Morgunblaðið - 28.01.1990, Page 12

MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUÐAGUR 28. JANÚAR 1990
12 C
Minning:
Benedikt Guðmunds■
son á Staðarbakka
Það var hátíð í huga lítils stráks
þegar hann fékk að fara með föður
sínum frá Hvammstanga fram að
Staðarbakka til þess að heimsækja
frændfólkið úr föðurætt. Hátíð var
það ekki aðeins vegna þess að Mel-
staður og Staðarbakki voru og eru
sem tveir risar á verði, vestan Mið-
íjarðarár, gegnt risunum austan
megin árinnar, en einnig vegna
þess að þótt ættartaumar drengsins
hafi víst þrætt æði marga staði
sveitarinnar, var Staðarbakki og
ábúendur þar akkeri og höfuðból
þessára draumkenndu ættar-
tengsla. Á þessu höfuðbóli bjuggu,
það drengurinn man fyrst, Margrét
og Guðmundur, foreldrar þeirra
Staðarbakkasystkina. Síðar byggðu
jörðina bræðurnir Benedikt, Gísli
og Magnús, en dóttirin Anna settist
að í Reykjavík. Síðar byggði og
Staðarbakka Rafn, sonur Benedikts
og Ásdísar, og er þar nú þríbýli.
Af einhveijum ástæðum varð við-
dvölin á heimili Benedikts drengn-
um ógleymanleg. Benedikt var þó
áratugum eldri en drengurinn, svo
ekki var það jafnaldri að sækja jafn-
aldra heim þar sem var hann og
drengurinn. Hvers vegna svona var
skal ekki reynt að svara hér,
kannski var ástæðan einnig gömlu
hjónin, Margrét og Guðmundur,
sem í fegurð sinni og virðuleik virk-
uðu á drenginn eins og konungur
og drottning þessa heimilis og báru
í sér einhverja forvitnilega en ósn-
ertanlega ævintýraheima sem
drógu að sér forvitinn bamshuga.
í huga drengsins var Staðarbakki
höll, þar sem húsað var betur en á
öðmm bæjum, og þar var sem ryk
og hvers konar óhreinindi fengju
ekki þrifíst, sú var tilfinning
drengsins að minnsta kosti, en
gróðursetti jafnframt þá dálítið
óþægilegu kennd að meðfædd
strákapör hefðu lítinn hljómgmnn
á þessum stað. Kynslóðir koma og
fara. Guðmundur og Margrét hurfu
af sjónarsviðinu, faðir minn einnig,
en Staðarbakki hélt áfram að draga
mig til sín. Ég fór að kynnast Bene-
dikt, ekki aðeins sem ævintýra-
frænda heldur sem alvömfrænda
og til hans sótti ég handtak sem
ég þurfti áframhaldandi. Aldurs-
munur okkar varð æ minni og hafði
ég á tilfínningunni að hann eltist
miklu hægar en ég, og raunar tók
ég aldrei eftir því að Benedikt elt-
ist, slíkt var skap hans, minni hans,
lífsstíll og útlit. Ég fann mig vel-
kominn á heimili hans og Ásdísar,
hvort sem ég var einn á ferð eða
með fylgdarlið næstu kynslóðar
með mér og fljótlega var sú norður-
ferð vart farin að Staðarbakki og
Benedikt væru ekki stór þáttur
þeirrar ferðar. Nú á kveðjustund
skal þökkuð löng og hamingjurík
ævi. Staðarbakki stendur eftir fá-
tækari við brottför Benedikts og
skuggi mun hvíla yfir þessu höfuð-
bóli í dag, en minningin um Bene-
dikt mun lýsa í geislum nýrrar dag-
renningar og mörgum mun um
ókomna framtíð verða hátíð að
heimsækja Staðarbakka.
