Morgunblaðið - 23.03.1990, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 23.03.1990, Blaðsíða 21
20 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARZ 1990 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARZ 1990 21 * JltogmiÞIftfrtfe Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aðstoðarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík HaraldurSveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift- argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 90 kr. eintakið. Litháen gegn Kremlarvaldinu A Aþeim fímm árum sem liðin eru síðan Míkhaíl Gorb- atsjov tók við valdataumunum í Kreml hefur þróunin verið á þann veg, að Kremlveijar hafa hörfað úr einu víginu á eftir öðru. Á sínum tíma ræddu menn um friðartillögur Gorb- atsjovs, þegar hann samþykkti hugmyndir Vesturlanda um það, hvemig staðið skyldi að gagnkvæmri afvopnun. Hern- aðaraðgerðir Sovétmanna í Afganistan drógust smátt og smátt saman þangað til herafl- inn var kallaður heim. Sovéskur stuðningur við marxísk ríki í þriðja heiminum er aðeins svip- ur hjá sjón. Eftir að ljóst varð að sovéskum herafla yrði ekki beitt til að styðja við bakið á leppstjórnunum í Austur-Evr- ópuríkjunum hurfu þær frá völdum hver á eftir annarri. Út á við hafa stjórnarhættir Gorbatsjovs einkennst af eftir- gjöf. Hann hefur hvérgi sagt hingað og ekki lengra. Ahrifa þessarar stefnu gætir nú í vaxandi mæli innan Sov- étríkjanna sjálfra. Einstakar þjóðir í þessu margþjóða ríki em teknar til við að beijast fyrir eigin sjálfstæði. Litháar em komnir lengst á þeirri braut og hafa þegar lýst yfír sjálf- stæði sínu og eindregnum vilja til að ræða um sambandsslit við Kremlveija. Þá rís Gorbatsj- ov upp í krafti nýfengins for- setavalds og segir: Hingað og ekki lengra! Gorbatsjov hefur virst gæta þess að hafa borð fyrir bára í samskiptum sínum við Litháa. Þótt hann hóti þeim í öðru orð- inu hefur hann í hinu látið í það skína, að hann kunni að vera til viðræðu um sjálfstæði þeirra. Aðgerðir Sovétforset- ans síðustu sólarhringa: úr- slitakostir fyrir helgina, aukin varðstaða um þær eignir sem hann telur sovéskar, innköllun á skoptvopnum hjá almennum borgurum í Litháen og hert landamæravarsla, ekkert af þessu lofar beinlínis góðu um framhaldið. Hefur hann hafnað sáttaleiðinni? Á það hefur verið bent með- al annars af Míkhaíl Vosl- enskíj, sem þekkir vel innviði Kremlar, að beiti Gorbatsjov hervaldi í Eystrasaltslöndunum glati hann ekki aðeins vinsæld- um á Vesturlöndum heldur einnig stöðu sinni heimafyrir, þar sem vinsældimar út á við séu hans mesti styrkur inn á við. Völdin era Gorbatsjov kær og vonandi notar hann þau ekki til ofbeldisaðgerða í Lithá- en. En hefur hann ekki þegar gengið af svo mikilli hörku gegn Litháum, að hann geti ekki snúið við nema þeir falli frá kröfum um sjálfstæði? Tekst honum án valdbeitingar að kæfa sjálfstæðisviljann? Spurningar sem þessar verða sífellt áleitnari. Á þessari stundu er ekki unnt að svara þeim. Allir fijálshuga menn og þjóðir hljóta á hinn bóginn að skipa sér á bak við Litháa með óskum um að þeir nái markmið- um sínum, frelsi og sjálfstæði. Á sama