Morgunblaðið - 26.05.1990, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MAÍ 1990
B 3
mond búa aðeins 300 þúsund
manns. Svo er alltaf verið að segja
að við séum svo fá og þessvegna
getum við þetta ekki. Ég segi að
það sé vitleysa — við getum þetta
ef við viljum — og það er einmitt
svona flokkur sem mig langar að
byggja upp.“
Nú er mikill fjöldi af ungum börn-
um í þeim þremur ballettskólum
sem hér starfa. Geta þau sem hafa
áhuga ekki haldið áfram í Listdans-
skóla Þjóðleikhússins?
„Þær sem komast úr þessum
skólum inn í Þjóðleikhússkólann eru
mjög fáar — hinar hætta. En þegar
þær eru búnar í skólanum hjá Þjóð-
leikhúsinu, bíður þeirra ekki neitt
nema þær fari á skóla erlendis. Þá
koma upp viss vandamál, því ekki
er víst að allir foreldrar kæri sig
um að senda bráðung börn sín til
útlanda í harðan skóla — og hafa
heldur ekki tækifæri til þess.
Þegar ég fór í skólann í London,
var ég 1-2 árum of sein. Eftir fyrsta
árið voru þeir að hugsa um að segja
mér að ég væri of sein - og láta
mig hætta. En ég var svo rosalega
áhugasöm og dugleg að þeir leyfðu
mér að halda áfram. Ef mér hefði
ekki verið gefið þetta tækifæri í
London, væri ég ekki ballettdansari
í dag — og það er hræðileg tilhugs-
un.“
Þú hefur ekki dansað mikið hérna
heima þann tíma sem þú hefur
unnið sem dansari.
(Morgunblaðið/Sverrir)
„Nei, aðeins þrisvar sinnum. Ég
dansaði með íslenska dansflokkn-
um á Listahátíð fyrir tveimur árum
og 1980, og í mars 1982 dansaði
ég á móti Helga Tómassyni í Gis-
elle. Það hafa bara-ekki verið fleiri
tækifæri hér. íslenski dansflokkur-
inn hefur svo fáar sýningar og
stelpumar þar hafa orðið að fá að
dansa þær sjálfar."
Nú dansarðu við opnunarhátíð
Listahátíðar, sem er aðeins fyrir
boðsgesti. Hvers vegna kemurðu
ekki oftar fram?
„Ég veit það ekki. Ég fór fram
á það, en fékk það svar að það
væri ekki hægt.“
Svo við snúum okkur aftur að
ballettinum í Richmond, þá er hann
byggður á skóla sem mér heyrist
að sé fyrirmynd að þeim skóla sem
þú vilt koma á laggimar hér.
Hversu unga nemendur tekur þessi
skóli og hvernig er hann byggður
upp?
„Krakkarnir era teknir inn frá
fímm ára aldri. Fyrst til að byija
með era þau í látbragði og dans-
gleði, sem byggð era á söng og
klappi, og síðan læra þau að hreyfa
sig eftir tónlist. Síðan er byrjað að
þjálfa þau í ekta ballett. Yngstu
flokkarnir mæta þrisvar í viku, en
þeir eldri á hvetjum degi — líka á
laugardögum. Tveir elstu hóparnir
æfa í 2 '/z tíma á dag og af þeim
tíma fer ein klukkustund í æfíngu
á táskóm. Á laugardögum era æf-
ingar í nútímadansi, jass og karakt-
er.
Elstu fiokkarnir era með sýning-
ar tvisvar á ári, en þau minnstu
með, eina sýningu. Síðan er það
orðin hefð, alls staðar þar sem ball-
ett er iðkaður í Bandaríkjunum, að
dansa Hnotubijótinn á jólunum.
Þetta er geysilega fjölmenn sýning
og í henni eru dansarar alveg niður
í yngstu hópana. Þau fá þessvegna
markmið til að vinna að strax í
upphafí. Það er inntökupróf í sýn-
inguna, sem allir nemendur skólans
mæta í. Allir kennararnir era í dóm-
nefnd, en í þessum 800 manna skóla
komast auðvitað ekki allir í sýning-
una. Þegar krakkamir alast upp
við það frá fímm ára aldri að eiga
möguleika á að dansa í Hnotu-
bijótnum, er það þeim mikið keppi-
kefli að komast að og þau leggja
sig mjög mikið fram. Og í Ameríku
era engin jól á Hnotubijótsins.
