Morgunblaðið - 21.02.1991, Blaðsíða 12

12 B
★ GBC-Pappírstætarar
Þýsk framleiðsla
Ýmsar stærðir og gerðir fáanlegar
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 -105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
KÖHL
GKS hf„ Hesthálsi 2-4
110 Reykjavík. Simi 91-672110
1200 BW10 m/örmum Kr. 31.000,-
VANDAÐIR STÓLAR
Á HAGSTÆÐU VERÐI
GAMLA KOMPANÍIÐ
KRISTJÁN SIGGEIRSSON
SKRIFBORÐSSTÓLAR
í MIKLU ÚRVALI
(konos
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVINNULÍF FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1991
Sjónarhorn
„Gáð til veðurs“
íheimi fjármála
á Wall Street
eftir Þorstein
Guðbrandsson
I heimi milljarðaviðskipta með
verðbréf og hlutabréf er vissara að
vita hvað maður er að gera, eða
svo skyldi maður halda. Ef hr.
Meðaljón skyldi nú ætla spreyta sig
á fjárfestingum í verðbréfum, hvað
þá? Skyldi það vera að hann ætti
sama möguleika til að hagnast á
því og þeir sem hafa þetta að at-
vinnu? Þetta virðist allt vera afskap-
lega óaðgengilegt og torskilið við
fyrstu sýn. Urvalið af hlutabréfum,
skuldabréfum, kaupréttarsamning-
um og hvað þetta kallast nú allt,
er næstum endalaust. Svo er auðvit-
að til fólk, sem að leiðbeinir þeim
sem ekki treysta á eigin hæfni í
svona fjárfestingum.
Fyrir venjulegt fólk, sem kaupir
verðbréf í þeim tilgangi að diýgja
vinnutekjur sínar, þá er tilhugsunin
um þá áhættu, sem felst í verð-
bréfaviðskiptum oft nóg til að beina
spamaði þess í annan farveg. Þeir
sem eru hins vegar nógu áræðnir
til að taka þessa áhættu, fá yfir-
leitt ráðleggingar eða leita sér upp-
lýsinga úr ýmsum áttum. Það eina
sem er hér um bil alveg öruggt er
að ráðin verða æði ólík og mis-
vísandi. Hér á eftir er talað um
sumt af því sem menn rekast á
þegar leitað er upplýsinga um væn-
legar fjárfestingar í verðbréfum.
Það er alltaf hægt að græða
Við fyrstu sýn þá mætti ætla að
þegar verðið hækkar á markaðnum,
þá græði maður en þegar það Iækk-
ar þá tapi maður. Þetta er auðvitað
rétt ef þú átt verðbréf. Það eru
hins vegar fleiri leiðir til að hagn-
ast á verðsveifium, en bara að eiga
verðbréf. Það sem mestu máli skipt-
ir er að spá rétt um hreyfingu
markaðarins. Það er nefnilega hægt
að græða jafnt þegar verð hækkar
eða lækkar. Galdurinn er bara sá
að sjá það fyrir. Til að hagnast á
hækkandi verði er einfaldlega keypt
og selt síðan þegar hærra verð
fæst fyrir. Til að hagnast á lækk-
andi verði, selja menn „stutt“ (e.
short), sem kallað er, en þá taka
menn bréf að láni og selja þau, í
þeirri von að kaupa þau aftur þegar
verðið hefur lækkað og skila í hend-
ur eiganda. Kosturinn við að selja
„stutt“ er sá að yfirleitt tekur verð-
lækkun mun styttri tíma en verð-
hækkun og þess vegna hægt að
efnast vel á stuttum tíma. Gallinn
er hins vegar sá að áhættan er mun
meiri.