tíma og Litháar bjóða Kremlarvaldinu birginn og segjast ekki ætla að afsala sér réttinum til sjálfstæðis, eru ráðamenn fijálsra þjóða með vífilengjur um það, hvort þeir eigi að viðurkenna Litháen af tillitssemi við Sovétstjórnina. Ástæða er til að mótmæla slíkum undanbrögðum harð- lega og hvetja til pólitísks og siðferðislegs stuðnings við sjálfstæðisbaráttu Litháa og annarra kúgaðra þjóða innan Sovétríkjanna. Uppreisní borgar- málaráði * Ifyrrakvöld var gerð uppreisn í borgarmálaráði Álþýðu- bandalagsins í Reykjavík, þeg- ar meirihluti ráðsins lýsti yfir stuðningi við Kristínu Á. Ólafs- dóttur sem hefur gengið til liðs við ný samtök í komandi borg- arstjórnarkosningum. Stjórn Alþýðubandalagsfélagsins í Reykjavík brást hart við og lýsti ákvörðun borgarmálaráðs- ins ólögmæta. Ráðið sjálft er eðlilega í upplausn eftir þessa uppákomu og enn óljósara er en áður hvort Alþýðubandalag- ið láti yfirleitt nokkuð að sér kveða með eigin röddu í kosn- ingunum. Alþýðubandalagið er ekki einungis klofið í Reykjavík. Engu er líkara en að það sé að leysast upp í frumeindir og hverfa. LÆKKUN á verði hlutabréfa Flugleiða hefúr verið 16,7% að raunvirði frá síðasta aðalfúndi. Á sama tíma hefur raunhækkun á meðalgengi skráðra hluta- bréfa orðið 19,2%. Svone&it innra virði hlutafjár í Flugleið- um, sem er hlutfall naftiverðs hlutabréfa af eigin fé, var 70% samanborið við meðaltal ann- arra skráðra hlutabréfa sem er 125%. „Það er athyglisvert að verð hlutabréfa félagsins hefur lækkað frá síðasta aðalfundi og eru sjálf- sagt margar ástæður fyrir því,“ sagði Sigurður Helgason stjórnar- formaður í ræðu sinni á aðalfund- inum. „í fyrsta lagi hefur rekstur- inn ekki gengið nægjanlega vel. í öðru lagi var boðið út aukið hluta- fé eftir síðasta aðalfund eins og kunnugt er, en þá var hlutafé aukið um 150 milljónir króna og selt með yfirverði á 289 milljónir króna. Þá hefur einnig sú staða komið upp að ýmsir af eldri hlut- höfum félagsins hafa viljað losa fé og því selt sín hlutabréf. Þetta hefur skapað aukið framboð á hlutabréfum félagsins og leitt til lækkunar." Sigurður sagði að Ijóst mætti vera að verð hlutabréfa Flugleiða væri mjög lágt um þessar mundir. Fyrir eigið fé félagsins greiddu menn aðeins 70 krónur fyrir hveij- ar 100 krónur hjá Flugleiðum á sama tíma og menn greiddu að meðaltali 125 krónur fyrir hveijar 100 krónur hjá öðrum félögum. Fyrir utan eigið fé væru duldar eignir hjá Flugleiðum sem ekki kæmu fram í reikningum og þá aðallega eign í flugvélum. „Reynsla af verðmyndun hluta- bréfa almenningshlutafélaga á öðrum mörkuðum er á þann veg að því fleiri hluthafar sem eru og því dreifðari sem eignaraðildin er, því sannari mynd af stöðu félags sé að finna í verðmynduninni. Hugsanlega er hér skýring á lækk- í ræðu sinni á aðalfundi Flug- leiða sagði Sigurður Helgason stjómarformaður félagsins að óhagstæðri þróun í innanlands- fluginu yllu meðal annars breyttar aðstæður þ.e.a.s. vegakerfi lands- ins hefði stórbatnað sem aftur hefði leitt af sér að ferðalög með bílum á milli byggðarlaga væri mun betri kostur en áður. „Þá hefur kostnaður farið síhækkandi samfara ströngum