Morgunblaðið - 02.12.1989, Síða 5

'j
11. desember. En það er þegar
uppselt á tvær fyrstu sýningarnar."
Hvaða verk ætlarðu að sýna?
„Það verða ýmsar uppákomur.
Það kemur jólasveinn og spilar á
píanó og svo kemur gömul kona
og segir sögur, síðan fáum við gítar-
leikara á sviðið og að síðustu verð-
ur barnaleikritið Rauðhetta, í þýð-
ingu Ævars R. Kvaran."
Þessar tréskurðarmyndir eru
mjög frábrugnar þeim tréskurði
sem maður á að venjast, hvernig
vinnurðu myndirnar?
„Já, þessi stykki hafa verið óra-
lengi í vinnslu hjá mér. Ég hef allt-
af verið í myndskurði milli þess sem
ég hef verið að gera leikbrúður.
Ég hef alltaf nóg að gera — er
vinnusamur maður og þar af leið-
andi lífsglaður,“ segir Jón og hlær
við.
„Annars er eiginlega ekki hægt
að segja að það sem ég geri sé tré-
skurður, heldur hegg ég í tréð með
spoijárnum. Myndskerinn ristir í
tréð með járnum, sker það og yfir-
leitt eru það flatmyndir. Þannig að
þetta eru tvær ólíkar aðferðir. Þeg-
ar ég hef lokið við að höggva þær
eru þær tilbúnar, því ég hef aldrei
málað_ þessar myndir eða lakkað
þær. Ég er alveg á móti því, vegna
þess að þá getur viðurinn ekki and-
að og verður leiðinlegur. Með því
að láta allt lakk og málningu eiga
sig leyfir maður viðnum að eldast
og litnum að breytast í eðlilegu
samræmi. Þetta má glöggt sjá á
gömlum tréskurði, til dæmis Krists-
myndum, sem hafa fengið að standa
um langan aldur og eru orðnar
ákaflega fallegar."
Einu sinni varstu mikið með
I pappabrúður, sýnirðu þær iíka?
, „Nei. Það eru um tuttugu ár
síðan ég hætti að búa til brúður
úr pappamassa, svona fyrir sjálfan
mig, þótt ég hafi kennt það lengi
á eftir. Trébrúðugerðin er leik-
brúðugerð í sinni upprunalegu
mynd og þær brúður eru miklu
meira „solid“ en pappírsbrúðurnar
og maður nær betra jafnvægi í
stjórnun á þeim. Hreyfingar brúð-
anna verða fallegri og öruggari.
Öll stjórntækin eru líka úr tré, en
ekkert þeirra er eins, vegna þess
að engin brúða gerir sömu hreyfing-
ar. Maður er alltaf að fást við nýja
möguleika, þannig að þetta verður
aldrei leiðinlegt. Það kemur iðulega
fyrir að ég þarf að taka alla spott-
ana af þeim, breyta stjórntækinu
og setja spottana í aftur — og aft-
ur, þangað til brúðan hlýðir skipun
minni. Þá fær hún líka vinnu hjá
mér — fastan samning."
Þú ert auðvitað ekkert orðinn
þreyttur á þessu og farinn að huga
að því að ieggja árar í bát?
„Nei, ekki aldeilis. Það er dásam-
legt að vinna að því sem maður
vill gera, hafa svo mikið við að
, vera, að maður sjái aldrei framúr
verkefnunum. Um þessar mundir
, er ég að undirbúa næstu sýningu í
leikhúsinu mínu, sem verður Grá-
■ í mann í Garðshorni, eftir Stefán
Jónsson, rithöfund og áætla að
hefja sýningar í júní. Þá ætla ég
líka að vera með annað verk, sem
ég er ekki endanlega búinn að
ákveða, fyrir börn yngri en sjö ára.
Svo núna er ég i óðaönn að vinna
brúðurnar fyrir þá sýningu."
> Það er greinilega ekkert lát á
vinnugleðinni og orkunni hjá Jóni
og allt útlit fyrir að íslenska brúðu-
leikhúsið nái fjörutíu ára afmæli
> sínu, en að sinni óskum við Jóni til
hamingju með þessi tímamót í sögu
i brúðuleikhúss hans.
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1989
Kammersveit Reykjavíkur flytur:
I 'H> /
B 5
Kammersveit Reykjavíkur á æfingu fyrir tónleikana í Áskirkju.
öðrum verkum sínum. í Oktettinum
kemur fram viss tregi og kannski
þunglyndi sem einkenndi Schubert
á þessum árum, þó flestir kaflarnir
séu léttir og skemmtilegir.
Verkið er skrifað fyrir klarinett,
fagott, horn og strengjakvartett og
kontrabassa. Hljóðfæraleikarar eru
Rut Ingólfsdóttir á fiðlu, Paul Zu-
kofsky á fiðlu, Sarah Buckley á
lágfiðlu, Bryndís Gylfadóttir á selló,
Richard Korn á kontrabassa, Sig-
urður I. Snorrason á klarinett,
Rúnar H. Vilbergsson á fagott og
Joseph Ognibene á horn.
