Morgunblaðið - 12.11.1989, Síða 14

14 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1989
Flugvélin: stjórnlaus.
Hvers vegnafórst
flugvél hans f
KLUKKAN 3.46 síðdegis 17. ágúst 1988 fór Mohammed
Zia uI-Haq hershöfðingi, forseti Pakistans, frá litlum
flugvelli í Bahawalpur, afskekktri herstöð í Punjab-fylki, í
flugvél sinni, „Pak One“. í fylgd með honum voru 10 úr
hópi æðstu herforingja landsins, sendiherra Bandaríkjanna,
Arnold Raphel, og bandaríski hermálafúlltrúinn, Herbert
M. Wassom hershöfðingi.
Erindi forsetans í Bahaw-
alpur hafði verið að skoða
nýjan Abrams- skriðdreka
frá Bandaríkjunum og nú
var ferðinni heitið aftur
til höfuðborgarinnar, Isl-
amabad. Yfirmaður skrið-
drekaliðsins, Mehmood
Durrani hershöfðingi, hafði lagt
fast að forsetanum að skoða skrið-
drekann, sagt honum að allir æðstu
menn hersins mundu mæta og gef-
ið í skyn að litið yrði á það sem
móðgun, ef hann léti ekki sjá sig.
Skriðdrekinn hæfði ekki skot-
mark sitt og sýningin fór því út um
þúfur. Að öðru leyti var dagurinn
ánægjulegur og Zia var í góðu
skapi, þegar hann snæddi hádegis-
verð með yfirmanni herliðsins í
Bahawalpur áður en hann steig upp
í forsetaflugvélina, sem var flutn-
ingavél af gerðinni C-130. Einn
hershöfðingi vai'ð eftir í Bahawalp-
ur, Mirza Aslem Baig, núverandi
forseti herráðs landhersins. Hann
fór frá Bahawalpur með annarri
vél, því að hann
þurfti að koma við
á öðrum stað á
heimleiðinni.
Við hlið Zia í
„Pak One“ sat
góður vinur hans,
Akhtar Abdul Rehman hershöfð-
ingi, forseti yfirherráðsins, sem
gekk honum næstur að völdum.
Rehman hafði heldur ekki haft
áhuga á því að sjá skriðdrekann,
en fyrrverandi staðgengill hans í
leyniþjónustunni (ISI) hafði sagt
honum að Zia mundi bráðlega gera
mikilvægar breytingar í hernum og
leyniþjónustunni og vildi hafa hann
með í ráðum.
„Mash’houd! Mash’houd!11
Þegar flugvélin var komin á loft
bað flugstjórinn, Mash’houd flug-
liðsforingi, starfsmann í flugturni
að hinkra við, þegar hann spurði í
hvaða hæð vélin væri. Fieiri spurn-
ingum var ekki svarað þrátt fyrir
örvæntingarfullar tilraunir til að ná
sambandi við vélina og starfsmenn
flugturnsins urðu óttaslegnir. „Pak
One“ var saknað rétt eftir flugtak
með forsetanum, öðrum valdamestu
mönnum landsins og bandaríska
sendiherranum . . .
Þijár eða fjórar mínútur liðu.
Síðan heyrðist óljóst um talstöðina
að einhver í „Pak One“ hrópaði:
„Mash’houd! Mash’houd!" Röddin
þekktist — sá sem heyrðist kalla
var hermálaritari Zia, Najib Ahmed
hershöfðingi. A jörðu niðri sáu sjón-
arvottar flugvélina taka krappar
beygjur og miklar dýfur, líkt og
„rússíbani". Vélin virtist stjórnlaus.
Klukkan 3.51 — fimm mínútum
eftir flugtak — steyptist flugvélin
til jarðar og stór eldhnöttur sást
langar leiðir.
Hvað hafði komið fyrir fjögurra
manna áhöfn forsetaflugvélarinnar?
Talstöðin hafði gi-einilega verið í
sambandi. Hvers vegna þögðu flug-
mennirnir? Mash’houd hefði að öll-
um líkindum beðið um aðstoð, ef
stjórntækin hefðu bilað. Ef hann
hefur viljað búa vélina undir nauð-
lendingu án þess
að hafa samband
við flugtuminn
hefði hann heyrzt
hrópa skipanir til
áhafnarinnar og
viðvaranir til far-
þeganna. Ef tilraun hefur verið
gerð til að ræna vélinni, eða ef til
ryskinga hefur komið milli flug-
mannanna, hefðu vísbendingar um
slíkt heyrzt í talstöðinni. Eina hugs-
anlega skýringin virtist sú að þeir
hefðu látizt eða fallið í öngvit.