Ragnar Björnsson
í Fjallræðunni er að fínna þessi
orð meistarans í Nazaret: „Þér eruð
salt jarðarinnar, en ef saltið dofnar
með hveiju á þá að selta það? Ekki
kveikja menn heldur ljós og setja
það undir mæliker, heldur á ljósa-
stikuna: og þá lýsir það öllum, sem
eru í húsinu." Þessi áskorun, sem
á sínum tíma var beint til bænda
og fiskimanna frá Galfleu, er mér
ofarlega í huga þegar tengdafaðir
minn, Benedikt Guðmundsson bóndi
á Staðarbakka í Miðfirði, er kvadd-
ur héðan úr heimi. Allt hans ævi-
starf, hvert einstakt þeirra marg-
þættu verkefna sem honum voru
falin, var unnið af þeim hug að það
mætti verða öðrum til farsældar.
Ábyrgðarstörf hlóðust á hann þegar
á unga aldri, ekki vegna þess að
hann sæktist eftir þeim fyrir sjálfan
sig, persónuleg upphefð var honum
fjarri skapi, hégómagimd kitlaði
hann ekki. Hitt mun sönnu nær að
samferðamenn hans hafí fljótt
fundið að hann var skörpum gáfum
gæddur og þessum gáfum var stýrt
af ríkri réttlætiskennd og umhyggju
fyrir annarra hag. Slíkum mönnum
er óhætt að fá völd í hendur, þó
að þau séu svo óendanlega vand-
meðfarin. Benedikt'var líka mæta-
vel ljóst að lykillinn að hvers manns
gæfu, að því marki sem hann er í
eigin hendi, er í því fólginn að gefa
af þeirri auðlegð hjartans sem
auðna hefur veitt. Auðvitað hefur
staðið styrr um ýmsar þær ákvarð-
anir sem skylda lagði honum á herð-
ar að taka enda orkar flest tvímæl-
is þá gert er. Hitt var aldrei af
sanngirni unnt að draga í efa að
réttlæti réði gerð og sannfæring
fyrir góðum málstað. Eiginhags-
munir sátu aldrei í fyrirrúmi. Því
naut hann alla tíð djúprar virðingar
samferðamanna sinna. Verkefna-
skrá hans um opinber störf verður
ekki tíunduð hér, það munu aðrir
gera sem betur til þekkja af eigin
raun.
Þótt mikill tími færi í fjölþætt
embættisstörf í þágu sveitunga og
samfélags var umhyggja hans
sterkast bundin hans nánustu.
Heimilið og íjölskyldan var honum
öllu öðru kærara. í samveru við
eiginkonu og börn og í daglegri önn
bóndans fann hann lífsfyllingu og
lífsnautn. Hann þekkti af eigin raun
hverfulleik lífsins og vissi að skjótt
getur sól brugðið sumri. Slík
reynsla, þótt bitur kunni að vera,
leiðir af sér þá auðmýkt hjartans
gagnvart undri lífsins sem nauðsyn-
leg er til að geta notið gjafa þess
án skilyrða.
Natni Benedikts við skepnur var
við brugðið og oft leituðu grannar
til hans er vanda bar að höndum í
þeim efnum. Virðing hans fyrir
lífinu kom einkar skýrt fram í dag-
legri umgengni við húsdýrin, í aug-
um hans voru þau ólíkir einstakling-
ar sem bar að virða og sýna alúð.
Þau voru hvort tveggja í senn vinir
hans og lífsbjörg heimilisins, þótt
það kunni að hljóma sem þversögn
í eyrum þeirra er slitið hafa rætur
við íslenska mold. Tjaldurinn, sem
á seinni árum var fastur sumargest-
ur á flötinni sunnan við bæinn, hjón
með eitt barn, stundum tvö, átti
marga stund athygli íbúa hússins.
Daglegt og sumarlangt bardús
þeirra og brauðstrit var einn af
mörgum gleðigjöfum hversdagsins,
þessi smámynd af lífinu í hnot-
skurn.
