Morgunblaðið - 12.11.1989, Qupperneq 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1989
yfir sjötugt, segir mér að hann hafi
komið hingað því hann hafi verið
orðinn svo leiður á að vera alltaf
aleinn í íbúðinni sinni. En hann er
þó nokkuð þungur á brúnina því
hann hefur áhyggjur af stráknum
sínum sem hefur ekki látið sjá sig
lengi.
í eigin heimi
En fólk getur líka verið einmana
þótt á dvalarheimili sé komið. Þegar
ég storma inn eftir ganginn ákveðin
í að vaska nú upp í eitt skipti fyrir
öll, rekst ég á „göngukonuna" Guð-
rúnu Gísladóttur þar sem hún stumr-
ar yfir aldraðri konu. Göngukonur
hafa það hlutverk að leiða þá sem
erfitt eiga um gang niður í borðsal
og upp aftur og ganga með þeim
úti þegar sæmilega viðrar.
Hvort sem konan er nú einmana
eða er eitthvað annað bjátar á, þá
sé ég álengdar að hún er rauðeygð
og miður sín. Guðrún klappar henni
og strýkur um ieið og hún talar við
hana. Svo reisir hún konuna á fætur
og segir að nú skuli þær fá sér kaffi-
sopa.
' Guðrún virðist gegna hlutverki
sálfræðings öðru hveiju, en það er
áberandi hjá öidruðu fólki hversu oft
það leysir vandamál sín með góðum
kaffísopa. Enda skildist mér á Rafni
forstjóra að kaffikaupin Væru
stærstu útgjaldaliðirnir.
„Vandamál þeirra eru sandkorn,“
hafði hann sagt, og víst er það að
aldamótakynslóðin vill ekki láta hafa
mikið fyrir sér. Eftir að hafa upplifað
tvær heimsstyijaldir, kreppu og fá-
tækt, þá kippa þau sér ekki upp við
smámuni sem yfirleitt setja yngra
fólkið út af laginu.
Séra Árni Bergur Sigurbjörnsson
er með bænastund einu sinni í viku
og ég fylgi honum eftir upp á hjúkr-
unardeildirnar. Þar hafa tvær deildir
verið endurbættar og eru afar
smekklegar. Litirnir mildir og hlýir,
og eru rúmteppi og stólar bieikir hjá
kvenfólkinu, en ljósblái liturinn ríkir
hjá körlunum.
Önnur deildin er lokuð af öryggisá-
stæðum, því þar dvelja vistmenn sem
eru með hrörnunarsjúkdóma, t.a.m.
Altzheimer, og því ekki alltaf með
okkur „í þessum heimi“. Þar förum
við Árni inn.
Gömul kona kemur á móti okkur,
Árni heilsar henni og þau ganga
saman inn í setustofuna.
„Þú ert svo ungur,“ heyri ég að
hún segir.
„Ég eldist nú eins og þú,“ svarar
hann.
„Já en þú ert svo unglegur."
„Þú ert líka ungieg miðað við ald-
ur.“
diskana og þeir síðan settir á bakka
sem bomir eru inn í herbergin til
vistmanna.
Aðrir fara að tygja sig niður í
borðsalinn og göngukonurnar hafa
nóg að gera. Ekki fara allir með lyf-
tunni, margir eru afar léttir á fæti
eins og tveir herramenn sem ganga
á eftir mér niður stigann. Þeir eru
svo fínir og stroknir að ég get ómögu-
lega stillt mig og segi: Mikið assgoti
eruð þið fínir í tauinu!
Þeir brosa út í annað og segja
með hægð: „Það dugir víst ekki ann-
að innan um allar dömurnar.“
Enda ku þær víst vera helmingi
fleiri á staðnum.
Stjórnendum Hrafnistu er það
mikið kappsmál að fólkið sé hreint
og vel til fara. Það tíðkaðist nú
kannski ekki í ungdæmi þessa fólks
iðnaðarmann og bakara og reyndar
alla sem komið geta við sögu á einu
stóru heimili. Þarna sátu og snæddu
með forstjóranum, arkitektinn, smið-
urinn, rafvirkinn, pípulagningamað-
urinn, dúklagningamaðurinn, og
málarinn og hafa þeir allir nóg að
starfa því sífellt er unnið að endur-
bótum og lagfæringum á deildunum.
