Morgunblaðið - 26.08.1990, Page 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. ÁGÚST 1990
tillærúu kurteisl sem sumir
kalla alþýðleakeit
heimsökn
Einari
á Lamb-
eyrum
Einar Ólafsson á Lambeyrum
eftir Jóhönnu Kristjónsdóttur
Hann er uppalinn í
Verkamannabú-
stöðunum á
kreppuárunum,
æfði knattspyrnu með
KR eins og vera ber og
segir af fullkomnu al-
vöruleysi að hann hefði
sjálfsagt orðið atvinnu-
maður ef hann hefði
haldið sínu striki. Þess
í stað fór hann og var
á togurum árum sam-
an og síðan leiddu til-
viljanir hann vestur í
Dali þarsem hann ætl-
aði að hjálpa upp á •
með búskapinn þegar
tengdafaðir hans, Skúli
bóndi á Dönustöðum,
lasnaðist. Það stóð
ekki til að ílendast en
hann er enn í Dölunum,
þrjátíu árum síðar, og
hann og fjölskyldan
hafa fyrirlöngu reist
sér nýbýli úr landi Dön-
ustaða. Hann hefur
fjárbú og þreifarfyrir
sér með Galloway-
nautgripi, segist hafa
lent í hænsnabylgjunni
þegar sú vitleysa hafi
verið í algleymi, en
komist út úr henni án
þess að fara á hausinn.
Einar Ólafsson er glað-
beitturog hress og
hefurfyrir löngufest
rætur í sinni sveit. Dag-
inn sem ég kom var
hann einn heima, allir
höfðu brugðiðséraf
bæ því þurrkurinn sem
hafði verið spáð þann
daginn lét standa á
sér.
Við sitjum í eldhúsinu og það er
bankað uppá og einhver er
kominn með blómvönd. Það
upplýsist að húsfreyja hans, Sigríð-
ur Skúladóttir, er sextug þennan
dag. Einar hlær dátt að mér þegar
ég upphef einhveijar afsakanir yfir
að trufla á svona merkisdegi. Seg-
ir: „Það er ekki mikið afrek nú til
dags að verða sextugur með þessa
heilbrigðisþjónustu." En það ber
ekki á öðru en bömum þeirra fjar-
stöddum þyki nokkur tímamót því
skömmu seinna hringir Valdimar
sonur hans í tilefni dagsins. Hann
býr á Nýja Sjálandi og nokkru síðar
bjallar Jónína, dóttir við nám í
mannfræði í Svíþjóð, og erindið er
að óska móðurinni til hamingju en
hún er ekki innan seilingar þá
stundina. Einar skellir sér niður í
eldhúsinu á eftir. „Það þekktist
ekki að halda upp á afmæli þegar
ég var krakki,“ segir hann, „en nú
er búið að halda oftar upp á
afmæli fimm ára gamals bama-
barns en mín öll til samans."
Krakki gekk hann í Miðbæjarskól-
ann og var hjá Ara Guðmundssyni.
„Eg var í F-bekk, það var hroðaíegt
að lenda þar og þó enn verra í G-
inu, þá var flokkað eftir námsár-
angri. En ég hef komist í gegnum
lífið með lítið. Foreldrar mínir dóu
þegar ég var krakki og ég var alinn
upp hjá móðursystur minni, Jónínu,
og manni hennar, Valdimar Hall-
dórssyni. Valdimar var togarasjó-
maður, lengst af á Skallagrími.
Nei, nei.Ég fann aldrei að mig vant-
aði neitt, en kannski var lítið til á
mælikvarða fólks nú enda ólst ég
upp í kreppunni. Fóstri minn hafði
alltaf vinnu. Hann studdi ekki bank-
ana, setti aurana ofan í skúffu og
þeir dugðu. Það varð bara að láta
enda ná saman. Um 'annað var ekki
að ræða. Ég fékk að fara til sjós
með fóstra ellefu ára, á síld. Þetta
var 1939 og við lögðum upp á Hjalt-
eyri man ég og þetta var fyrsta
sumar sem engin síld kom á Hest-
eyrina. Flestir bekkjarfélagar mínir
fóru í sveit, ég þóttist maður með
mönnum að fara á sjóinn. Púlvinna?