Áttræður maður og fjórum árum
betur man tímana tvenna. Hann
þekkir raunar búskaparhætti
margra alda. Benedikt hafði séð
hið gamla ísland bænda og sjó-
manna líða undir lok og nútíma
borgarsamfélag rísa á grunni þess.
Samfélag allsnægta taka við af
örbirgð. Hann fagnaði framförum
en var jafnframt ofarlega í huga
mikilvægi þess að fólk kynni að
nýta þær sér og öðrum til auðugra
lífs, vissi sem var að það stoðar
manninn lítt að eignast öll auðæfí
veraldar ef hann glatar sálu sinni.
Vart mun hjá því fara að fyrir-
boðar ellinnar veki mörgum nokk-
um kvíða í brjósti. Benedikt hafði
stundum orð á því að það væri erf-
itt hlutskipti gamals fólks að verða
öðrum til byrði. Þar var gæfan
honum hliðholl. Hann hélt óskertri
dómgreind og sæmilegum líkams-
styrk til hinstu stundar. Á gamlárs-
dag gekk hann, eins og svo ótal
sinnum áður, spölinn suður bakk-
ann til að heilsa upp á fólkið á
heimili yngsta sonar síns og líta við
í fjárhúsunum. Þau spor hins aldna
öðlings mörkuðust lítt í frera jarð-
ar, en lífsspor hans hafa markað
marga þá braut sem um ókomna
tíð er greiðari göngu en ella hefði
verið.
Blessuð sé minning hans.
Ólafur H. Jóhannsson
í dag, 27. janúar, er til moldar
borinn öðlingsmaðurinn Benedikt
Guðmundsson, fyrrverandi hrepp-
stjóri á Staðarbakka.
Benedikt var fréttaritari Morg-
unblaðsins í Miðfirði. Þegar blaðið
sagði frá láti hans gat það um
helstu störf hans, bæði opinberstörf
fyrir sveit og sýslu svo og önnur
félagsmálastprf, svo ég rek það
ekkert nánar hér.
Ekki heldur ætla ég að segja frá
ætt hans og uppruna. Það munu
vafalaust gera mér færari og kunn-
ugri menn.
Ég vil bara minnast míns góða
vinar, Benedikts á Staðarbakka, en
við áttum margvísleg samskipti í
hartnær fjóra áratugi, bæði í opin-
beru lífí, en hann var oddviti, hrepp-
stjóri og sýslunefndarmaður sveitar
sinnar, og svo á öðrum sviðum
mannlegra samskipta.
Benedikt var mjög athugull mað-
ur og á mannfundum flutti hann
mál sitt af festu og með skýrum
rökum. Honum lá fremur lágt róm-
ur en menn hlustuðu á hann án
þess að hann þyrfti að hrópa upp
eða beija í borðið. Hann var traust-
ur og það stóð sem hann sagði.
Síðasta samtal mitt við Benedikt
var sunnudagskvöldið fyrir andlát
hans. Hann hafði verið á sjúkrahús-
inu á Hvammstanga og var nýkom-
inn heim. Gamall sveitungi hans
þar hafði beðið hann um skilaboð
til mín og vildi hann koma þeim
strax til skila og hafði þannig stað-
ið við gefið loforð.
Staðarbakki er góð og hæg jörð.
Öll eða næstum öll graslendi. Þar
hefir hann og kona hans búið góðu
búi og nú hefir sonur þeirra tekið
við. Þau geta því verið ánægð með
ævistarfið. Hann var virtur í sveit
sinni og héraði og af öllum þeim
er skipti áttu við hann. Þegar
lífsstarfinu er lokið og ævikvöldið
komið er gott að geta kvatt þennan
heim án þess að liggja lengi sjúkur
eða verða barn öðru sinni.
