Morgunblaðið - 16.12.1990, Blaðsíða 20

20 C
MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAGUR 16.' DESUMBER 1990
Hljómsveitin Sljórnin bar sigur úr býtum í Söngvakeppni Sjónvarps-
ins hér heima á síðasta ári og náði fjórða sæti í Eurovision-keppninni
í Júgóslavíu.
Söngvakeppni Sjónvarpsins:
Framkvæmdin með
svipuðu sniði og í fyrra
A annað hundrað lög bárust
Rúmlega eitt hundrað lög bár-
ust í Söngvakeppni Sjónvarps-
ins að þessu sinni, en skilafrest-
ur rann út 10. desember síðast-
Reader’s
Digest í
rússneskri
útgáfu
Enn eitt fyrirbæri banda-
rískrar popp-menningar
heldur bráðlega innreið sína
í Sovétríkin að sögn Financ-
ial Times. Það er mánaðar-
ritið Reader’s Digest, úrval
greina í samþjöppuðu formi,
sem verður gefið út á rússn-
esku.
Lesendur mánaðarritsins eru
rúmlega 100 milljónir að
þess sögn og þegar rússneska
útgáfan hefur göngu sína í
ágúst opnast nýr markaður.
* Upplag rússnesku útgáfunnar
verður 50.000 eintök fyrst í
stað, en verður aukið í 100.000
eintök á tveimur árum.
Sovésk yfirvöld hafi lofað því
að kýrillíska útgáfan verði ekki
ritskoðuð.
liðinn. Að sögn Sigrúnar Sig-
urðardóttur í innlendri dag-
skrárdeild eru þetta heldur
færri lög en í fyrra, en fram-
kvæmd keppninnar nú verður
með svipuðu sniði og þá.
Dómnefnd sem skipuð er fímm
manns, einum frá Félagi
íslenskra hljomlistarmanna, einum
frá Félagi tónskálda og textahöf-
unda og þremur starfandi tónlist-
armönnum, velur 10 til 12 lög úr
þeim lögum ,sem bárust, til áfram-
haldandi forkeppni hér heima.
Síðan mun dómnefnd, sem skipuð
er nokkrum tugum manna, velja
sigurlagið í sjónvarpssal. Er það
sama fyrirkomulag og haft var á
síðasta ári og þótti reynast vel.
Ekki hefur endanlega verið ákveð-
ið hversu margir þættir verða
sendir út við val á sigurlaginu, en
fyrsti þátturinn er áætlaður á dag-
skrá Ríkissjónvarpsins 25. janúar
næstkomandi.
Ekki er búist við að niðurstaða
um lög í úrslitakeppnina liggi fyr-
ir fyrr en eftir áramót, enda hefur
fimmmanna-nefndin ærin starfa á
næstu vikum við að velja úr þeim
rúmlega eitt hundrað lögum sem
bárust. Söngvakeppni evrópskra
sjónvarpsstöðva, Eurovision, verð-
ur haldin á Ítalíu í maí á næsta
ári ög mun sigurlagið í forkeppn-
inni hér heima væntanlega taka
þátt i þeirri keppni.
Verða Pavarotti og
Baggio keppinautar?
Hvernig ætli standi á því að íslensku sjónvarpi sjáist meira af
körfubolta en myndlist? Þar sem á það hefur verið bent að marg-
falt fleiri sækja sýningar listasafnanna en körfuboltaleiki er erfitt
að halda því fram að karfan sé vinsælli. Eins má spyrja af hverju
það sé regla að sýna vikulega frá fleiri en einum handknattleik í
viku hverri á meðan það er undantekning að á skjánum birtist
svipmyndir af gróskumiklu tónlistarlífi höfuðborgarinnar. List og
að njóta listar er að verða ein helsta og vinsælasta afþreying
nútímamannsins en fram til þessa hafa íþróttir skipað þann sess.
Tákn um breytta tima er að eftirminnilegasti leikur heimsmeistara-
keppninnar í knattspyrnu í sumar á Italíu var stórleikur tenór-
söngvaranna Domingos, Carreras og Pavarottis. Vonandi er ekki
langt í að íslenskar sjónvarpsstöðvar, sem og erlendar, átti sig á
þessum straumhvörfum og mæti vaxandi áhuga almennings á list-
um.
*
Ibókinni Megatrends 2000, sem
víða hefur vakið athygli, er því
spáð að einhvern tímann á þeim
áratug sem er að hefjast munu list-
ir verða vinsælasta afþreying al-
mennings. Þar er á það bent að
þegar hafi listir skotist fram fyrir
íþróttir á sumum sviðum, þar sem
í Bandaríkjunum
hafi fólk á árinu
1988 greitt í að-
gangseyri að list-
viðburðum um
3,7 milljarða
bandaríkjadala
en „einungis" 2,8 milljarða fyrir
að sjá íþróttakappleiki. Tekjur list-
greinanna aukast síðan stöðugt á
meðan tekjur íþróttafélaganna af
aðgangseyri minnka.