Dugnaðarfantar
Eftir hádegisverð fá menn sér oft
kríu, og það verður ósköp rólegt í
húsinu.
Þó eru nokkrir sem aldrei unna
sér hvíldar, og þá er að finna í neta-
gerðinni og uppi í föndurstofu. Niður
í netastofu eru menn að setja upp
fiskilínu og eru oft við þá iðju frá
níu á morgnana til klukkan fimm.
Þar myndast oft samkeppni um
mestu afköstin og verður oft að reka
þá í mat og skammta þeim vinnu svo
þeir ofkeyri sig ekki. Þetta eru dugn-
aðarfantar sem finnst allt fánýtt
nema vinnan, þekkja ekkert annað.
En það eru fleiri sem mega ekki
vera að því að borða. Uppi í föndur-
stofu situr einn og er langt kominn
með að smyrna stórt veggteppi.
Hann ætlar að ijúka við tvö í viðbót,
því hann gerir ekki upp á milli dætra
og tengdadætra. Með vorinu ætlar
hann að sigla til Svíþjóðar til sonar
Prepin stigin Sumir hundsa lyftuna og láta sig hafa það að þramma
upp á fjórðu hæð.
FASMIKIL OG háieit kona í bleikum æfingagalla vindur sér inn
í föndurstofuna og sest við einn vefstólinn. Hún er svo frískleg
og fjörleg að maður dregst að henni eins og fluga að sykur-
mola. Hér er komin Guðmunda Ólafsdóttir, sjómannsekkja frá
Flateyri.
Eg tylli mér hjá henni við vefstól-
inn og hún segir mér að hún
sé að vefa löber handa einni dóttur
sinni. Guðmunda hefur dvalið á
Hrafnistu í átta ár. „Eftir að ég
varð ein dvaldi ég hjá mágkonu
minni um tíma en kom svo hingað
því ég kæri mig ekki um að vera
upp á aðra komin.“
- Þú hefur ekki viljað búa hjá
dætrunum?
„Æ nei, maður fer oft að skipta
sér af öllu, það er alveg út í hött.
Ég kann ákaflega vel við mig
hérna. Ég er hjartasjúkiingur og
því finnst mér mikið öryggi að vera
hér þar sem hjukrunardeild er inn-
an seilingar. Ég var nú einmitt á
gangi hér fyrir utan þegar ég veikt-
ist um árið, en ég er orðin góð
núna.“ Leiðbeinandinn í föndur-
herberginu stingur nú upp á því
að Guðmunda sýni mér handavinn-
una sína og við förum niður í her-
bergi til hennar. Hún er með sjón-
varp og lítinn ísskáp hjá sér, en
húsgögnin, handavinnan, og ijöl-
skyidumyndirnar gefa herberginu
einstakan blæ. Allt er fínt og fágað
eins og alltaf er í „ömmuherbergj-
um“ og mann langar helst til að
halla sér um stund þarna í örygg-
inu.
Og meðan hún „trakterar" mig
á öli og konfekti sýnir hún mér
hvert handunnið listaverkið af
öðru.
Hún segist verða áttræð á næsta
ári og finnst mér það hreint ótrú-
legt, því útlitið og göngulagið bend-
ir til annars. En það er nú svona,
sumir eru alltaf sætir, sama hvað
þeir eldast.
„Það trúa því fáir að ég sé að
verða áttræð“ segir hún, „en ég
þakka það góðu skapi hvað ég eld-
ist vel. Ég hef alltaf verið með
afbrigðum geðgóð!
Hún segist ekkert „trimrna"
nema bara um húsið, fer ekki einu
sinni' í sund, en gætir sín aftur á
móti í mataræði, sker alla fitu
miskunnarlaust í burtu.