Þessa hefð vantar alveg hér.
Það er rosalegt fjör að vinna með
krökkunum úr skólanum. Þau eru
svo áhugasöm og á hveijum jólum
sjá þau hlutverkið sem þau stefna
á næstu jól á eftir. Ef þau komast
ekki, þá vita þau að þau þurfa að
vera duglegri — þannig að bara
þessi sýning, virkar sem mikil
hvatning."
Heldurðu að hér sé grundvöllur
fyrir svona skóla?
„Ég er að vona það — og ég
veit að ég er alveg fær um að hrinda
þessu í framkvæmd. Það tekur auð-
vitað tíma að byggja svona skóla
upp. Við þurfum að fá stuðning frá
fólki sem hefur einhver peninga-
völd. Það er dálítið erfitt, því það
er útbreidd skoðun á íslandi að
ballett sé bara eitthvert sprikl og
hopp fyrir sætar stelpur. Fólk virð-
ist ekki gera sér grein fyrir því að
þetta er listgrein en ekki íþrótt og
að dansinn er miklu erfíðari en
nokkur íþróttagrein. Það hefur ver-
ið gerð könnun á íþróttum og list-
dansi í Bandaríkjunum og þar kom
í ljós að dansarar eru undir ein-
hveiju mesta líkamlegu álagi sem
til er. í sambandi við þessa könnun
voru bandarískir fótboltamenn sett-
ir í þjálfun með dönsuram um tíma
og þeir höfðu aldrei búist við að
þetta væri svona rosalega erfítt.
En þetta er líka andlegt álag,
því þú ert að reyna að ná fullkomn-
un. Þú verður betri og betri með
hveijum deginum sem líður — en
aldrei nógu góð, og það er mjög
erfítt, andlega. Þú getur aldrei sagt,
nú er ég orðin nógu góð, svo ég
get bara hætt. Þetta er endalaust."
Er þá ekki erfítt að hætta?
„Jú. Enda hefur enginn sagt að
það yrði auðvelt. En ef maður fær
tækifæri til að byggja eitthvað upp,
er það ekki eins erfítt. Þegar eitt-
hvað endar — er það alltaf upphaf
að einhveiju öðra.“
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
Stephen W. Haw- George Orwell
king
John Stuart Mill Gottlob Frege
Andleg spekt og
drykkjuskapur?
„En svo við komum aftur að
vali á bókum, þá er allur gangur á
því hvernig farið er af stað með
einstök rit. Ýmist veljum við þau
sjálfír og fáum þýðanda og inn-
gangshöfund í verkið eða þá að
fólk slær á þráðinn til okkar, kemur
með bækur eða jafnvel drög að
þýðingu. Við athugum uppástung-
urnar og ráðfærum okkur við þá
sem við teljum hafa vit á hveiju
sinni.“
— Hvaða bækur ætlið þið að
gefa næst út?
„Æ, við viljum sem minnst segja,
fyrr en hlutirnir eru fullfrágengnir
... Orðræða um aðferð eftir Dec-
artes kemur út á næsta ári, höfuð-
rit í vísindabyltingunni á 17. öid.
Og svo erum við að vinna í bók um
drykkjuskap, eða misnotkun áfeng-
is ... Nei annars, það er ekki rétt
að tala of mikið um framtíðina.“
— En nútíðina, er Hið íslenska
bókmenntafélag farið að lofsyngja
heimskuna?
„Nei, tilgangur Bókmenntafélag-
ins er enn sem fyrr sá sami; að
efla mennt og andlegan þrótt land-
manna. Lof heimskunnar er skop-
ádeila, Erasmus hefur trúlega verið
orðinn langþreyttur á því að reyna
að koma vitinu fyrir samtímamenn
sína. I bókinni kveður heimskan sér
hljóðs og rekur hvernig menn og
guðir eigi henni allt að þakka sem
einhvers virði er. Hún bendir les-
andanum á að líf vitringa geti verið
píslarganga en líf heimskingja hið
vænsta hnoss. En undirtónninn í
bókinni er ákall eftir fegurra
mannlífí og andlegri spekt. Bókin
á ekki síður erindi til okkar í dag
en fyrir fímm hundrað áram.
