tveggja-stoða“ samstarf EFTA
og EB, þar sem hvor aðili um
sig hagi ákvörðunum í samræmi
við eigin reglur en síðan verði
hönnuð leið til að beina þessum
ákvörðunum í sameiginlegan
farveg. Sannfærist Mitterrand
um að samstarf við EFTA flæki
ekki innri mál Evrópubanda-
lagsins mun hann leggja þessu
samstarfi liðsinni sitt. Á þetta
reynir hér í Reykjavík.
íslenskir ráðamenn hljóta þó
einnig að nota tækifærið og
benda hinum áhrifamikla gesti
sínum á mikilvægi þess fyrir
okkur íslendinga, að EB hagi
fiskveiðistefnu sinni þannig að
fullt tillit sé tekið til þeirra ríkja,
sem eiga allt sitt undir sjávarút-
vegi. Við þurfum „fimmta frels-
ið“ fyrir sjávarútveg eins og
Magnús Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri SÍF, orðaði það á
síðasta Fiskiþingi.
Rætt við verkamenn í Sundahöfii:
Hafa ekkí samþykkt
kj arasamning'a í tvö ár
„Það er engin spurnmg með það að verkalýðsforystan virðist hafa
allt aðra hagsmuni í fyrirrúmi en hagsmuni verkafólks," sagði Jó-
hann Ingvar Harðarson, starfsmaður hjá Eimskipafélagi Islands í
Sundahöfh. Blaðamaður Morgunblaðsins ræddi við nokkra verkamenn
í Sundahöfn, en fyrir fáeinum dögum samþykkti fundur þeirra álykt-
un þar sem kemur fram hörð gagnrýni á leiðtoga alþýðunnar og
síendurteknar árásir ríkisvaidsins á lífsafkomu almúgafólks. Einnig
kom á fúndinum fram óánægja með að verkstjórar vinni að staðaldri
á lyfturum og gangi þannig inn í störf tækjamanna og aðgerðir sem
Eimskip hefur verið með til þess að fá menn til að hætta fyrir sjö-
tugt. Samþykkti fúndurinn orðsendingu til Eimskips varðandi þessi
atriði.
Morgunblaðið/Emilía
Jóhann Ingvar Harðarson
Jóhann sagði að verkalýðsforyst-
an hefði líka fjarlægst verkafólkið
og nefndi sem dæmi að formaður
Dagsbrúnar hefði lofað fyrir ekkert
svo mörgum árum að koma oft á
ári að tala við hafnarverkmenn, en
hann hefði ekki sést þar undanfarið
ár.
Jóhann sagði að hafnarverka-
menn væru afskiptir. Það sýndi
framkoman í síðustu samningum
þegar ekki hefði verið haft nægilegt
samráð þegar skrifað var undir.
Ilafnarverkamenn hefðu dregist
mjög aftur úr í launum miðað við
aðra hópa innan Dagsbrúnar, svo
sem starfsmenn hjá Reykjavíkur-
borg, og aðra hópa sem hefðbundið
væri að miða við. Þetta hefði byijað
í kringum 1984 en þá hefðu allir
„skúffusamningar" átt að koma
fram. Hafnarverkamenn hefðu ver-
ið tilbúnir til þessa og þá hefði
munað rúmum 22% á þeim og öðr-
ufn hópum innan Dagsbrúnar. Allir
hefðu heimtað þetta sama án þess
að leggja fram upplýsingar um sín
sérkjör.
Hann sagði að ekki hefði verið
um beinar launahækkanir að ræða
síðustu ár, heldur hefðu hækkanir
fengist fram gegn því að verka-
menn við höfnina hefðu látið eitt-
hvað á móti. „Það eru eilíf kaup,
það eru aldrei neinar beinar launa-
hækkanir. Við erum að selja kaffi-
tíma eða matartíma og það hefur
allt falist í þessu en ekki beinum
hækkunum," sagði Jóhann.
Hann segir að það hafi alltaf
verið talað um hafnarverkamenn
sem heista stríðsvagn Dagsbrúnar,
en sá stríðsvagn sé orðinn ansi ryk-
fallinn. Hafnaiverkamenn muni
bíða og sjá til hvaða áhrif fundurinn
hafi og hvort það verði einhver
vakhing eða ekki. Miðað við ástand-
ið í þjóðfélaginu verði erfitt að leið-
rétta kjörin, „en það reynir hver
sem beturgetur að ná sínu fram“.