Allir, sem í vélinni voru, 31 far-
þegi auk áhafnar, biðu bana. Allir
vaidamestu menn í stjórnmálum og
hermálum Pakistans söfnuðust til
feðra sinna í einni svipan. Dauði
Zia batt enda á 11 ára stjórn hers-
ins og Alþýðuflokkur Benazirs
Bhutto náði völdunum í kosningum
í nóvember 1988. Zia hafði hrifsað
völdin þegar hann steypti föður
Benazirs, Zulfiqar Ali Bhutto for-
sætisráðherra, 11 árum áður og
látið taka hann af lífi 1979.
■ ERLEND ■
hriwcsiA
eftir Gudm.Halldórsson

Zia: dauði hans vakti ekkert uppnám og hann gleymdist á örskömmum tíma.
Skemmdarverk?
Þremur mánuðum síðar komst
rannsóknarnefnd flughers Pakist-
ans að þeirri niðurstöðu að senni-
lega hefði verið um skemmdarverk
en ekki slys að ræða — en hún gat
ekki kveðið upp ótvíræðan úrskurð.
Nefndin sagði að ekkert benti til
þess að vélarbilun hefði orðið, þótt
ekki væri hægt að útiloka það, og
benti á að veður hefði verið gott
þegar slysið varð. Engin sprenging
hefði orðið í vélinni, en þar sem svo
virtist að áhöfnin hefði orðið
óvinnufær væri hugsanlegt að fjar-
stýrðri gassprengju hefði verið
komið fyrir í flugstjórnarklefanum
og hún hefði lamað áhöfnina.
Það var talið styrkja niðurstöð-
una að í flakinu fundust merki um
PETN (sprengiefni sem skemmdar-
verkamenn nota), antimon og súlf-
úr. Einnig var talið hugsanlegt að
skemmdir hefðu verið unnar á
vökvakerfinu þannig að vélin hefði
orðið stjórnlaus. Þar sem beita hefði
þurft mikilli tækni við spellvirkin
hlytu sérhæfð samtök með mikla
reynslu að baki að hafa staðið að
þeim.
Nefndinni til aðstoðar voru sex
slysasérfræðingar bandaríska flug-
hersins, en engir sérfræðingar í
glæpum, skemmdarverkum eða
hryðjuverkum. Nefndarmenn viður-
kenndu að þá skorti sérþekkingu
til að rannsaka glæpaverk og lögðu
til að „hæfri stofnun," það er pak-
istönsku leyniþjónustunni (ISI yrði
falið að kanna málið.
Zia hershöfðingi var umdeildur
leiðtogi og átti marga óvini vegna
einræðis síns og eindregins stuðn-
ings við „heilagt stríð“ skæruliða í
Afghanistan. Margir voru sakaðir
um að hafa borið ábyrgð á slysinu,
þeirra á meðal erindrekar afgh-
önsku leynilögreglunnar, Khad,
húsbændur þeirra, Rússar, sovézka
leyniþjónustan, KGB, Murtaza Ali
Bhutto, bróðir Benazirs, Indverjar,
hinir fornu óvinir Pakistana, leyni-
þjónusta þeirra, RAW, sjítar og
óánægðir hópar í pakistanska hern-
um.
KGBeðaWAD?
Skömmu áður en slysið varð
hafði kunnur sjítaleiðtogi, Allama
Arif Hussain al-Hussaini, verið ráð-
inn af dögum. Tveimur dögum fyr-
ir dauða Zia hafði Rajiv Gandhi,
forsætisráðherra Indlands, haft í
hótunum við hann, þegar hann til-
kynnti Pakistönum að þeir mundu
sjá eftir því síðar að hafa sent síkum
vopn á laun. Indveijar kunna að
hafa viljað Zia feigan, þar sem þeir
hafi óttazt að að hann kynni að
gera Afghanistan að leppríki Pak-
istana. Auk þess er gert ráð fyrir
að leyniþjónustur Indverja og Rúss-
ar hafi haft með sér samvinnu í
Pakistan á þessum tíma.
Þegar slysið varð hafði afgh-
anska leyniþjónustan, WAD, myrt
eða sært 1.400 manns í Pakistan í
sprengjuárásum um eins árs skeið.
Stundum sagði útvarpið í Kabul frá
slíkum árásum fyrirfram. KGB
hafði þjálfað afghönsku leyniþjón-
ustuna og eflt hana. Allt að 1.500
Rússar störfuðu í aðalstöðvum
WAD í Kabul.
Nokkrum dögum fyrir slysið
höfðu Rússar frestað brottflutningi
frá Afghanistan vegna meintra
brota Zia á Genfar-samningnum
um hann. Þegar þeir höfðu borið
fram mótmæli við pakistanska ut-
anríkisráðherrann tilkynntu þeir
bandaríska sendiherranum í