Benedikt var gæfumaður. Hann
kvæntist góðri konu og saman áttu
þau mannvænleg börn og að leiðar-
lokum fékk hann að fara með fulla
andlega reisn. Við minnumst hans
sem virðulegs öldungs, sem þó bar
aldurinn svo vel að hann leit fremur
út fyrir að vera um sjötugt en ekki
hálfníræður, manns sem gladdist
yfír framförum og bættum kjörum,
en lofaði ekki sífellt hina gömlu
góðu daga, en lagði sig þó fram
um að varðveita menningarverð-
mæti genginna kynslóða. Menn eins
og Benedikt eru kjölfestan í þjóð-
félagi okkar og meðan slíkir eru til
— og sem betur fer eru þeir og þær
margar — er þjóðerninu ekki hætt.
Ég get ekki fylgt vini mínum
síðasta spölinn, en ég og kona mín
sendum Ásdísi og fjölskyldunni
innilegar samúðarkveðjur. Góður
drengur er genginn. Guð blessi
minningu háns.
Jón ísberg
Við fráfall Benedikts á Staðar-
bakka hvarflar hugurinn tvo ára-
tugi aftur í tímann. Mig hafði lengi
langað til að kanna nýjar slóðir og
kynnast af eigin raun bændum og
búskaparháttum í öðrum fjórðung-
um en mínum eigin. Og fyrir milli-
göngu Gísla Kristjánssonar hjá BÍ
var ég svo heppinn á þorra 1969
að komast sem vetrarmaður að
höfuðbólinu Staðarbakka í Miðfirði
til Benedikts Guðmundssonar og
konu hans, Ásdísar Magnúsdóttur.
Þennan vetur og þann næsta var
sonur þeirra hjóna og núverandi
bóndi á Staðarbkka við nám á
Hvanneyri svo þörf var liðsauka,
enda Benedikt farinn að bila til
heilsu og gegndi auk búskaparins
ýmsum tímafrekum trúnaðarstörf-
um fyrir sveit sína og hérað.
Er ekki að orðlengja það að mér
var af þeim góðu hjónum, tekið eins
og ég væri einn úr barnahópnum
þeirra og ekkert til sparað að koma
mér til nokkurs þroska í búmennt
Miðfirðinga og þá ekki síður í kynni
við menningar- og félagslíf héraðs-
búa.
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
SVAVA JÓHANNSDÓTTIR,
Teigaseli 7,
Reykjavík,
verður jarðsungin þriðjudaginn 30. janúar kl. 13.30 frá Fossvogs-
kirkju.
Þóra Ólafsdóttir, Gústav Nilsson,
Guðrún Ólafsdóttir, Ólafur Nilsson,
Jóhann Ólafsson, Sigurbjörg Sigurpálsdóttir.
t
Eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir, afi og langafi
ÞORSTEINN GUÐMUNDUR ÞORSTEINSSON,
Bogahlíð 18,
Reykjavík
andaðist í Borgarspítalanum 26. janúar.
Veronika Konráðsdóttir,
börn , tengdabörn, barnabörn og
barnabarnabörn.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaöir og afi,
SIGURLAUGUR SIGURÐSSON
vélstjóri,
Kaplaskjólsvegi 54,
sem lést 17. janúar sl., verður jarðsunginn frá Fossvogskapellu
þriðjudaginn 30. janúar kl. 15.00.
Anna M. Thorlacius,
börn, tengdabörn og barnabörn.
í tómstundum var mér heimilis-
jeppinn alltaf sjálfsagður til ferða-
laga út og norður um hérað og
ekkert mál að flýta mjöltum svo
ég kæmist í tæka tíð á þorrablót á
Hvammstanga eða körfuboltaæf-
ingu í Reykjaskóla.
Það var því með meira en glöðu
geði að ég vistaðist aftur að Bakka
næsta vetur og fram á vorið, uns
Rafn kom alfarinn heim frá Hvann-
eyri.
Síðan hefur mér of sjaldan gefist
tækifæri til að rækja vináttu við
þetta góða fólk, og núna er Bene-
dikt er horfinn yfír móðuna miklu,
koma upp í hugann margar myndir
frá þessum ánægjulegu og lær-
dómsríku mánuðum á Staðarbakka.