Aðspurður um ríkisstjórnina seg-
ir hann að það sýni sig leynt og
ljóst að hún sé ekki að vinna fyrir
lægst launaða fólkið í landinu. Hún
virðist þjóna hagsmunum sjálfrar
sín fyrst og fremst. „Það virðist því
miður vera sama hveijir sitja við
stjórnvölinn í dag. Að minnsta kosti
virðist verkafólk ekki eiga neina
skörunga til þess að taka á sínum
málum af einhveiju viti,“ sagði Jó-
hann að lokum.
Menn beittir þrýstingi
til að hætta
„Verkalýðsforystan hefur ekki
sést hér þrátt fyrir ítrekuð loforð,
Kristján Jónsson
nema þá trúnaðarmenn okkar og
einn honum til aðstoðar, mér liggur
við að segja árum saman,“ sagði
Kristján Jónsson.
„Ég átti smá samtai við einn af
fyrirmönnunum í stjórnstöðinni,
sem er nýtekinn við, og var eitthvað
að nefna að það væri ekki mjög
skemmtileg framkoma gagnvart
ýmsum sem þeir væru nýbúnir að
heiðra með gullmerki að beita þá
þrýstingi til þess að koma þeim í
burtu. — Ég gef nú lítið fyrir þetta
gullmerki — sagði þessi höfðingi
og það kannski lýsir vel hugsunar-
gangi þeirra í dag gagnvart mönn-
unum,“ sagði Kristján ennfremur,
en gullmerki Eimskips fá menn eft-
ir 25 ára starf. Kristján sagði að
það væri hefð fyrir því að menn
fengju að vinna til sjötugs hjá Eim-
skipafélaginu, en nú hefði verið
þrýstingur á að menn hættu eftir
að þeir væru orðnir 67 ára, þegar
þeir þættu orðnir til trafala. „Hvað
er það annað en sálrænn þrýstingur
að kalla þessa menn fyrir aftur og
aftur og bjóða þeim ef þeir hætti
strax lögboðinn uppsagnarfrest.
Hvert eiga menn svo að fara? Ekki
fara þeir á atvinnuleysisbætur því
þeir sögðu upp sjálfir," sagði Krist-
ján. Hann sagði að andrúmsloftið
hefði breyst gífurlega mikið við
höfnina og það sé orðið ómann-
eskjulegra. Hann hefði ekki trú á
fræðingaveldi og að kenningar
lærðar í Bandaríkjunum, hundraða
milljóna þjóðfélagi, hentuðu hér.
Aðspurður um ríkisvaldið sagði
hann að þetta gæti á engan hátt
Óskar Emilsson
verið ríkisstjórn verkmanna. „Ég
hef fylgst með þessu árum saman
og þvílíkar blóðsugur, svo ég taki
nú djúpt í árinni. Skattagræðgi, til-
litsleysi gagnvart launafólki og
hroki þeirra sem þar sitja bæði í
fjármálastjórn og öðru því miður.
Þetta er ekki stjórn launamannsins
og síst láglaunamannsins," sagði
hann.
Ríkisstjórnin ekki staðið sig
nógu vel gagnvart
verkafólki
Óskar Emilsson sagði að það
væri óánægja meðal verkamanna
með hvernig staðið væri að því að
fá menn til að hætta fyrir sjötugt
og með hvað verkstjórarnir væru
mikið á lyfturum. Þeir væru á lyft-
urum að staðaldri með þeim sem
til þess væru ráðnir, sem væru allt-
of fáir og önnuðu ekki verkefnun-
um.
Pétur Arnar Vigfússon
Aðspurður um sambandið við
verkalýðsforustuna, sagði hann að
hún væri ekki í neinu sambandi við
verkamenn, hún kæmi aldrei inn í
Sundahöfn. Forsvarsmennirnir
hefðu ekki sést í meira en ár, en
ættu að sýna sig til dæmis á mánað-
arfresti. Þó hafnarverkamenn ættu
einn fulltrúa í stjórn Dagsbrúnar
væri hann ekki nema einn af tíu.
Hann sagði aðspurður að sér
fyndist ríkisstjórnin ekki hafa stað-
ið sig nógu vel gagnvart verkafólki.
