Morgunblaðið - 26.08.1990, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 26. ÁGÚST 1990
C 9
Mengun frá bílum— hér á landi er
vandamál.
Þróunin á þessu sviði hefur verið
hröð að undanförnu allt frá því að
fást um 0,200 kWst upp í það að
fá nærri 5 kWst úr kflói.
Eðlisþyngd áls er 2,6, þannig að
orkuinnihald eins lítra af áli er
fræðilega 20,8 kWst.
Úr einum lítra af bensíni fást um
3,5 kWst við brennslu í sprengi-
hreyfli, en með nýtingunni 0,9 í
rafhreyfli fást, samkv. ofansögðu,
18,7 kWst., eða nærri 6-falt.
Eins og áður sagði, eru framfar-
ir á þessu sviði stórstígar, og hafa
álfyrirtæki tekið höndum saman við
rafgeymaframleiðendur um að flýta
þróuninni.
Verðið á áli er sá þröskuldur, sem
líklega verður erfiðast að komast
yfir.
Ekki er reiknað með súrálskostn-
aði, nema í fyrsta sinn, sem fyllt er
á geyminn.
Samkvæmt lauslegri kostnaðar-
áætlun gæti verðið því orðið nú í
dag um 1,50 USD á kfló af áli á
útsölustað, eða sem svaraði 90 ísl.
kr. Hér er reiknað með, að bfll, sem
er 1 tonn, noti 0,04 kg/km, og er
þá miðað' við,
að 5 kWst fáist
úr kílóinu af
áli. Er þá
kostnaður á
hvem ekinn km
7,60 kr. með
öllum sköttum,
sem venjulega
leggjast á far-
artæki. Ef mið-
að er við bensín
og að samsvar-
andi bfll notaði
0,11 1/km,
verður kostn-
aður um kr
6,00 á ekinn
km.
Nú má
spyrja, hvemig
er gerlegt að
lækka verðið á
álinu, þannig
að það verði
samkeppnis-
fært við olíu
eða bensín. Þá
er fyrst til að
taka, að vonir
standa til, að
nýtingin komist
upp undir 8
kWh/kg, og
veldur það
hún einnig orðin lækkun í 6,35
kr/km. Nú er
reiknað með að
þurfí 15 kWst
til að vinna hvert kfló af áli, og
hugsanlega minnkar það á komandi
áram, og að minna þurfi af elds-
neyti.
Verð á olíu fer mjög líklega
hækkandi á næstu ámm.
Einnig mætti hugsa sér, að yfír-
völd litu til þessarar orkunotkunar
frá umhverfísverndarsjónarmiði og
lækkuðu t.d. virðisaukaskattinn og
aðra skatta til að jafna mismuninn.
Notkun slíks rafgeymis opnaði
mikla möguleika fyrir Islendinga
svo sem notkun raforku til að
knýja fiskiskipin okkar, þar sem
geymarnir em léttari og fyrirferðar-
minni en olíugeymar.
Þama opnaðist einnig aukinn
markaður fyrir raforkuna okkar
bæði innan lands og utan.
Ég hef áætlað lauslega að það
þurfí um það bil 60.000 tonna álver
til að anna orkuþörf fólksbflaflota
okkar.
íslendingar flytja árlega inn um
600.000 tonn af alls konar olíu til
orkunota og er árlegur gjaldeyris-
kostnaður vegna þessa um 3,6 millj-
arðar króna.
LÆKNISFRÆÐI///‘Lwr er í heimi hœli tryggt?
Efeyðni liggur í lojtinu
ÞAÐ VAR karbólsýra sem Lister
vætti tuskurnar í þegar hann
lagði hálfan grunninn að skurð-
lækningum nútímans; hinn helm-
inginn sem var eter og klóróform
lögðu aðrir.
eftir Þórarin
Guðnason
Hnífa og skæri baðaði hann líka
í karbólsým áður en hann fór
að skera upp og hann gerði fleira;
hann bjó til úðadælu og sprautaði
karbólþoku út í andrúmsloftið í
skurðstofunni
meðan á aðgerð
stóð. Hann hélt
nefnilega að þær
bakteríur sem
valda sárasýkingu
og virðast alstaðar
nálægar hlytu
einnig að vera þar
á sveimi. Seinna
kenndi reynslan að slík sótthreinsun
loftsins er óþörf og dælan var lögð
á hilluna.