verðlagshöft- um. Sem dæmi um hækkun kostn- aðar má nefna að á síðastliðnum fimm árum hefur kostnaður vegna lendingargjalda í innanlandsflugi hækkað um 563% á sama tíma og lánskjaravísitala hefur hækkað um 164%. Hér hefur ríkisvaldið því hækkað þessi gjöld iiðlega andi verði hlutabréfa Flugleiða þar sem veruleg samþjöppun hefur orðið í hlutafjáreign í félaginu." Kristinn Olsen úr stjóm KRISTINN Olsen gekk úr sljórn Flug- leiða á aðal- fúndi félags- ins í gær eftir 46 ára setu í stjórnum fé- lagsins _ og Loftleiða. í hans stað tók sæti Ólafúr Ó. Johnsson en auk þess voru þeir Halldór H. Jónsson, Indriði Pálsson og Grétar Br. Kristjánsson end- urkjörnir í sfjórnina. í varastjórn Flugleiða voru kjörnir þeir Jóhann J. Ólafsson, Jóhannes Markússon og Bene- dikt Sveinsson en sá síðast- nefndi kom í stað Dagfinns Ste'f- ánssonar. Aðrir stjórnarmenn í Flugleiðum eru nú Sigurður Helgason, formaður, Hörður Sigurgestsson, Árni Vilhjálms- son, Kristjana Milla Thorsteins- son og Páll Þorsteinsson. Kristinn Olsen er einn af stofnendum Loftleiða og hefur að baki yfir 26 þúsund flugtíma. Hann lærði að fljúga í Kanada árið 1941 og var um skeið hjá flugher Kanada. Hann kom hingað árið 1944 og var meðal þeirra fyrstu til að fljúga Rolls Royce 400 farþegaflugvélum. Þær voru þá stærstu vélarnar í farþegaflugi yfir Atlantshaf með sætum fyrir 200 farþega. þrefalt miðað við aðrar hækkanir í landinu. Auknum álögum ríkisins í mun hærri lendingargjöldum er nú fylgt eftir með virðisaukaskatti á þennan rekstur, sem stórhækkar rekstrarkostnað og rýrir sam- keppnisstöðuna verulega.“ Sigurður Helgason sagði að á meðan umræða og könnun um framtíð innanlandsflugsins stæði yfír væri ekki timabært að ræða um endurnýjun á flugflota í innan- landsflugi. „Ljóst er að ekki er hægt að ætlast til þess af hluthöf- um þessa félags, að þeir leggi áfram til miklafjármuni til að styrkja innanlandsflug félagins. Hér verður að verða breyting á. Endarnir verða að ná saman.“ í ræðu Sigurðar Helgasonar, for- stjóra Flugleiða, á aðalfundi félags- ins í gær, kom fram að tvær ástæð- ur yllu því að tekjur voru minni en samkvæmt áætlunum. „Í fyrsta lagi var efnahagsástand slæmt hér á landi, sérstaklega á seinni hluta ársins,“ sagði hann. „Þetta hafði mikil áhrif á farþegaflutninga til og frá íslandi í nóvember og desem- ber. Afkoma í þessum tveimur mánuðum var mjög slæm og er það helsta skýring þess að afkoma varð verri en áætlun gerði ráð fyrir. Önnur ástæða er, að farþegar í Norður-Atlandshafsflugi voru færri, en reiknað var með.“ Heildarfjárfestingaráætlun 20,4 milljarðar Á árinu 1989 bættust í flota Flugieiða tvær Boeing 737-400- flugvélar og í ár koma þijár vélar til viðbótar, þ.e.a.s. ein Boeing 737-400 og tvær Boeing 757-200. Á næsta ári koma svo enn til við- bótar ein 757-200 flugvél og ein Boeing 737-400 flugvél. Heildar- fjárfestingaráætlun Flugleiða er samtals rúmlega 20,4 milljarðar króna. „Hefur svo smátt flugfélag sem Flugleiðir eru á alþjóðamælikvarða, efni á slíkri endurnýjun á flugflota sínum í einu lagi?