Ekki staðið
við bakið á okkur
„Mér finnst verkalýðsforystan
ekki hafa staðið nógu vel við bakið
á okkur og ekki verið nógu iðin við
að koma okkar málum á framfæri.
Við höfum setið svo lengi á hakan-
um,“ sagði Pétur Arnar Vigfússon.
Hann sagði að til dæmis í síðustu
kjarasamningum hefðu hafnar-
verkamenn verið búnir að gera
uppkast að sérkjarasamningi, þegar
formaður þeirra og varaformaður
hefðu skrifað undir að þeim for-
spurðum. Hafnarverkamenn hefðu
ekki samþykkt kjarasamninga í tvö
ár. Samningarnir hefðu verið bornir
upp í heild og það væru fleiri í félag-
inu en hafnarverkamenn, sem hefðu
borið þá ofurliði í atkvæðagreiðslu
um samningana.
Hann sagði að laun rýrnuðu
sífellt í dýrtíðinni og vegna hárra
vaxta. „Verkalýðsforystan hefur
ekki mótmælt nógu kröftuglega
öllum þessum hækkunum bæði á
vöxtum og öðru og hver er það
annar en ríkisstjórnin sem stendur
að því að hækkanirnar verða?“
sagði Pétur. Hann segist vilja út-
lýma prósentuhækkunum á laun
og taka upp krónutöluhækkanir í
staðinn eða að öðrum kosti setja
þak á prósentuhækkanir og nefnir
sem dæmi nýlega launahækkun al-
þingismanna og nýlega hækkun
verkamanna sem nam 5 krónum á
klukkustund á hæsta taxta Dags-
brúnar.
„Það er talað um að fólk eigi að
herða sultarólina. Pýramídi stendur
á breiðum grundvelli, en ég tel að
það sé búið að snúa þjóðfélaginu
við og píramídinn standi á toppnum.
Hann getur ekki staðið lengi á
toppnum, einhvern tíma hlýtur
hann að velta. Það er búið að of-
keyra þjóðfélagið og yfirbyggingin
er orðin of mikil."
Pétur segir að miðstjórnai’valdið
sé svo sterkt í Vinnuveitendasam-
bandinu að þó Eimskipafélagið vildi
hækka kaupið við verkamenn fengi
það það ekki fyrir „Garðastrætinu“.
„Ef Eimskip ætlar að rétta okkur
túkall þá slær Vinnuveitendasam-
bandið á puttana á því. Það má
ekkert hreyfa, því þeir eru hræddir
um að hækkunin fari út í þjóðfélag-
ið. Það má ekki leyfa neina hækkun
umfram það almenna. Eimskipafé-
lagið er Vinnuveitendasambandið
og Vinnuveitendasambandið er
Eimskipafélag íslands,“ sagði Pétur
að lokum.
Sambandsstjórnarfundur Málm- og
skipasmiðasambands íslands:
Hertar reglur
um útboð og
meðferð tilboða
Sambandsstjórnarftindur Málm- og skipasmiðasambandsins var
baldinn um helgina á Egilsstöðum. Þar var samþykkt ályktun til
stjórnvalda þar sem meðal annars er farið fram á að reglur um
útboð og meðferð tilboða verði hertar og veitt samskonar greiðslu-
ábyrgð innanlands og erlendis.
í ályktun MSÍ segir að uppsagn-
ir 4-500 starfsmanna, á sama tíma
og verið er að smíða skip fyrir tvo
milljarða erlendis, sé dæmi um að-
gerðaleysi stjórnvalda. Haldi svo
áfram muni íslenskar skipasmíðg-
stöðvar hverfa og skip jafnvel þurfa
að leita út eftir smæstu viðgerð.
MSÍ krefst þess að veitt verði
sams konar greiðsluábyrgð ihnan-
lands og utan, vegna verkefna sem
unnin eru fyrir sjávarútveginn og
þar sem íslensk málmiðnaðarfyrir-
tæki eru í samkpenni við erlend.
