Morgunblaðið - 12.11.1989, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. NOVEMBER 1989
C 23
Svaladrykkur seldur í Hóc Món.
UÓSMYNDARIMORGUNBLAÐSINS
FÓR TIL VÍETNAM FYRIR STUTTU
EN ÞAR ERU MIKLAR BREYTINGAR
ÁDÖFINNIEFTIR
ÁRALANGA EINANGRUN
Fjöldi fólks lifir á að saftia sprengjubrotum.
Manh sýnir aðstöðu til skotárása á óvinaþyrlur og skriðdreka úr efstu byrgjum ganganna.
Á bandariska glæpaminjasafhinu.
Hermannagrafreitur í Cu Chi.
var stöðvaður. Þar stóð stúlka við
kælikistu og seldi kók og Heine-
ken-bjór; greinilega ætlað ferða-
mönnum, því almenningur hefur
ekki fé í slíkan óþarfa. Þar tók á
móti okkur umsjónarmaður gang-
anna, Nguyén Tó Manh. Frá kók-
stúlkunni gengum við lengra inn í
skóginn og komum þá að skýii, þar
sem hékk kort af göngunum, sem
William Westmoreland, yfirherfor-
ingi Bandaríkjahers, lét gera. Sam-
kvæmt kortinu eru göngin á þremur
hæðum. Fyrsta hæð er 3—4 metrum
undir yfirborðinu, önnur hæð 6—8
metrum og þriðja hæð 8—10 metr-
um. Áður en við lögðum af stað
niður i göngin hélt Manh fyrirlestur
um þau og sagði túlkurinn að í Cu
Chi hefðu verið bækistöðvar víet-
congmanna til að „gera árásir á,
nei, frelsa Saigon". Manh, sem var
á sextugsaldri, sagðist hafa byijað
að vinna sem gangagrafari í
göngunum 12 ára. Hann dvaldist í
göngunum allt stríðið við Banda-
ríkjamenn og er nú umsjónarmaður
þeirra.
Manh sagði víetminh, eins og
uppreisnarmennirnir gegn yfirráð-
um Frakka kölluðust, hafa byijað
að grafa göng í Cu Chi árið 1948,
þegar þeir börðust við Frakka og
frá því ári og þar tii yfirráðum
Frakka lauk 1954 voru grafnir 48
kílómetrar, sem lágu meðal annars
til nálægra þorpa. (Seinni hluti heit-
isins víetminh er fenginn að láni
úr nafni frelsishetju Víetnama, Ho
Chi Minh, sem þýðir Ljósberi. Víet-
cong, sem notað var um komm-
úníska skæruliða í S-Víetnam á
sínum tíma, var niðrandi heiti sem
stjórnvöld í Saigon valdi þeim.)
Þegar Bandaríkjamenn komu til
Víetnam gerðu víetcong göngin upp
og hófust handa við að lengja göng-
in. Árið 1968 var búið að grafa um
250 kílómetra. Jarðveginum sem
grafinn var upp þurfti að dreifa um
nágrennið og vinsælt var að fylla
upp í sprengigíga.
Bandaríkjamenn beittu ýmsum
aðferðum til að reyna að flæma
íbúana úr göngunum. Til viðbótar
við hefðbundnar sprengjuárásir,
reyndu þeir að veita Saigon-fljótinu
niður í göngin og dældu niður eit-
urgasi, en þá leituðu íbúarnir neð-
ar, en göngin voru hönnuð með það
fyrir augum að vatnið og gasið leit-
aði út annars staðar. Ef banda-
rískir hermenn voru sendir niður í
göngin þrengdust þau á ýmsum
stöðum til að gera hermönnunum
erfitt fyrir, því þeir voru alla jafna
stærri en Víetnamarnir. Gildrur
voru um allt og í stríðinu við Frakka
voru í þeim gildrum bambusspjót.
En tækninni fleygði fram og Manh
sýndi okkur stoltur stálfleina sem
sérhannaðir voru til að festast í
holdi þeirra sem á'þeim lentu.
Ef allt þraut gátu íbúarnir forðað
sér út í fljótið og sætt færis á að «
komast aftur inn í göngin síðar.
Þegar rólegt var leituðu menn í
efstu göngin og styttu sér stundir
með kvikmyndasýningum, spilum,
dagblaðalestri eða innrætingu.
Vopnaverksmiðjur voru í neðri
göngunum og það voru einnig
sjúkrahús og lyfjaverksmiðjur.
Að loknum fyrirlestrinum var
haldið í göngin sjálf. Ég átti erfitt
með að fylgja Manh eftir í göngun-
um, sem voru full þröng fyrir mig,
þó búið væri að víkka þann hluta
þeirra sem við fórum um. Hitinn
og rakinn var nánast óbærilegur. Á
veggjum var mikið um köngurlær
af öllum stærðum og gerðum, en
Manh hughreysti mig með því að
þessar köngurlær hefðu íbúar gang-
anna lagt sér til munns og væru
þær hið mesta lostæti.
Þegar gangaskoðunarferðinni
var lokið fórum við um héraðið.
Leiðsögumaðurinn sagði mér að á
stríðsárunum hefðu Bandaríkja-
menn kastað um hálfri milljón tonna
af sprengjum á svæðið og á hvern
fermetra væru 25 til 30 sprengju-
brot. Það er reyndar allmikill at-
vinnuvegur í sveitum Víetnam að
safna saman sprengjubrotum og -
búta í sundur yfirgefin hernaðartól
og selja í brotajárn, sem flutt er
úr landi; mest til Taiwan.
Þegar ég kvaddi Manh var ég
ekki viss um hvort viðeigandi væri
að gefa honum eitthvað í þakklætis-
skyni, en ákvað svo að gefa honum
vasaljós sem ég hafði meðferðis,
enda var vasaljóáið hans afar
fomfálegt og slitið. Hann var himin-
lifandi yfir ljósinu, en mest var
hrifningin þegar hann opnaði það
og sá að í því voru bandarískar
rafhlöður. Þá gaf ég honum raf-
hlöðupakka sem ég var með og
honum þótti greinilega meira til
þess koma en vasaljóssins sjálfs.
Það skildi ég þegar ég keypti mér—
kínverskar rafhlöður til að nota í
flassið á vélinni minni. Þær dugðu
í fimm blossa.
Á bakaleiðinni til Saigon, sem tók
reyndar sex klukkustundir, vegna
sífelldra óska minna um að stoppa
til að taka myndir, varð ég aldrei
var við annað en vinsemd og hlýju.
Rútur sem leið áttu hjá þegar ég
var að mynda við þjóðveg eitt þeyttu
flautur sínar og farþegarnir veiftlðu
og hvöttu mig skælbrosandi til að
mynda sig. Skorturinn og hörmung-
ar liðinna áratuga hafa ekki drepið
lífsgleði fólksins.
Skotbyrgi
Reyksiur
Athvarl
Birgðageymsla
Reyklaust eldhiis
Hrísgrjýnageymsla
Gildra með
stálfleinum
Útganguri
Saigon- lljýt
Þrenging
Kortið sem William Westmoreland lét gera af göngunum. Göngin eru reyndar ekki eins bein og halda mætti af því.
Sprengjuhelt skyli
Brunnur