“ spurði Sigurður. „Svarið er í raun einfalt. Flugleiðir verða að endurnýja flugflota sinn eins hratt og mögulegt er. Ástæðan er sú, að þessar nýju flugvélar eru mun hagkvæmari í rekstri og eldri flugvélar eru einfaldlega ekki sam- keppnishæfar. Sem dæmi má nefna, að Boeing 737-400-vélarnar eyða allt að 40% minna eldsneyti en eldri vélar félagsins. Þessi munur er enn meiri ef Boeing 757-200-flugvél- arnar eru bornar saman við DC-8- vélarnar. Viðhaldskostnaður er lægri, það eru færri í áhöfn nýju vélanna og lendingar-, afgreiðslu- og yfirflugsgjöld eru einnig minni. Á móti þessu kemur hins vegar mun hærri fjármagnskostnaður. Staðreyndin er hins vegar sú, að heildarkostnaður nýja flugvélaflot- ans er lægri en gamla flotans. End- urnýjun flugflotans er því lykillinn að því, að fyrirtækinu takist að snúa taprekstri undanfarinna ára í hagnað.“ Sigurður Helgason isagði að ekki mætti láta staðar numið við þær fjárfestingar, sem þegar hefðu ver- ið ákveðnar. „Framundan eru ákvarðanir um endurnýjun innan- landsflotans og um byggingu flug- skýlis í Keflavík. Bæði þessi verk- efni eru mjög mikilvæg. F-27-flug- vélar félagsins hafa þjónað fyrir- tækinu vel, en þær eru komnar til ára sinna. Nýrri flugvélar eru mun hagkvæmari í rekstri." Sigurður sagði að á fyrstu tveim- ur mánuðum þessa árs hefðu rekstr- aráætlanir staðist. „í febrúarmán- uði gerðum við heldur betur en rekstraráætlun gerði ráð fyrir. Bók- anir hjá okkur eru nokkuð góðar og fram í september erum við með 14% aukningu á bókunum í Evrópu- fluginu miðað við sama tímabil í fyrra. í Norður- Atlantshafsfluginu éru kannski aðeins færri bókanir en við erum með aðeins minna framboð vegna minni véla.“ Flug milli Stokkhólms og Washington Flugleiðir munu þann 7. maí hefja flug milli Stokkhólms og Baltimore/Washington. Sigurður Helgason segir að gert sé ráð fyrir að ná þeim aðilum sem séu í við- skiptaferðum milli þessara staða á hærri fargjöldum og bjóða sömu fargjöld og SAS og fleiri félög eru að bjóða milli Skandinavíu og Bandaríkjanna. „Við gerum ekki ráð fyrir því að vera með eins stóra hlutdeild í okkar flugvélum af Saga-Class fargjöldum og t.d. SAS en við ætlum að auka við það sem við höfum í dag og það ætti að geta bætt afkomu Norður-Atlants- hafsflugsins." Sigurður sagði að gerður hefði verið markaðssamningur við banda- ríska flugfélagið USAir og gætu Flugleiðir boðið mjög hagstætt tengiflug frá Baltimore/Washing- ton til staða innan Bandaríkjanna. Sigurður Helgason, stjórnar- formaður Flugleiða, vék að mögu- legu samstarfi við erlend flugfélög í ræðu sinni á aðalfundinum. Hann sagði það mjög áleitna spurningu hvort Flugleiðir þyrftu ekki að ganga til einhvers konar samstarfs við erlent flugfélag til þess beinlín- is að tryggja tilveru sína þegar til lengri tíma væri litið. Stjórn félags- ins hefði rætt þessi mál, en engar ákvarðanir verið teknar. Hann nefndi einnig þróunina fram að 1992 og sagði að nokkrar vonir hefðu verið bundnar við að flugfélög innan EFTA-landanna fengju að taka þátt í fijálsræði innan Evrópu- bandalagsins eftir 1992. „í sann- leika sagt eru ýmsar blikur á lofti að því er þetta varðar þannig að það er langt í frá að nokkur vissa sé fyrir því að þarna gefist tæki- færi fyrir félag eins og Flugleiðir til að hasla sér völl á þessu stóra markaðssvæði Efnahagsbandalags- ins.