Að settar verði reglur um útboð
og meðferð tilboða sem tryggi að
íslenskum fyrirtækjum verði gert
mögulegt að bjóða í verk, tryggt
sé að ráðgjafafyrirtæki séu ekki
umboðsaðilar á þeim markaði sem
ráðgjöf þeirra nær til, að erlendum
undirboðum eftir útboð verði ekki
tekið og að útgerðaraðilum verði
heimilað að kaupa endurbyggð skip
af ísienskum stöðvum og iáta minni
skip upp í, innan ramma stækkun-
arreglna. Einnig er farið fram á að
erlendum fiskiskipum verði heimil-
að að leita til íslands til viðgerða,
að tryggt verði að rninnst heiming-
ur af fjárfestingum næstu þrjú árin
renni til nýsmiði innanlands og að
allar endurbætur fiskiskipa verði
framkvæmdar innanlands, ef
íslensk tilboð eru þjóðhagslega hag-
kvæmari en erlend.
í annarri ályktun fundarins er
skorað á ráðherra samgöngu og
fjármála að tryggja innlendum
skipasmíðstöðvum smíði Vest-
mannaeyjafeiju, auk viðhalds og
endurbóta á öllum skipum og öðrum
mannvirkjum á vegum hins opin-
bera. Þannig geta stjórnvöld með
beinum aðgerðum komið í veg fyrir
fjölda atvinnuleysi málmiðnaðar-
manna í landinu, segir í lok álytkun-
arinnar.
Ólafsgörður:
Múlinn
lokaðist
ÞUNGFÆRT var víða á vegum
norðanlands um síðustu helgi og
var vegurinn um Ólafsfjarðar-
múla lokaður frá laugardags-
kvöldi þar til í gær er hann var
ruddur.
Samkvæmt upplýsingum frá
Vegagerð íslands hafði í gær tekist
að moka alla helstu vegi norðan-
lands nema á Möðrudalsöræfum.
Þá er Víkurskarð aðeins fært jepp-
um og stórum bílum og þungfært
er um Öxnadalsheiði og Tjörnes.
Að öðru leyti er þokkaleg færð
víðast hvar á landinu en sums stað-
ar er þó töluverð hálka.
Vandi sem þarf að leysa
eftirJón Sveinsson
Að undanförnu hefir verið tals-
verð umræða um innlenda skip-
asmiði og hvernig hún hefir færst
út úr landinu á seinustu árum,
ásamt flestum meiriháttar viðgerð-
um og breytingum fiskiskipa, sem
leitt hefir til þess að allur skipaiðn-
aðurinn er í stórhættu, hann þrífst
ekki á smáverkefnum einum.
Margur er uggandi vegna þessa,
og gerir sér grein fyrir að hér er
um mikia hagsmuni að ræða, sem
varða bæði útgerðina, iðnaðinn og
þjóðarheildina, stoðir eru fremur
of fáar en margar undir atvinnuveg-
um okkar.
Þetta stafar m.a. af beinum að-
gerðum og skeytingaleysi stjórn-
valda um þessi málefni, mörg und-
anfarin ár.
Það er þó góðs viti að einn ráð-
herra hefir ioksins komið fram og
látið til sín taka af fullri alvöru, og
bent á hreinan aumingjaskap okkar
hvað varðar málefni og umhverfi
málmiðnaðarins, sem er óneitanlega
mikilvæg undirstaða undir alla vél-
væðingu og því að hún megi nýtast
vel einni þjóð.
Rætt var við Júlíus Sólnes hag-
stofuráðherra, í sjónvarpinu 31.
okt. sl., en honum hefir m.a. verið
falið hið mikilvæga verkefni að
huga að bættu umhverfi fyrir at-
vinnuvegi landsmanna, sem tæpast
er vanþörf á að sinna. Vænta nú
kunnugir góðs af störfum hans.
Ráðherrann var hvassyrtur og
beinskeyttur í sjónvarpinu og raun-
verulega furðulostinn yfir háttalagi
okkar í atvinnumálum, einkum hvað
varðar málmiðnaðinn, sem er mjög
mikilvægur fyrir viðhald og æski-
lega tækniþróun í skipasmíði. Vitn-
aði ráðherrann til uppsagna hjá
Slippstöðinni þar sem stundum hafa
unnið allt að 330 manns, að með-
töldum 60 lærlingum.
Uppsagnir og skipaiðnaði
stefht í rúst
Flestar skipasmíðastöðvarnar
búa við óvissa verkefnastöðu, enda
ekki unnt að halda uppi viðunandi
þjónustu við fiskveiðiflotann nema
nokkur nýsmíði sé einnig fyrir
hendi. Ef ekki verður breytt um
stefnu og hendi tekið til má búast
við að skipaiðnaður okkar leggist í
rúst og unnið sé fyrir gýg áratuga
uppbyggingarstarf.