- Leiðist þér aldrei hérna, spyr
ég-
„Nei elskan mín, ég læt mér aldr-
ei leiðast. Það er svo margt sem
mér finnst gaman að gera, eins og
að ferðast til dæmis. Ég er bæði
búin að fara til Spánar og Búlg-
aríu eftir að ég kom hingað, þær
'hafa aðstoðað mig stelpurnar
mínar með það.
Þegar ég verð áttræð á næsta
ári, þá langar mig til Kýpur, ef ég
hef efni á því. Fara svona í síðustu
ferðina," segir hún og horfir útund-
an sér á mig, en svo skellum við
báðar uppúr, því „síðasta ferðin"
hljómar fáránlega þegar frú Guð-
munda á í hlut.
„Er ég ekkert heimsk?“
„Nei langt í frá,“ segir hann inni-
lega og þau fá sér sæti.
Tíu til fimmtán manns sitja þarna
saman og syngja með Árna. Þótt þau
muni ekki iengur það sem á dagana
hefur drifið, nöfn ættingja sinna eða
heiti á einföldum hlutum, þá hafa
þau ekki gleymt barnasálmunum
sínum. Þau syngja hástöfum hvert
versið af öðru.
Undarlegur friður og ró er yfir
fólkinu og ekkert virðist trufla þau.
Ekki einu sinni konan sem gengur
út og inn úr setustofunni, fram og
aftur um ganginn, með stafinn sinn
sem aldrei snertir gólfið.
Innan um dömurnar
Mikil umsvif eru í býtibúrinu þeg-
ar ég kem æðandi inn á vistdeildina
aftur og spyr stúlkurnar hvort við
eigum ekki að drífa okkur í upp-
vaskið? „Það er fyrir lifandis löngu
búið að vaska upp hér,“ segja þær
ofurhægt og horfa á mig. „Nú erum
við að fara með hádegismatinn inn.“
Það nær nú ekki nokkurri átt hvað
tíminn líður hratt. Utlar danskar
kjötbollur í paprikusósu eru settar á
að vera sífellt að sápuþvo allan
skrokkinn, og segir Rafn mér að
stundum þurfi að ýta á eftir sumum
körlunum. En það gengur fljótt og
vel fyrir sig ef hann lofar þeim sérrí-
staupi að baði loknu.
Þótt ótrúlegt sé, þá spara vist-
menn oft vasapeningana sína og
leggja inn á bók. Oft lenda þessar
fjárhæðir á endanum hjá ættingjum
í stað þess að veita þeim sjálfum
ánægju og gleði, og því hefur hús-
móðirin, hún Jóhanna, stundum tekið
sig til, farið með þá í bæinn og látið
þá „dressa“ sig upp. Gömul föt af
öðrum eru sjaldan eða aldrei notuð.
Þegar vistmenn hafa snætt hádeg-
isverðinn sinn er röðin komin að
starfsfólkinu að fá sinn bita. Kokkur-
inn Magnús Margeirsson og menn
hans eru í miklum metum hjá vist-
mönnum og starfsfólki, og ekki að
ástæðulausu. Maturinn er einstak-
lega Ijúffengur og því vandalaust að
hlaupa í spik á þessu heimili. Morg-
unverðurinn var ekki síður ógleym-
anlegur, minnti á útlenskt „buffet".
En lýsið og hafragrauturinn var þó
á sínum stað.
Hrafnistumenn eru með eigin kjöt-
síns með eitt teppið. „Við verðum
alltaf að reka hann Ragnar í mat svo
hann ofgeri sér ekki á þessu," segir
Margrét Ragnarsdóttir leiðbeinandi.
„Komdu nú Rágnar minn og fáðu
þér kaffisopa með okkur, maður
verður nú stundum að setjast niður
og spjalla," segja nokkrar dömur sem
hafa sest með brúsann við hringborð.
Hann lætur til leiðast en segist
nú varla mega vera að því, þurfi auk
þess ekkert að spjalla, geti þess
Pönnuköku-
dagur Vistmenn
tóku sig til og bök-
uðu pönnukökur í
föndurstofunni,
hver með sína
leyniuppskrift að
sjálfsögðu.