Morgunblaðið - 13.01.1991, Page 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ 'SUNNUDAGUR 13. JANUAR 1991*
EINS OG GIILT
RAF
Tíminn hafði svo sann-
arlega stoppað. Ég
kom akandi til Len-
ingrad frá Helsinki
sem er í 420 km fjar-
lægð, nákvæmlega
jafn langt og frá
Reykjavik til Akur-
eyrar. Það eru 230
km til Vaahmiaa á
landamærunum frá
Helsinki. Siðan tekur
við einskismannsland. Frá landa-
mærunum að Viipurii (Vyborg)
fyrrum höfuðborg Kyijálafylkis,
sem Finnar misstu í seinni heims-
styijöldinni, eru 70 km. Sjötíu
langir kílómetrar. Rússar ráku alla
Finna af kyijálasvæðinu þegar
þeir hernámu það, og við landa-
mærin hafa þeir ekki komið upp
byggð að nýju. Vegurinn er eins
og hvítt strik i svörtum skóginum.
Trén byrgja alla sýn, fela fallin
býli og óplægða akra. Öðru hvoru,
oft, þarf að stoppa við óhijálega
skúra þar sem ungir soldátar
standa vörð, og gæta þess að eng-
in óviðkomandi umferð fari um
þessa götu. Varla er nú mikil hætta
á því, landamæranna er vel gætt,
og þegar komið er frá Viipurii,
kemst enginn áfram án þess að
hafa til þess tilskilin leyfi. Enginn.
„Friður“ sténdur á einum tíu
tungumálum á risastóru skilti þeg-
ar maður kemur inn í Viipurii.
Friður var það síðasta sem mér
datt í hug þegar ég ók út úr borg-
inni austur til Lenihgrad. Viipurii
þótti áður með fegurri borgum
Finnlands. Þar sem austur og vest-
ur mættust. Sænsk og rússnesk
menning. En borgin, í daufri aftan-
birtu desembermánaðar, er eins
og helstu sviðsmeistarar kvik-
myndanna hefðu haldið samkeppni
um svið a’ð hryllingsmynd. Hryll-
ingsmynd um endalok vestrænnar
menningar. Og megnan óþef lagði
yfir austurhluta borgarinnar.
Babúskur og
morkin epli
Leningrad. Stór borg, stórborg.
Falleg gul stórhýsi speglast í Nevu,
ísilögðu fljótinu sem borgin stend-
ur við. Blossandi sporvagnar,
rafknúnir strætisvagnar, fullir af
fólki. Rúðuþurrkulausir rússneskir
bílar gleyma að gefa stefnuljós.
Eða í biðröð eftir bensíni. Fólk all-
staðar, fólk, vel klætt í kuldanum.
í biðröð eftir brauði, eftir mjólk,
eftir kjöti, eftir... Eða á leið í
biðröð eftir sjónvarpstæki eða
skóm. Sérstaklega skóm. Dagblað-
ið, dagblöðin lesin á krossviðarplöt-
um allsstaðar. Skeggrætt um hvað
er skrifað, deilt. Rjúkandi andar-
dráttur, raki, kuldi, ís. ís virðist
vera vel fáanlegur, seldur beint úr
kössunum, ekki nema fimm
mínútna bið. Einkennisklæddir
karlmenn á besta aldri, hermenn,
lögreglumenn, fleiri hermenn og
lestarstjórar. Allir í svipuðum ein-
kennisbúningum. Gamlar konur
gæta smábarna, standa í biðröð-
um, eða selja skemmd epli og
mandarínur, á fijálsu verði. Len-
ingrad er líka eldri konur sópandi
gangstéttir og göturæsi, þungur
reykur af rússneskum sígarettum.
Styttur af Lenin á áberandi stöð-
um. Fólk að gifta sig eftir hádegi.
Stórar breiðgötur og samstæður
stór miðbær. Fallegur. En mannlíf-
ið kom mér fyrir sjónir sem dap-
urt. Uppgjöf, vonleysi, fíótti. Trúin
á framtíðina brostin. Fátækt. En
ekki áberandi sultur.
Hamingjan, saltió
og straujárnió
Julia Voznesenskaja, rithöfund-
ur frá Leningrad, kemst svona að
orði í bók sinni Damskij Dekamer-
Fóstran vildi ekki að börnin yrðu mynduð. Hrædd.
Hokin eftir 70 ár í biðröð.
Pravda lesin meðan beðið er eftir næsta sporvagni.
Brúðgumarnir voru flestir á vestrænum íþróttaskóm.
on:....þama sérðu hve góðu lífí
konurnar í þessu landi lifa. Það
nægir að við komumst yfir eitthvað
sjaldséð, þá geislum við af gleði í
þijá daga. Trúir þú því virkilega
að konurnar á Vesturlöndum viti
eitthvað um lífið sjálft og gleðina?
Fá þær nokkurntíma að kynnast
þeirri stórkostlegu sælutilfínningu
og gleði þegar ung kona fær
bijóstahaldara í réttri stærð án
þess að standa í biðröð? Eða þeirri
gleði sem húsmóðir upplifir þegar
hún hefur fengið eitt kíló af reyktu
bjúga fyrir hátíðir? Nei, þær lifa
erfíðu lífí. Tómu og innihaldslausu?
Nei, það eru gleðiefnin sem við
erum einar um. Og stundum vildi
ég vera án þeirra líka. Stundum
' hugsa ég, sagði Natasja, er það
eitthvað í þessu stóra landi sem
aldrei hefur skort? Höfum keppni
sagði Larisa. Hver getur fyrst
munað eftir einhveiju sem alltaf
hefur verið til. Og ég ætla að
byija. Eldspýtur. — Jæja manstu
ekki eftir að í fyrra sumar lokuðu
þeir verksmiðjunni hér vegna end-
urbóta, og engum datt í hug að
panta qldspýtur annarsstaðar frá.
Tekönnur. — Tekönnur. Hættu nú
alveg. Ég fór sjálf til Moskvu til
að kaupa eina slíka. — Straujárn.
— Fyrir fimm árum fannst ekki
einu sinni járnklumpur, eins og
amma notaði, í búðunum. — Sápa.
— Ekki minnast á sápu. í fyrra
hafði ég sápu með til tengda-
mömmu í stað tertu á gamlárs-
kvöld, þú getur ekki ímyndað þér
hvað hún var glöð. Konurnar hlógu
og töldu upp vöru eftir vöru sem
einhvemtíma hafði vantað. Vegg-
fóður, þvottaklemmur, handklæði,
pottar, leirtau, bleyjur, hitamælar,
meðöl, skóreimar, tannkrem,
sængurföt, hnífapör, skriffæri,
skólabækur, undirföt á börn og
fullorðna, þvottaefni, uppþvotta-
burstar, pappír, sígarettur, vodka,
getnaðarvamir, blómapottar, nál-
ar, og áfram héldu þær í það óend-
anlega, en höfundur lætur hér
staðar numið því annars yrði bókin
tvö bindi. Olga vann keppnina.
Salt, sagði hún, og konumar urðu
sammála að síðan í heimsstyijöld-
inni hefði salt ætíð verið til í Len-
ingrad. En á landsbyggðinni er
stundum saltskortur, sagði Zina,