Ég man góða hirðinn Benedikt
er kind vantaði, komið undir rökkur
og ég ókunnur hættum í beiti-
landinu upp á hálsinum, hvað hand-
tökin voru snögg að búa sig til leit-
ar og eins fótaburðurinn er haldið
var frá bíl, svo varla var að ég
hefði við honum og er þó óvanur
að þurfa að horfa til lengdar á bak-
svip gangandi samferðamanna. En
kindina fann hann ofan í kalda-
vermslisafætu og var henni þar með
borgið, þó ekki mætti miklu muna.
Eg man seinna vorið nákvæman
og velvakandi Morgunblaðsfrétta-
ritarann Benedikt, öskufallsmorg-
uninn í Heklugosinu, er hann var
að vega og þykktarmæla tiltekinn
flöt öskulagsins á heyvagninum á
hlaðinu og síma svo niðurstöðumar
suður hið bráðasta. Ég man Bene-
dikt sem formann fasteignamats-
nefndar grafalvarlegan yfír skrám
og skýrslum ásamt þeim félögum
sínum, Axeli í Valdarási og Óskari
í Víðidalstungu, og svo á kövldin
leikandi á als oddi í lomber með
þeim kumpánum. Ég man vit- og
úrræðamanninn Benedikt, sem
sveitungar leituðu gjaman til er
mikið lá við og sem á svipstundu
var boðinn og búinn til að bijótast
með þeim suður yfir illfærar heiðar
til að tala þeirra máli við þingmenn
og valdastofnanir í höfuðstaðnum.
Og síðaat en ekki sízt minnist ég
kvöldstundanna með þeim hjónum
í eldhúsinu eða stofunni á Bakka,
þar sem rætt var um alla heima
og geima, menn og málefni, góðleg
kímnisbrosin og blik í augum hús-
ráðenda þegar eitthvað spaugilegt
bar á góma og þó man ég aldrei
til að talað væri illa um nokkurn
mann á þessum kvöldum og ævin-
lega barið í brestina, væri þess
nokkur kostur.
Elsku Ásdís mín, einlægar sam-
úðarkveðjur til þín og þinna héðan
að vestan. Blessuð sé minning þess
góða drengs, Benedikts Guðmunds-
sonar á Staðarbakka.
Indriði Aðalsteinsson,
Skjaldfonn.
Þegar ég frétti lát Benedikts á
Staðarbakka urðu mér efst í huga
minningar frá árinu 1934. Þá var
ég ung, nemandi í Reykjaskóla í
Hrútafirði. Það var jólafrí. Bíll frá
Hvammstanga kom til að sækja þá
sem ætluðu í austurátt, yfír Hrúta-
fjarðarháls. Ég fór úr bílnum þar
sem vegurinn liggur inn í Miðfjarð-
ardali. Minnist þess ekki að hafa
verið í slíkum vandræðum með
sjálfa mig eins og þá. Þetta var
sennilega skemmsti dagur ársins
og ég þurfti að labba heim, 20-25
km leið, alein í myrkri. Það þorði
ég ekki. Allt í einu kom mér til
hugar að fara niður að Staðarbakka
og biðjast gistingar. Ég kvaddi þar
dyra. Komu á móti mér húsmóðirin
og dóttir hennar, Sigríður, sem
stundum var köliuð Miðfjarðarsól.
Ég þurfti ekki að biðjast gistingar
því mæðgurnar sögðu einum rómi:
Viltu ekki gista hjá okkur í nótt?
Þeim móttökum mun ég aldrei
gleyma. Benedikt kynntist ég mjög
lítið, en allt er ég hef um hann
heyrt sagt er gott. Ásdísi frænku
minni og hennar fjölskyldu sendum
við Óskar einlægustu samúðar-
kveðju með orðum Jóns Bergmann
er hann kvað:
Sorgin lifir sameinuð
sem að oss er kveðin, .
hún er öll í ætt við Guð
eins og dýpsta gleðin.
Svanlaug Daníelsdóttir