Hljóðfæraleikararnir segja það
sérlega ánægjulegt að vinna með
Zukofsky og ekki síst í þessu verki,
þar sem Zukofsky leikur oftast
nútímaverk. Það sé gaman að vinna
með honum. Hann hafi sérstakar
hugmyndir um uppbyggingu kaf-
lanna og val á temópi og sé mikið
fyrir hröð og lifandi tempó.
Oktettinn er ekki oft spilaður í
Reykjavík, enda er hann að sögn
hljóðfæraleikaranna, erfiður og kre-
§andi. Lengd hans skiptir þar líka
máli, en hún gerir það að verkum
Morgunblaðið/Sverrir
að hann fer ekki vel með öðrum
verkum á efnisskrá.
Með þessum tónleikum hefur
Kammersveit Reykjavíkur ekki sagt
skilið við Schubert í vetur því hún
ætlar að flytja tvö önnur stór kam-
merverk eftir hann. Það eru
Strengjakvintett í C-dúr, sem flutt-
ur verður í febrúar og Silungakvint-
ettinn í apríl.
Jólatónleikar Kammersveitarinn-
ar verða í Áskirkju eftir tvær vikur
eða sunnudaginn 17. desember.
MEO
Tónleikar
íÁskirkju í dag
Kammersveit Reykjavíkur held-
ur fyrstu tónleika sína í
Reykjavik á þessu starfsári í Ás-
kirkju í dag, laugardaginn 2.
desember kl. 17. Á tónleikunum
verður flutt eitt verk, Oktett í
F-dúr eftir Franz Schubert. Leið-
beinandi Kammersveitarinnar á
þessum tónleikum er Paul Zukof-
sky. Tónleikarnir eru helgaðir
minningu Péturs Þorvaldssonar
sellóleikara, eins af stofnendum
sveitarinnar, en hann lést nú í
haust.
ktett Schuberts er með
lengstu kammerverk-
um, tekur klukkutíma í
flutningi. Hann var
saminn árið 1824 þegar
Schubert var 27 ára og á hátindi
ferils síns. Hann gerði það að beiðni
Trojel greifa, sem vildi fá verk er
líktist Septetti Beethovens. Hljóð-
færaskipan í þessum tveimur verk-
um er sú sama, nema Schubert
bætti við einni fiðlu, og þau eru lík
í uppbyggingu hvað varðar kafla-
skipti og niðurröðun laga. En Schu-
bert notar einnig stef í verkið úr
Öheftur tjákraftur
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Metnaðarfullar valkyijur virð-
ast vera í þann veginn að taka
við af karlpeningnum, hvað varð-
ar stórar og ábúðarmiklar sýning-
ar.
Hver stórsýning þeirra rekur
aðra á hveiju ári, en fyrir aðeins
fáum árum var ein slík dijúgur
viðburður og ár á milli þeirra.
Nína heitin Tryggvadóttir hélt
lengi uppi merkinu um slík stór-
virki, en nú er kominn fram á
sjónarsviðið heill her af galvösk-
um myndlistarkonum.
Að sjálfsögðu hljóta þær að
gjalda þess, að sýningar þeirra
eru ekki lengur stórfrétt fyrir það
eitt, að þær eru konur, en um
leið er það styrkur þeirra, þar sem
nákvæmlega sömu kröfur eru
gerðar til þeirra og karlpenings-
ins, — ef ekki ennþá meiri!
Myndlistarkonan Jóhanna
Bogadóttir er ein þeirra kvenna,
sem mikið hefur borið á á undan-
förnum ái-um og var slíkri fram-
sókn þó ekki spáð í uphafi ferils
hennar.
Jóhanna hefur víða farið og
víða sýnt myndir sínar, jafnt
grafík sem málverk og. þá einkum
í Finnlandi, þar sem hún hefur
verið í slagtogi við þá ágætu vini
vora.
Það hefur fylgt henni frá upp-
hafi að nota nokkur myndtákn,
sem hún hefur endurtekið í síbylju
og með litlum breytingum.
Það er helst á allra seinustu
árum, sem breytinga hefur orðið
vart, og þær koma greinilegast
fram á sýningu hennar á Kjarvals-
stöðum um þessar mundir, en þar
hefur hún fyllt vestari sal og vest-
ari gang af myndverkum sínum,
aðallega málverkum, en innan um
eru olíu- og þurrkrítarmyndir. Það
er mikill kraftur í þessum mynd-
um, svo mikill að manni dettur
jafnvel í hug sprengikraftur. Og
ekki er hún spar á sterku litina,
sem eins og ólmast og byltast á
myndfletinum og eiga bágt með
að rótfesta sig, en æða á móti
skoðandanum og bjóða honum í
sjónrænan pataldur.
Þessi hamslausi ofsi augna-
bliksins hefur heilmikið verið iðk-
aður í Finnlandi á undanförnum
árum svo sem sjá má t.d. í mynd-
um Ullu Rantanen, en sem er þó
af allt öðru og ljóðrænna upplagi.