Hið sama má segja um Þeófrast-
os sem einnig kemur út núna. Hann
var nemandi Platóns, handgenginn
Aristótelesi og rak skóla í Aþenu.
Það má ætla að hann hafði verið
mjög afkastamikil við ritstörfín,
þótt fátt verka hans hafi varðveist
í tímans rás. Manngerðir eru lýsing-
ar á þijátíu manngerðum eða „kar-
akterum" og er engin þeirra falleg:
Smjaður, blaður, óþokkaskapur,
dindilmennska, illmælgi, meinfýsi,
nurl o.s.frv. Allt saman eiginleikar
sem við könnumst við í daglega
lífinu. Hver manngerð er skilgreind
og háttalag hennar útlistað í fáein-
um orðum. Þeófrastos er hnyttinn,
ekki síst vegna þess að hann neitar
sér um að láta hnjóðsyrði falla um
kauðann sama á hveiju gengur.“
Miklihvellur
Annars er þriðja bókin sem við
eram nú að gefa út Saga tímans
eftir Stephen Hawking ný af nál-
inni. Hún kom út fyrirtveimur árum
í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Þessi bók er skrifuð fyrir almenning
fremur en sérfræðinga og er met-
sölubók víða erlendis. Það verður
spennandi að sjá hvaða viðtökur
hún fær hér.“
Við svínin vinnum með heilan-
um. Öll skipulagning og rekstur
búskaparins hvílir á herðum
okkar. Dag og nótt vökum við
yfír velferð ykkar. Það erykkar
vegna að við drekkum mjólkina
og étum eplin. Vitið þið hvað
verða mundi ef við svínin
brygðumst skyldu okkar? Jón
bóndi mundi koma aftur!“
(George Orwell, Dýrabær.)
MÁLÆÐI: Málæði — ef einhver kærir sig um að skil-
greina það — virðist vera hömluleysi í tali ... Sem
dómari aftrar hann því að dómur falli, sem áhorfandi
að hægt sé að fylgjast með og sem veislugestur að
hægt sé að njóta matarins. Hann bendir á að erfítt
sé fyrir málugan mann að þegja, hann hafí nú einu
sinni liðugan talanda og gæti ekki þagað þótt menn
álitu hann hinn versta kjataskúm.
Hann má þola háð og spott, jafnvel frá sínum eigin
börnum. Þegar þau vilja lokins fara í háttinn, biðja
þau hann að tala við sig með þessum orðum: „Pabbi
kjaftaðu svolítið við okkur svo við sofnum.“
(Þeofrastos, Manngerðir.)
NÍSKA: Níska er aðhaldssemi í fjármálum umfram Nískupúkinn
það sem góðu hófí gegnir ... Hversu ódýru verði sem einhver verslar
fyrir hann, kallar hann það óþarft bruðl... Ef kona hans týnir koparpen-
ingi má búast við að hann færi úr stað húsbúnað, rúm og kistur og leiti
í slæðunum hennar ... Hann er vís til að taka bæði dráttarvexti og
vaxtavexti."
(Þeofrastos, Manngerðir.)
— Saga tímans er dálítið
víðfeðmur eða óljós titill, um hvað
fjallar bókin?
„Heimsfræði, fræði um alheim-
inn og tímann. — Ekki bara frá
upphafí heldur einnig í upphafí.
Hawking hefur meðal annars rann-
sakað upphaf alheimsins í mikla-
hvelli, „big bang“ og svo líka enda-
lok stjarna þegar þær hrynja undan
eigin þunga í svonefnd svarthol.
En það sem er framlegt hjá
Hawking er að hann setur fram
tilgátur til að samræma heim ör-
eindanna og víðáttur himingeims-
ins. Höfuðkenningar eðlisfræðinn-
ar; afstæðiskenning Einsteins og
kenningar skammtafræðinnar um
hegðun öreinda era að nokkra leyti
ósamræmanlegar. Við miklahvell
og í svartholunum verða mæli-
stærðir afstæðiskenningarinnar
óendanlegar og hún því ófær um
að lýsa því sem þar gerist. Hawking
vill bæta úr þessu með því að setja
fram nýja kenningu sem fellir sam-
an atriði úr afstæðiskenningunni
og skammtafræðinni. Sú kenning
er enn sem komið er óljós í mörgum
atriðum en Hawking bendir á að
samkvæmt henni eigi tíminn sér
takmörk og stærð alheimsins sé
endanleg."