“ Hafdís hefur flugið Hafdís, fyrri Boeing-757 þota Flugleiða, flaug í fyrsta sinn sl. þriðjudag. Myndin var tekin nokkrum sekúndum eftir að hún hóf sig á loft frá Renton-flugvelli Boeing-verksmiðjanna við Seattle. Flugvélin verður afhent Flugleiðum í byijun apríl. Önnur samskon- ar þota er nú í smíðum og verður einnig afhent Flugleiðum í vor. Þær verða notaðar í Atlantshafsflugi félagsins. i AÐALFUNDUR FLUGLEIÐA Hlutabréf í Flugleiðum; Lækkuðu um 16,7% að raunvirði á ári Innra virði hlutafjár 70% Morgunblaðið/Árni Sæberg Á aðalíúndi Flugleiða kom fram að forráðamenn félagsins eru bjartsýnir á að afkoma félagsins muni batna með tilkomu nýju flugvélanna. Sigurður Helgason stjórnarformaður í ræðustóli og stjórnin við háborðið. Nýju vélarnar taldar snúa rekstrarskilyrðum Flugleiða til hins betra: Stefiit að því að hagiiað- ur verði 5-7% af tekjum FLUGLEIÐIR steftia að því að hagnaður af reglulegri starfsemi eftir skatta verði að lágmarki 5-7% af tekjum eftir að flugfloti félagsins hefiir verið endurnýjaður. Forráðamenn Flugleiða telja að hinar nýju flugvélar séu svo miklu ódýrari í rekstri að það geri miklu meira en að vega upp aukinn fjármagnskostnað. Eins og komið hefur fram nam tap af reglulegri starfsemi félagsins 374,6 milljónum á síðasta ári. Þegar litið er yfír afkomu síðastliðinna þriggja ára kemur í ljós að heildarafkoma félagsins hefúr verið hagnaður að upphæð 632 milljón- ir króna. Hagnaður af sölu eigna og þá aðallega flugvéla hefúr num- ið 1.482 milljónum króna. Halli af rekstri hefur því orðið á þessum þremur árum að upphæð 850 milljónir króna. Þessar tölur eru á verðlagi hvers árs. Innanlandsflug Flugleiða: Rætt um að stoftia sér- stakt félag um rekstur STJÓRN Flugleiða hefúr ákveðið að kannað verði til hlítar hvort ekki beri að stofiia sérstakt félag um innanlandsflug félagsins. Talið er skynsamlegt að hafa samvinnu um stofnun slíks félags við landsbyggðarflugfélögin. Heildartap á innanlandsfluginu hefur numið 646 milljónum króna síðastliðin 10 ár og á síðastliðnu ári reyndist hallinn vera 146 milljónir. Samsvarar það 14,3% af veltu og hafði staðan versnað miðað við árið áður, en þá nam hallinn af veltu um 10,4%. Stjórn Lánasjóðs íslenskra námsmanna: Hugmyndir uppi um 100-200 millj. skerðingu lána NÁMSLÁN verða skert um 123 milþ‘ónir króna frá og með 1. júní næstkomandi, samkvæmt hugmyndum fúlltrúa ríkis- stjórnarinnar í stjórn Lánasjóðs íslenskra námsmanna. Þar er meðal annars gert ráð fyrir að lán til einstaklinga í foreldrahús- um verði skert um 30%, að lán til bóka-, tækja- og efniskaupa verði skert um 38% og að lán vegna skólagjalda lækki um 10 til 20%. Á fúndi í stjórn Lánasjóðsins á miðvikudag kom enn fremur fram, af hálfú ríkisstj órnarfulltrúanna, að hugsanlega þyrfti að skerða lánin enn frekar, eða sem næmi um 90 milljón- um króna. Tillögur um 123 milljóna króna skerðingu Samstarfsnefnd námsmanna- hreyfinga, Stúdentaráðs, Banda- lags íslenskra sérskólanema (BISN), Sambands íslenskra námsmanna erlendis (SÍNE) og Iðnnemasambandsins, efndi til blaðamannafundar í gær vegna hugmynda um skerðingu náms- lána. Þar kom fram, að hug- myndir væra uppi um að skerða lán til einstaklinga í foreldrahús- um um 30%, að lán til bóka-, tækja- og efniskaupa lækkuðu Mor^unblaðið/Júlíus Fulltrúar námsmanna á blaðamannafiindi í gær: Olafúr Lofts- son, formaður BÍSN, Arnar Már Ólafsson, lánasjóðsfúlltrúi BÍSN, Viktor B. Kjartansson, lánasjóðsfúlltrúi Stúdentaráðs, Jónas Fr. Jónsson, formaður Stúdentaráðs og Hólmfríður Garðarsdóttir, framkvæmdastjóri SÍNE. um 38% og að lán vegna skóla- gjalda lækkuðu um 10 til 20%. Jafnframt væri gert ráð fyrir að aukið tillit yrði tekið til tekna maka námsmanns við ákvörðun námsláns og að tekið yrði upp stighækkandi __ tillit til tekna námsmanna. í því fælist, að ef árstekjur námsmanns væru á bil- inu 146.496 kr. til 219.744 kr. kæmu 35% til frádráttar náms- láni. Væru árstekjurnar á bilinu 219.744 kr. til 292.992 kr. kæmu 50% til frádráttar og færu árs- tekjurnar yfir þá upphæð yrði frádrátturinn 75%. Með þessum tillögum væri ætlunin að spara 123 milljónir króna á ári. Fulltrúar námsmanna sögðu, að einnig hefði verið rætt innan stjórnar Lánasjóðsins, að þessu til viðbótar þyrfti hugsanlega að skerða framfærslugrunn náms- lána um sem næmi 3,5%, sem hefði í för með sér um 1.700 kr. lækkun til sérhvers lánþega á mánuði. Þetta gæti sparað um 90 milljónir króna. Komið aftan að námsmönnum Viktor B. Kjartansson, fulltrúi Stúdentaráðs í stjórn Lánasjóðs- ins, segir, að korni þessar hug- myndir til framkvæmda svíki skömmu hafi Svavar Gestsson lýst því yfir, að hann ætlaði að standa við samkomulagið og að námslán yrðu ekki skert meðan hann væri menntamálaráðherra. Með þessum hugmyndum væri komið aftan að námsmönnum og ef þær yrðu framkvæmdir yrði gripið til harðra aðgerða af hálfu námsmannahreyfinganna. Sparnaður hjá Lánasjóðnum nauðsynlegur Svavar Gestsson, mennta- málaráðherra, segir ljóst, að ein- hver sparnaður verði að eiga sér stað hjá Lánasjóðnum og eðlilegt að hugmyndir þar að lútandi séu kynntar og ræddar í stjórninni. Nú væri rætt um sparnað upp á um það bil 120 milljónir og það væri í raun ekki stór hluti út- gjalda sjóðsins, sem væru alls um fjórir milljarðar króna. Hann hefði lýst því yfir, að slíkur sparn- aður yrði ekki látinn bitna á framfærslugrunninum og það hlyti að skipta námsmenn mestu. Ráðherra segir að heildarnið- urstöður varðandi málefni sjóðs- ins á árinu muni liggja fyrir í lok þessa mánaðar. Réttast sé að námsmenn bíði rólegir þangað til, enda verði þá rætt við þá um málin í heild. Svavar Gestsson menntamála- j’áðhen-a öll loforð sín við náms- menn. Ráðherra hefði gert sam- komulag við þá í febrúar 1989 um að leiðrétta 20% skerðingu lánanna frá árunum 1984 og 1985, gegn því að tekjutillit hækkaði í 50%. Námsmenn hefðu strax staðið við sinn hluta sam- komulagsins en ekkert bólaði enn á síðasta hluta leiðréttingarinnar, 6,4% hækkun, sem koma hefði átt til framkvæmda 1. janúar. Jónas Fr. Jónsson, formaður Stúdentaráðs, segir að á opnum fundi í Háskólanum fyrir

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.