Hér er um expressjónisma að
ræða eða eins konar úthverft inn-
sæi — myndefni úr hlutveruleik-
anum verður vaki óhefts tilfinn-
ingaflæðis á myndfletinum.
Tvær ólíkar myndir gefa þetta
ótvírætt til kynna „Sköpun“ (6)
og „Undir indverskrj sól“ (15),
en hér kemur gamla stigaformið
fram í nýjum og myndrænni bún-
ingi. Stigaformið hefur lengi loðað
við myndheim Jóhönnu en nú
brýtur hún það og nálgast á ýmsa
vegu þá virðist listakonan hafa
komist í snertingu við dýpri inni-
Jóhanna Bogadóttir
viði málverksins í myndum eins
og „Við hamarinn" (10), „Útsær“
(14), og „Svörtusker" (23). Hér
er litnum fullkomlega haldið í
A Gerðubergi
Á dögunum gerði ég mér ferð
í menningarstofnun þeirra Breið-
hyltinga í Gerðubergi.
Þar stendur nú yfir sýning hins
nafnkennda teiknara'Ragnars Lár
á allmörgum myndverkum.
Það er alllangt síðan ég átti
leið þangað síðast, enda ekki mik-
ið um að haldnar séu sýningar á
þessum stað, svo sem var í fyrstu,
enda er ekki hægt að segja, að
sýningaraðstaðan sé hin ákjósan-
legasta. Hins vegar taka verk
ýmissa málara í eigu Reykjavíkur-
borgar sig ágætlega út á veggjun-
um og þá einkum á neðri hæðinni.
Hvað varðar sýningar, sem áð-
ur hafa verið haldnar, þá hafa
mér fundist veggirnir á neðri
hæðinni og t.d. kaffistofunni mun
betur fallnir til að taka við mynd-
unum, en hinir þröngu gangar
uppi, sem naumast hefur verið
gert ráð fyrir í upphafi að yrðu
nýttir til sýningahalds.
Þessar myndir Ragnars Lár eru
í senn fíguratívar sem hálffígúra-
tívar ásamt því að vera hreint
óhlutlægar. Flestar unnar hratt
og af mikilli sköpunargleði.
En nú er það svo með þessa
tegund óhlutlægrar listar, að hún
krefst annarra og hnitmiðaðri
Ragnar Lár
vinnubragða en hér koma fram —
eiginlega þrotlausrar vinnu og
einbeitni.. Hér er nefnilega falin
mikil glíma við liti og form og að
skila þeim á þann hátt frá sér,
að skoðandinn skynji þau átök,
skefjum en þó krauma þær af
innra lífi.
Hið sama má segja um ýmsar
krítarmyndirnar svo sem „Sumar-
mynd“ (II), „Glóð“ (32) og „Um-
brot“ (35). Þá er fjörleg og kröft-
ug teikning í krítarmyndunum „Á
ferð og flugi“ (30) og „Græna
dýrið“ (37).
Það sem er mikilverðast við
myndirnar á þessari sýningu er,
að Jóhanna er að víkka út mynd-
og tæknisviðið og um leið skyn-
sviðið og má hér Indlandsferð
fyrir ári eða svo eiga stóran hlut
að máli.
Fátt víkar meira út skynsviðið
en ferðalög á vit framandi menn-
ingarsvæða og um leið færa þau
mann nær eigin sjálfi.
Að öllu samanlögðu er hér um
að ræða ótvíræðasta framlag Jó-
hönnu Bogadóttur til myndlistar-
innar fram að þessu.
sem að baki liggja, þótt hann
geri sér alls ekki grein fyrir þeim.
Þetta sér maður t.d. mjög vel
í myndum franskra „konkret“-
málara sjötta áratugarins og
strangflatalistarmálverkum yngri
kynslóðar, en þessi listastefna
hefur lifað góðu lífi meðal áhang-
enda sinna allan tímann þótt hún
hafi ekki verið á oddinum.
Það hefur svo fjareka margt
verið misskilið hér á landi varð-
andi eðli núlista, og myndræn
staðfesta hefuf ekki verið sterk-.
asta hlið okkar manna. Þvert á
móti hafa þeir iðulega breytt um
stíl á einni nóttu þegar annað
hefur komið upp ytra. Línudans
er þetta nefnt af hinum stað-
fastari í útlandinu.
Það hefur verið mikið flug og
mikill þeytingur í lífi gerandans
og það kemur fram í myndum
hans á þessari sýningu. Það er
líkast sem að Moli litli flugustrák-
ur og Boggi blaðamaður séu á
næsta leiti.
Mér þótti tæknin, sem Ragnar
beitti í mynd sinni af Ása í Bæ,
áhugaverð, og hér gæti hann náð
miklu meiri árangri méð hnitmið-
aðri vinnu, því hún býður upp á
svo marga spennandi möguleika.
En athyglisverðustu nlyndimar
á sýningunni þóttu mér þrenning-
in „Kontra, Krókalda og Kvk.'.ing-
ur“, en í þeim öllum koma fram
raunsönn átök við samanlagðan
efniviðinn.