Að mati höfunda þessarar bókar
á þessi þróun sér stað samhliða
því að iðnaðarsamfélagið þróast
óðfluga í átt til upplýsingasamfé-
lags. Sú kynslóð sem er að ná
völdum í samfélaginu og stýrir
neyslunni, er betur menntaðri en
eldri kynslóðir og þar af leiðandi,
að mati bókarhöfunda, líklegri til
að meta gildi lista. Þess vegna spá
þeir straumhvörfum. Höfundar
ganga svo langt að tala um endur-
reisn lista í markaðssamfélagi nú-
tímans.
Oft hefur því
verið haldið fram
að íþróttir falli
einstaklega vel
að sjónvarpi,
einkum beinum
útsendingum.
Þegar að er gáð er listin ekkert
síðra sjónvarpsefni. Fram til þessa
hafa listaþættir í sjónvarpi alltof
oft verið yfirdrifnir, upphafnir og
helgislepjulegir spjallþættir um list
en eins og með íþróttir þá er það
lifandi flutningur sem heillar, þ.e.
beinar útsendingar. Til þess að
mæta auknum áhuga almennings
á listum þurfa sjónvarpsstöðvar
og listastofnanir að auka og þróa
beinar útsendingar frá listviðburð-
um. Ættu islendingar t.d. kost að
fylgjast í beinni útsendingu með
sýningu á La Bohéme á La Scala
með stórsöngvurum þessa heims,
yrði engu minni eftirvænting og
áhugi en þegar toppliðin í ítölsku
knattspyrnunni leika listir sínar.
Eins væri með ballettsýningar frá
New York City Ballet eða sinfóníur
frá Musikverein í Vínarborg.
Hér, í okkar litla landi, gerast
einnig atburðir á sviði lista sem í
raun er synd að ekki skuli berast
um sveitir lands á öldum ljósvak-
ans. Nægir að benda á alla þá
tónleika sem haldnir eru um þessar
mundir vegna útkomu nýrra hljóm-
platna. Undirritaður var t.d. þeirr-
ar ánægju aðnjótandi nýverið að
hlýða á og sjá heimskunna íslenska
söngkonu vekja upp frá dauða
löngu grafna slagara með mátt-
ugri rödd sinni. Þarna var á ferð-
inni einstakur listviðburður sem
teldist til tíðinda í mörgum stór-
borga Evrópu. Ætli tökuvélar sjón-
varpsstöðvanna hafi ekki verið
uppteknar þetta kvöld við að fylgj-
ast með fallbaráttunni í 1. deild-
inni í handknattleik?
Listir eru í raun óþrjótandi auð-
lind fyrir framleiðendur sjónvarps-
efnis. Aukinn áhugi almennings á
listum ætti því að vera sjónvarps-
stöðvum fagnaðarefni. Þessi
straumhvörf ættu að bæta til muna
skilyrði sjónvarpsstöðva til þess að
framleiða vandað og uppbyggilegt
afþreyingarefni. Nú er lag, kynni
einhver að segja.
BAKSVIÐ
eftirÁsgeir Fridgeirsson
Búast má við Jiví
að sjónvarp sýni list-
um meiri áhuga í kjöl-
far þess að innan
tíðar munu listir velta
íþróttum úr sessi sem
vinsælasta afþreying
almennings á Vestur-
löndum
Bein útsending frá heimsins bestu óperuhúsum er
ekkert síður spennandi og lifandi sjónvarpsefni en
knattspyrnuviðureign stórliða.
Hlutleysi og hlutleysi
H-in „harða“ fjölmiðlun
nútímans gerir það
að verkum að mönn
um finnst oft á tíðum ómak-
lega að sér vegið í fjölmiðlum.
Þeim finnst umijöllunin
ómakleg, hlutdræg og ósann-
gjörn, sannleikurinn snið-
genginn og vankunnátta
blaðamannanna yfirþyrm-
andi. Víst eiga þessi sjónar-
mið á stundum rétt á sér.
Oft hygg ég þó að menn geti
að nokkru leyti sjálfum sér
um kennt. Viðbrögð manna
hérlendis við því er fjölmiðlar
'fara að hnýsast í mál þeirra
eru allt of oft þau að þeir
segja ósatt. Þeir reyna að
leiða blaðamenn á villigötur
og gefa skýringar, sem ann-
aðhvort skipta engu máli eða
eru beinlínis rangar. Með því
missa þeir ekki einvörðungu
samúð blaðamannsins, heldur
og einnig traust hans, þannig
að þeir eiga mjög erfítt með
að koma sjónarmiðum sínum
á framfæri, þótt rétt kunni
að vera.
Hlutleysis skal gætt
Þessi viðbrögð eru svo sem
ekkert séríslenskt fyrirbæri.
Um þau má lesa í fjölmörgum
erlendum bókum og greinum.