— Upphaf og endir, Einstein og
Mengun og offjölgun fólks era
tvær greinar af sama meiði,
sem teygja sig yfír heims-
byggðina gráar og skuggaleg-
ar. Við getum annaðhvort leyft
þeim að þrengja að okkur, unz
við erum nær dauða en lífí, eða
brotist frá þeim út í bjarta og
fagra veröld, sein við trúum á
og erum staðráðnir í að verja,
meðan við megum.“
(Frank Fraser Darling, Óbyggð ogalls-
nægtir.)
skammtafræði, er þetta ekki full-
mikið í einni bók?
„Það er afrek hjá Hawking að
gera þessu skil á rétt rúmum 200
blaðsíðum. Auðvitað gerir svona
bók ákveðnar kröfur til lesandans
en lærdómsritin eru fyrir fólk með
áhuga. Ekki bara á „hráum fróð-
leik“, heldur fyrir fólk sem vill
skilja heiminn í kringum sig.
Við reynum samt að létta undir
með lesandanum. Þýðandinn er
undantekningarlaust kunnugur
efninu og við ritstjórarnir erum til
þess að gera óvanalega afskipta-
samir. Þýðandanum til halds og
trausts eru að jafnaði kallaðir til
sérfræðingar til að yfírfara verkið,
skrifa inngang, aðstoða þýðanda
t.d. við athugasemdir eða orðskýr-
ingar. Við reynum að byggja upp
hóp í kringum hveija bók til að
gera hana sem best úr garði.“
Platón metsöluhöfundur
— Gæði kosta eitthvað, hvað
kostar eitt stykki lærdómsrit?
„1.800-1.900 kr. Þessar bækur
eru dýrar í útgáfu og salan er að
jafnaði ekki hröð. Annars hafa sum
ritin gengið merkjanlega vel, en
önnur síður — eins og gengur.
Svo er að sjá að bækur sem
snerta hagsýslu og stjómmál gangi
einna best. Svo er nokkuð stöðug
sala á heimspekiritunum. Frelsið
eftir John Stuart Mill hefur tvíveg-
is verið gefíð út og hið sama gildir
um Afstæðiskenninguna eftir Ein-
stein og Iðnríki okkar daga eftir
John Kenneth Galbraith hefur verið
þrívegis verið gefíð út. Við höfum
gefið þijár bækur út eftir Platón
og ein þeirra Síðustu dagar Sókrat-
esar er þessa dagana að koma út
í þriðja sinn, — svo segja má að
Platón sé okkar metsöluhöfundur.
Hluti skýringarinnar á góðri sölu
liggur e.t.v. í því að ýmis lærdóms-
rit hafa verið notuð sem kennslu-
efni í skólum.“
— Er það upplýsingu og lærdómi
til framdráttar að hafa „skyldu-
bundinn lesendahóp" sem les fræðin
nauðugur viljugur?
„Hann gerir það viljugur, a.m.k.
stundum því þessar bækur era oft
kenndar í valgreinum. — Lærdóms-
ritin virðast vinsælli en „eiginlegar"
kennslubækur. Nemendur eru
ófeimnir við að fá bækur lánaðar
ef þeir geta og vilja ekki kaupa en
við höfum ekki orðið varir við ann-
að en að þeir vilji eiga þessi rit; þar
fá þeir fræðin frá fyrstu hendi."
— Þið sögðust vilja gefa út bæk-
ur til að auka skilning ekki síður
en vitneskju, fínnst ykkur að skiln-
ingur fari vaxandi meðal íslend-
inga?
„Tja, ef tekið er mið af nemend-
um í Háskólanum, virðast þeir sjálf-
stæðari í hugsun og skilningsbetri
en á árum áður. Það gæti verið
vegna þess að menn eru ekki of
mikið fyrir það að sanka að sér
fróðleik. Hver veit nema það knýi
þá til að leggja meir rækt við skiln-
inginn? PLE