En hér þarf eyðnin, þessi nýja
heimsfarsótt, að koma við sögu eins
og víðar. Ekki alls fyrir löngu datt
einhveijum snjöllum manni í hug
að veiran kynni að menga loftið í
stofu þar sem uppskurður á eyðni-
sjúklingi fer fram. Eins og kunnugt
er berst hún manna milli með blóði
og öðmm líkamsvessum og því forð-
ast starfslið á sjúkrastofnunum eft-
ir fremsta megni að rispa sig eða
stinga með nál eða hnífsoddi þegar
eyðnisjúklingum er sinnt. Ekki er
vitað til að veiran berist með loft-
straumi vegna hósta eða hnerra en
þegar notuð eru rafknúin skurð-
verkfæri eins og borvélar eða bein-
sagir, þeytast litlar vefja- og
blóðagnir í allar áttir. Þær em sum-
ar örsmáar og smjúga gegnum
venjulegar spítalagrímur.
Tilraunir vom gerðar með sýni
úr andrúmslofti í skurðstofu þar
sem eyðnimenguðu blóði var dreypt
á vélarbor í gangi og loftsýninu
komið í bland við heilbrigðar frum-
ur úr mannslíkama. Niðurstaða
þeirrar athugunar var sú að blóðúð-
inn með veiranni hékk eins og tób-
aksreykur í loftinu og þegar heil-
brigðu frumurnar komu á vettvang
tók veiran sér bólfestu í þeim, með
öðrum orðum - þær smituðust af
eyðni. Hvað mundi þá gerast ef
skurðstofufólk fengi vænan slatta
af slíku lofti niður í öndunarfærin?
Það er spurning sem menn velta
nú fyrir sér, ekki síst þeir sem
stunda beinaaðgerðir og allra helst
þeir sem vinna á sjúkrahúsum í
borg eða landi þar sem eyðnisjúkl-
ingar eru stór hluti íbúanna, til að
mynda í San Francisco, en þar er
sennilegt að tuttugasti hver ungur
maður beri í sér eyðniveimna.
Lorraine Day yfírlæknir bæklunar-
deildar á stórum spítala þar í bæ
sagði stöðu sinni lausri fyrir
skömmu og hafði við orð að líklega
væri hún búin að anda að sér pest-
arlofti nógu lengi. En hún er ein-
mitt ein þeirra sem hafa hannað
„geimfarabúning" þann sem sést
hér á myndinni og ætlað er að
verja starfsfólk á skurðstofum fyrir
loftsmitun af eyðniveiru. Dr. Day
var nýlega stödd í Bretlandi og
kynnti kollegum sínum þær hug-
myndir sem hún og starfsfélagar
hennar fyrir vestan hafa verið að
þróa með sér. Edinborgarlæknarnir
munu ekki síst hafa lagt eyrun við,
því að óvíða í Evrópu er meira um
eyðni. Einn af hundraði ungra
karla er smitaður og ein af hveijum
250 ungum konum.
Ekki er gott að segja hvort þessi
hlífðarfatnaður kemst í tísku. Hann
er ýmsum kostum búinn en líka
ókostum, rándýr og verður það
væntanlega þótt eftirspurn og notk-
un aukist; sérhannaðar síur og loft-
sugur í skurðstofum kynnu að reyn-
ast nauðsynlegar að auki. Búning-
urinn er vatnsþéttur eins og nærri
má geta og súrefnishylki er innan
klæða; kynni að reynast dálítið
þreytandi vistarvera til lengdar.
Gamaldags sög og nafar verða
kannski besta og ódýrasta lausnin.
Sagan um Jsíólhid
-----------/rnargit
Sandemo
Höfundurinn Margit Sandemo er á íslandi dagana 25. - 31. ágúst aö kynna
sér söguslóðir nýs bókaflokks sem hún er aö skrifa og ber heitið:
GALDRAMEISTARINN
í tilefni heimsóknarinnar og þar sem ÍSFÓLKS-bækurnar 47 eru nú allar til
á ný bjóðum við þær á aðeins kr. 250 hverja bók þessa daga í forlagsversl-
un Prenthússins að Faxafeni 12. Sími 91-678833. Sendum í póstkröfu um
land allt.
PRENTHÚSIÐ
FAXAFENI 12 - PÓSTHÓLF 8335 - 128 REYKJAVÍK - SlMI 678833
Ps.
Fyrsta bókin um GALDRAMEISTARANN
eftir Margit Sandemo kemur út um miðjan
vetur. Buið ykkur undir spennandi lestur!