Nú um mánaðamótin var öllum
starfsmönnum Slippstöðvarinnar á
Akureyri sagt upp störfum, um 220
talsins. Hið sama gerðist hjá
Skipavík hf. í Stykkishólmi, þar sem
35 mönnum var sagt upp störfum
samtímis.
Hjá Stálvík hf. í Garðabæ var
þeim 50 skipasmiðum sem eftir
voru í'mars sl. sagt upp störfum.
Þar höfðu unnið allt að 200 manns
að meðtöldum 40 lærlingum. Auk
þessa- hafa gjarnan unnið hjá
Stálvík hf. um 30 menn frá undir-
verktökum.
Illa horfir með verkefni hjá
Skipasmíðastöðinni Þorgeir og Ell-
ert á Akranesi, þar sem hafa unnið
allt að 230 manns. Þijár stöðvar
hafa um árabil verið með um 75%
afkastagetu innlendra skipasmíða-
stöðva og veitt um 750 manns
vinnu, aðrar stöðvar um 250, sam-
tals er þetta um eitt þúsund manns.
Uppeldisstöðvar með
Qölþætta kunnáttu
Skipasmíðastöðvarnar eru mikil-
vægt uppeldis- og kennslusetur fyr-
ir málmiðnaðinn m.a. fyrir verðandi
vélstjóra, tæknifræðinga og verk-
fræðinga. Þær hafa t.d. alið upp
flesta þá bestu rafsuðumenn sem
annast vandasama rafsuðu í hita-
veitum okkar. Nú eru sumir þeirra
farnir að taka að sér verkefni er-
lendis, og munu hasla sér þar völl.
Ekki minna en 14 fiskiskip
70-800 brt. eru í smíðum og um-
samin erlendis fyrstu átta mánuði
þessa árs samkv. skrá Siglinga-
málastofnunar ríkisins.
Nánast öll okkar skipasmíði er
nú aftur komin í hendur erlendra
skipasmíðastöðva. Sama máli hefur
gegnt um stærri skipaviðgerðir og
breytingar undanfarin misseri.
Vinna fyrir 5000 manns
1970 til 1982, sem greiða
gjöld — steftia nú á
atvinnuleysisbætur
Á áttunda áratugnum veitti
skipaiðnaður okkar beint og óbeint
um 5.000 manns vinnu hér á landi,
með eitt þús. menn í skipasmíði.
Því reiknað er með að eitt þús.
menn í skipasmíði skapi óbeint 4-5
þús. tengd störf úti í þjóðfélaginu.
Nú stefnir allt í stöðvun eins og
rakið er hér á undan. Stálskipa-
smíði er atvinnugrein sem farin var
að skapa sér góðan sess í þjóð-
félaginu og framleiða veruleg verð-
mæti árlega, um 58% af meðal
nýsmíðaþörfinni 1972. Þá unnu um
1.100 menn við skipasmíði á íslandi
og skráð gengi krónunnar okkar
viðurkennt í nágrannalöndunum.
Allir greiða þessir starfsmenn sína
skatta til okkar sameiginlega sjóðs,
sem ber uppi menntakerfi, heil-
brigðiskerfi, kostnað við samgöngu-
net og annað sameiginlegt. Þessir
skattar tapast okkur, þegar smíðað
er erlendis fyrir okkur. Það skýrir
nokkuð hversvegna mörg hinna
þróuðu iðnríkja leggja svo mikið
uppúr því að halda sem mest í
skipasmíðina. Margir greiða niður,
með því mæli ég ekki. Bandaríkja-
menn leyfa þegnum sínum einungis
að landa fiski úr skipum sem lagð-
ur hefur verið kjölur að í Banda-
ríkjunum. Rökstuðningurinn er
nauðsyn þess að varðveita og við-
halda tæknikunnáttu tengda fiski-
skipum. Norðmenn hafa greitt niður
skipasmíði og búnað til þeirra, mis-
munandi mikið, eftir því hvað miklu
hærri tilboð þeirra eru en íslensk.