En tvennt gerir þau ef til vill
meira áberandi hér. í fyrsta
lagi návígið sem ávallt skap-
ast í litlu samfélagi og í öðru
lagi það, að hér virðast menn
undantekningarlítið telja það
óþarfa fyrirhöfn að brynja sig
gegn gagnrýni fjölmiðla fyrir-
fram, enda þótt þeim sé ljóst
að líkur séu á að.þeir verði
fyrir henni, heldur treysta á
snilld sína og slembilukku, ef
hún dynur á.
Ríkisfjölmiðlum hérlendis
hefur löngum verið uppálagt
að ástunda hlutlæga frétta-
mennsku og gæta hlutleysis
milli pólitískra afla. Enda
þótt öðrum sé ekki fyrirskip-
að þetta í jafn ríkum mæli
telja allir góðir fjölmiðlar það
samt aðalsmerki sitt að fólk
geti treyst því að þeir fari
nokkurn veginn rétt með og
liti fréttir sínar ekki pólitísk-
um viðhorfum.
Kyndug fyrirbæri
En hlutleysi og hlutdrægni
eru nokkuð kyndug fyrirbæri.
Tveir greinargóðir menn geta
hlustað á (eða lesið) sömu
fréttina og að því loknu ber
annar í borðið og formælir
miðlinum fyrir hlutdrægni en
hinn fullyrðir að hér hafi ýtr-
asta hlutleysis verið gætt og
meðferð Ijölmiðilsins á mál-
inu verið til fyrirmyndar.
Báðir tala af fyllstu sannfær-
ingu og í raun og veru eru
því skoðanir beggja jafn rétt-
háar. Það kyndugasta er svo
það að daginn eftir gætu
þessir sömu menn hlustað á
eða lesið frétt unna af sama
blaðamanni í sama fjölmiðli
um sama mál og umsnúist,
þannig að sá er fyrr taldi
gæta hlutdrægni yrði harð-
ánægður en hinn ekki.
Hvað veldur þessu? Er ekki
til mælikvarði á hlutleysi í
frásögn? Jú, kannski, en fyrst
og fremst til lengri tíma litið.
Eitt af því skemmtilega við
mannskepnuna er það að hún
er ekki óskeikul (og guði sé
lof fyrir þaðl). Við höfum
skoðanir, og þær eru yfirleitt
réttar, eða í það minnsta rétt-
ari en aðrar skoðanir.
Þegar við sjáum eða heyr-
um tvo menn deila um þjóð-
mál flytur sá maður, sem við
erum sammála, yfirleitt mál
sitt betur, er rökfastari og
býður af sér betri þokka. Sé
hann stirðmæltur er það
vegna þess að hann ígrundar
mál sitt vel, sé hann sífellt
að grípa fram í fyrir andstæð-
ingnum er það af því hann
er svo mælskur og klár. Sé
hinn aftur á móti stirðmæltur
er það vegna þess að hann
er svona greyið, en grípi hann
fram í er hann ruddalegur og
ósvífínn og stjórnandi um-
ræðnanna ómögulegur.
Auðvitað er þetta einföld-
un, það viðurkenni ég fús-
lega, en engu að síður er
mikið til í þessu og líti nú
hver í eigin barm.
Það er því ekkert skrítið
við það þótt dómur manna.
um einstakar fréttir eða um-
ræður geti verið misjafn.
Menn þurfa ekki einu sinni
að tala gegn sannfæringu
sinni. Eftir því sem þeir eru
öfgafyllri sem um ræða,
verða þeir sannfærðari sjálfir
um að h lutleysisbrot hafi
verið framin og að viðkom-
andi fjölmiðill sé hlutdrægur. <
Það er því alger óþarfi fyr-
ir blaðamenn að hrökkva við
þótt æsingamenn tali um
hlutdrægni varðandi einstaka
frétt eða umsögn. Hitt er
verra ef fjölmiðill, sem hefur
yfir sér yfírskin hlutleysis,
fær á sig það orð meðal æs-
ingalítilla manna, að hann sé
sífellt hallur undir sama
stjórnmálaafl eða hagsmuna-
samtök.
Einn vilji - ein þjóð
Þótt hér hafi verið tekin
dæmi um þjóðmálaumræðu
geta vissulega komið upp
svipuð sjónarmið þegar rætt
er um einstaklinga, félög eða
fyrirtæki. Því miður er of al-
gengt að heyra starfsmenn
fjölmiðla vera með svo fast-
mótaðar skoðanir á málum
að skýringar einstaklinga í
vanda fá yfirleitt ekki að
komast til skila fyrir hama-
ganginum í þéim sem einir
mega vita. Menn eru stimpl-
aðir óbótamenn og svindla.rar
og að því er virðist til þess
eins dregnir að hljóðnemum
að láta þá játa skoðanir spyr-
ilsins. Með því hefur oftar en
einu sinni verið sköpuð slík
múgæsing að aðeins ein skoð-
un hefur átt rétt á sér, allt
annað verið ósannindi. Og þá
eru allir sammála um að
fyllsta hlutleysis hafi verið
gætt, nema þeir sem ekki
þora að bera hönd fyrir höfuð
sér.
Magnús
Bjarnfreðsson