O, nei, ekki aldeilis. Karlarnir dekr-
uðu við okkur smástrákana. En ég
sá þó vinnubrögðin. Synir Kolbeins
skipstjóra, þeir Gísli og Sigurður,
voru með líka, við vorum bekkjar-
bræður úr F-inu. Ég fór á sjóinn
flest sumur en 15 ára varð ég loks
fullgildur háseti. Það sumar var
mitt verk að vaska niður fisk. Hann
var slægður og hent í pond. Þar
vorum við nýliðarnir látnfr þrífa
hann upp úr sjó, sem var kallað
Apavatn og stjórnandinn var því
bóndinn á Apavatni, engin var það
nú virðingarstaðan. Þá voru ekki
hlutaskipti, bara fast hásetakaup
en netamenn höfðu ívið hærra. Mér
fannst gott að vera á Skallagrími.
Þetta var eins og rólegt sveitaheim-
ili.“
Eftir veru í F-inu í Miðbæjarskól-
aum — hvert fórstu þá.
w
AReykjaskóla í Hrútafirði í tvo
vetur. Þar var skólastjóri Guð-
mundur Gíslason, seinna
tengdafaðir Steingríms Hermanns-
sonar. 0, jú, jú, mér líkaði við Guð-
mund. Hann vildi hafa stjórn á
okkur. Var þarna til þess. Við strák-
arnir vorum líklega nokkuð baldnir
og brölluðum margt. Það fór ekki
allt saman við hugmyndir skóla-
stjórans. Við bjuggum í útihúsi, ein-
hveijar leifar frá hernáminu. Svo
vildi nú þannig til að í því kviknaði
og það brann til ösku. En það vildi
nú líka svo vel til að enginn var
inni.. . Guðmundur tók þennan
atburð nærri sér. Kannski hafði
hann grunsemdir um að einhveijir
hefðu verið að reykja — sem var
stranglega bannað. Eftir þetta
flutti Guðmundur okkur inn í aðal-
heimavistina. Sagði ekki mikið.
Sumum létti við það.“
Ertu mikill skapmaður?
„Mér finnst öll mín viðbrögð afar
eðlileg. Alltaf í samræmi við það
sem er að gerast. Stundum mislíkar
öðrum hvernig ég bregst við, það
þykir mér óskiljanlegt. Ætli ég sé
ekki bara venjulega mislyndur eins
og fólk er flest. Það hugsa ég.“
Hvað kom til að þú gerðist bóndi?
„Við komum vegna þess að
tengdafaðir minn Skúli hafði meiðst
lítillega og við ætluðum að hjálpa
uppá meðan hann væri að ná sér.
Ég man ekki til að við ætluðum að
setjast að. Nei, það hygg ég nú
ekki. Við höfðum búið á Akranesi,
ég vann í Sementsverksmiðjunni
eða var á sjónum. Hvenær við kom-
um hingað vestur? Nú er ég afleitur
í öllum ártölum. Bíddu við, hún
Lilja mín var á fyrsta árinu.“ Hann
leitar til Ólafar Bjargar og Svan-
borgar, yngstu dætranna sem hafa
rekið inn nefið. Lilja reynist vera
33ja ára.
En svo dró að því og við
réðumst í að byggja Lambeyrar
út úr Dönustöðum. Fjáijarðir í
Dölum gerast varla betri og
vetrarbeit er góð, en hefur varla
náð sér eftir kalárin. Áður var fénu
sleppt fyrir sauðburð sem gerist
varla nú. Þetta var meiri hjarð-
mennska. í byrjun míns búskapar
voru jarðir metnar eftir fjártölu.
Skúli hafði á fimmta hundrað fjár
eða meira. Hann taldi inn í krærnar
og svo var lagt lauslega saman.
En þeir höfðu sitt kerfi karlarnir í
denn tíð og vissu um sitt fé. Eftir
Ég ril ekki sjá þessa