Það sama gegnir um margar aðrar
þjóðir Vestur-Evrópu. Þetta snýst
við ef íslensku fyrirtækin hætta.
Þá munu tilboðin hækka en ekki
lækka.
Jón Sveinsson
„Nánast öll okkar
skipasmíði er nú aftur
komin í hendur er-
lendra skipasmíða-
stöðva. Sama máli hefiir
gegnt um stærri skipa-
viðgerðir og breytingar
undanfarin misseri.“
Hversvegna tapaðist
skipaiðnaðurinn á nýjan
leik úr landi?
Verðbólgan er höfuðvandi allrar
atvinnustarfsemi í landinu. 1. Mis-
tök aldarinnar, kalla menn nú, þá
stjórnvaldaaðgerð er stöðvaði smíði
fjögurra landróðrabáta í miðjum
klíðum. Af því hlutu stöðvarnar
óbætanlegt tjón. 2. Lánareglur eru
innlendri skipasmíði ekki nógu hag-
kvæmar. 3. Áð hluta til stafar þetta
af framkvæmd fastgengisstefnu án
nauðsynlegra viðbótarráðstafana
og því að gengið hefir verið skráð
hærra en svo að útgerð og fisk-
vinnsla lifi sæmilega af. Gengis-
skráning röng, raunverulega hefir
gjaldeyrir verið á útsölu og útflutn-
ingsgreinarnar verið að sligast.
Skipaiðnaðurinn lýtur sömu lögmál-
um og útgerðin í opinni samkeppni
við útlönd. Gangi vel hjá útgerðinni
hefir venjulega gengið vel hjá skipa-
smiðjum. Munurinn er þó sá að
landhelgin er lokuð útlendingum,
fyrir okkar eigin útgerð, en í
nýsmíði og viðgerðum komast þeir
upp með að greiða niður og beita
aðferðum sem bijóta í bága við fjöl-
þjóðasamninga. 4. Bankaábyrgðir
fást á erlendar viðgerðir en ekki
innlendar, þessu verður að kippa í
lag.
Það eru ómarktæk rök sem tals-
menn banka og jafnvel iðnaðarráð-
herra hafa borið fyrir sig í umræðu
við forustumenn iðnaðarins, að eðli-
legt sé að veita bankaábyrgðir á
viðgerðir erlendis, en ekki innan-
lands, vegna verri aðstöðu og
ókunnugleika útlendinga á högum
viðkomandi útgerðar. Allar þessar
erlendu stöðvar hafa duglega um-
boðsmenn fyrir sig hér og þeir
gæta viðkomandi hagsmuna vel.
Vélsmiðjur
Það er ekki fögur mynd sem
dregin er upp hér að framan af
Ottó Þorláksson
ástandi hjá skipasmíðastöðvum
okkar. Því miður er það ekki sjáan-
lega betra hjá stærri vélsmiðjunum,
margar þeirra hafa hætt rekstri og
meðal þeirra eru jafnvel sumar
bestu vélsmiðjur landsins, sem stað-
ið hafa á gömlum merg, og voru
með góðan'fjárhag þegar þær lok-
uðu. I stað þeirra má nú sjá smá-
hópa, tvo, þrjá menn saman rölta
milli skipa með verkstæðið allt í
smátösku. Þetta gerist á sama tíma
sem þjóðina vantar að framleiða
meiri verðmæti til þess að standa
undir því þjóðfélagi sem við viljum
gjarnan reka, með fullkominni heil-
brigðisþjónustu og háþróuðu
menntakerfi. í stað þess að fram-
leiða fyrir markað sem við eigum
sjálf, og verður að teljast hluti af
árangri útfærslu landhelginnar, lát-
um við fjölda vinnufærra manna
ganga atvinnulausan, sjálfum sér
til leiðinda og heilsutjóns, engum
að gagni. Þetta gerist hjá lítilli þjóð
sem telur einungis'/i úr milljón. Hún
er ekki ólæs, hún er vel menntuð |
e.t.v. ekki rétt menntuð, en hér l
gætu allir haft nóg að starfa ef j
rétt væri haldið á málum. Við erum |
öll samábyrg, ein stór fjölskylda <
sem getur gert betur, sá tími er j
vonandi ekki of langt undan.
Ilöfundur er framkvæmdastjóri )
þróunar- og markadsöflunar
Stálvíkur hf. Garðabæ.