Morgunblaðið - 13.01.1991, Blaðsíða 4

IeeI HAU/Al. .8! HUOAd’r/.VHJg HIUAJSVÍUOHOM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. JANUAR 1991
4 b
en þarna sjáið þið hve við hljótum
að vera hamingjusamar. Það er
alltaf skortur á einhverju, þannig
að það er aldrei vöntun á hlutum
að gleðjast yfir. Þegar maður hefur
komist yfir eitthvað þá er maður
glaður. Hafi maður fengið hlutinn
á svarta markaðnum fyrir þrefalt
verð er maður glaður, og ef svo
ólíkiega vill til að maður hafi náð
einhveiju á réttu verði, í ríkisversl-
un, er það mesta hamingja í veröld-
inni.“
Keisarinn og
kartöflurnar
Þrátt fyrir þennan kafla um
hamingjuna komu Rússar mér fyr-
ir sjónir sem daprir. Tortryggnir,
hræddir. Hræddir við framtíðina.
Allir sem ég ræddi við töluðu illa
um Gorbatsjov, mjög illa. Sögðu
„líttu í kringum þig, nú getur fólk
talað, sagt öllum að fara til fjand-
Morkin epli til sölu. Sölumaðurinn sofandi.
ans, eða næstum því, en búðirnar
eru tómar. Frekar viljum við hafa
það eins og á Bresnev-tímanum,
fullar búðir matar, en ekkert mál-
frelsi." Annan daginn í Leningrad
hitti ég nokkra háskólanema. Karl-
menn. Þeir stóðu fyrir framan
Háskólabókasafnið, rammaðir inn
í risastórar súlur. Ég lyfti mynda-
vélinni til að taka mynd. Þegar ég
lít inn í vélina eru þeir allir horfn-
ir eins og jörðin hafi gleypt þá.
Ég bíð agndofa, örlítið hræddur.
Skömmu síðar gægist andlit bak
við súlu, annað andlit, þriðja, ég
geng að þeim. „íslendingur" segi
ég, á rússnesku, eina orðið í því
máli sem ég kann. „Við héldum
ef til vill að þú værir KGB“ segir
Pavlik sem talaði besta ensku af
þeim. „KGB,“ sagði ég og glotti,
„lít ég út fyrir að vera rússneskur
James Bond.“ Þeir hlógu, maður
veit aldrei. „íslendingur," segja
þeir, „þið trúið allir á álfa og hvað
heita svona risar, tröll? Og svo lif-
ið þið lengst allra í veröldinni og
eigið miðað við höfðatölu, flesta
bílasíma. Hér er erfitt að fá síma.
Og höfuðborgin heitir Reykjavík.
Já, og á íslandi búa 25 milljónir."
„Tuttugu og fimm milljónir,“ sagði
ég og hváði. „Á Norðurlöndum búa
25 milljónir, en á Fróni búa
250.000.“ Þeim fannst það hlægi-
leg tala. „Það getur þá varla verið
þjóð, með menningu og tungu.“
Þeir voru forvitnir, vildu vita um
álit mitt á Leningrad. „Falleg,“
sagði ég. „Ertu búinn að fara á
Hermetage listasafnið, það stærsta
í Evrópu á eftir Louvre í París?
Hvað fínnst þér um það?“ „Fal-
legt,“ sagði ég. „Leningrad minnir
óneitanlega á Stokkhólm, nei, Fen-
eyjar eða bara Leningrad, falleg.
Hvað með framtíðina? Gor-
batsjov?" „Hann,“ þeir skáru sig
allir á háls í þykjustunni. „Hann
er fífl, trúður sem talar og talar
en ekkert skeður. Reyndar á hann
erfítt, tók við 18.000.000 bírókröt-
um í arf frá gamla kerfínu. 18
milljón manna skrifstofuher sem
hefur gert allt til þess að gera
honum erfítt fyrir. Breytingar eru
bannorð, bírókratarnir hafa sér-
réttindi í þessu alþýðulýðveldi sem
þeir vilja ekki fýrir neinn hlut
missa. Perestroika, hér segir mað-
ur að það þýði að maður hafí tvær
fötur, önnur er full af kartöflum,
hin tóm. Þú hellir yfír í hina föt-
una, árangurinn? Hávaði." „Hver
getur tekið við,“ spyrég? „Roman-
off, frændi fyrrum keisara sem býr
í USA. Romanoff," segja þeir allir
samhljóða. „Það er enginn hér í
Ráðstjórnarríkjunum sem getur
leitt okkur_ út úr þessum
ógöngum." Ég lít upp og hátt,
hátt á einum stólpanum er límt
veggspjald af gömlu keisarafjöl-
skyldunni. Eins og víðar í þessari
fyrrum höfuðborg Rússlands. Þeir
sögðu mér sögur sem erfítt er að
trúa. Meðallaun eru tæpar 1.300
íslenskar á mánuði, 250 rúblur.
Ferðafreisi, höft þar að lútandi,
verða afnumin á þessu ári, en vega-
bréf kostar 9.000 rúblur. Hver
hefur efni á því? Gleðikonur sem
stunda hótel sem vesturlandabúar
sækja og svartamarkaðsbraskarar.
Aleksandr, einn úr hópnum, hafði
orðið sér úti um vegabréf. Ég
spurði ekki hvemig, en hann sagði
að hann hefði staðið í biðröð hjá
Aeroflot í þijá og hálfan mánuð
til að fá farseðil til Toronto í
Kanada. Þrjá og hálfan mánuð.
900 rúblur kostaði farseðillinn,
ekki dýrt á vestrænan mælikvarða,
en þeir sögðu mér að verðið myndi
líklega tífaldast þegar ferðafrelsi
yrði komið á. í þijá og hálfan
mánuð kom hann á skrifstofu
Aeroflot, og ef hann mætti ekki,
yrði honum hent út úr röðinni.
Annar, Andrei, hafði farið sína
fyrstu ferð til útlanda síðasta sum-
ar. Til Póllands. Hann var í röð i
7 vikur til áð fá gjaldeyri. í 2 vikna
ferð. Allir sem ég talaði við vilja
komast burt. Burt frá þessari ólgu,
óstjórn. Annað hvort til Kanada
eða Norðurlanda. Og ef skriðan fer
af stað mætti ætla að 5% myndu
reyna að koma sér til Norður-
landa. Fimm af hundraði, álíka
margir og fóru héðan í hallærinu
um 1970. En 5% Sovétmanna eru
15.000.000. Því er nauðsynlegt
fyrir Vesturlönd að hjálpa, aðstoða
eins og Rauði krossinn er að gera
núna.
Morgunmaturinn
og hænan
Að vera í rúma viku í Leningrad
tekur á taugarnar. Á nóttunni var
hringt á hotelherbergið. Enginn í
símanum. Matur illfáanlegur, ann-
an daginn fékk ég sjálfdauða
hænu, ekkert meðlæti. Ég var
reyndar orðinn úrkula vonar um
að fá neitt, því að nokkrir klukk-
utímar liðu áður en þjónninn kom
með þessa vansköpuðu hænu.
Síðan var það súkkulaði í morgun-
mat, súkkulaði í hádegismat, kaffi
og kvöldmat. Súkkulaði sem ég
hafði keypt í Finnlandi áður en
ferðin hófst. Reyndar hafði ég
keypt fleira, en hluta tók tollurinn
á landamærunum. Hitt hvarf af
hótelherberginu, sporlaust. Bílnum