Græðgisvísitalan
Til að henda reiður á öllu því
upplýsingamagni og talnabunum,
sem fjárfestum gefst færi á að
rannsaka, notast menn oft við ýmsa
mælikvarða til að auðvelda sér
ákvarðanir. Á Wall Street eru menn
iðnir við að reikna allskonar vísitöl-
ur og hlutföll, sem gefa til kynna
ástand og horfur á markaðnum. Sú
allra þekktasta er Dow Jones Ind-
ustrial Average, sem er meðalverð
hlutabréfa í 30 bandarískum iðnað-
arfýrirtækjum, sem verslað er með
í kauphöllinni í New York. Þessi
vísitala er reiknuð út af The Wall
Street Journal, sem þeir félagar
Dow og Jones stofnuðu fyrir um
100 árum. Með því að fylgjast með
Dow Jones-verðbréfavísitölunni má
nokkurn veginn sjá hvemig almenn
verðþróun er á hlutabréfum.
En vísitölurnar eru margar og
gefa mismunandi vísbendingar.
Onnur og öllu óþekktari vísitala er
græðgisvísitalan. Henni er ætlað
að mæla hversu fégræðgi fjárfesta
er mikil og hversu áræðnir þeir eru
í viðskiptum. Ef vísitalan er há þá
þýðir það að þeir eru mjög æstir í
glæfralegar fjárfestingar og það
þykir ömggt hættumerki og að
búast megi við verðlækkun á mark-
aðnum. Eins þegar hún er lág, þá
er talið ráðlegt að kaupa. Græðgis-
vísitalan var t.d. mjög há rétt fyrir
verðhrunið í október 1987. Hún var
aftur á móti mjög lág í byijun
níunda áratugarins, rétt áður en sú
verðhækkunaralda hófst, sem gat
af sér fleiri „uppa“ en áður höfðu
þekkst.
Þumalputtareglur í
verðbréfaviðskiptum
Það er algengt að menn noti sér
upplýsingar, eins og græðgisvísi-
töluna, og byggi á þeim ýmsarþum-
alputtareglur til að nota í viðskipt-
um. Græðgisvísitalan er dæmi um
það þegar menn synda á móti
straumnum. Fjöldinn allur af slíkum
reglum eða hollráðum er til og mjög
misjafnt hvaða trú menn hafa á
slíkum spádómum. Einn hópur
þessara ráðlegginga er grundvall-
aður á þeirri trú að ekki sé gott
að apa sínar fjárfestingar eftir því
sem almennt er talið best. Slíkar
reglur eru byggðar á þeirri forsendu
að fjöldinn hafi oftast nær rétt fyr-
ir sér, en sjái samt ekki fyrir meiri-
háttar breytingar á verðþróun. Þess
vegna sé best að gera ekki eins og
allir hinir, heldur fara þveröfugt að.
Þetta á sérstaklega við ef mat fjár-
festa á útlitinu er almennt og sam-
dóma, sem reyndar gerist ákaflega
sjaldan. Þetta miður góða álit á
visku þeirra sem versla á verðbréfa-
markaðnum, á jafnt við um kaup-
hegðun minni spámanna og þeirra,
sem vinna við það að ráðleggja
öðrum til um fjárfestingar.
Aðrir segja að best sé að byggja
á hæfni þeirra sem þykja klókir í
verðbréfaverslun (e. smart money
rules). Það er t.d. almennt álit að
þeir sem fjárfesti á skuldabréfa-
markaði, séu mun spámannlegar
vaxnir en þeir sem eingöngu fjár-
festa á hlutabréfamarkaðnum. Þeir
séu því fyrri til að átta sig á breytt-
um horfum í heimi peningamála.
Með því að bera saman ávöxtun-
arkröfur fyrir mismunandi áhættu-
flokka á skuldabréfum, þá megi
lesa úr því hvað skuldabréfafjár-
festar álíta um útlitið. Þannig sé
hægt að segja fyrir um hvað gerist
á hlutabréfamarkaði þar sem hann
er seinni að taka við sér.
Pílukastið sigrar
spekingana
Síðan eru þeir sem starfa í ýms-
um fyrirtækjum sem tengjast verð-
bréfaverslun einnig duglegir við að
viðra sínar skoðanir á því hvað þeir
telja góðar íjárfestingar. Það má
sjá meðmæli þeirra í blöðum eins
og The Wall Street Journalog Barr-
ons, eða í hinum mörgu sjónvarps-
þáttum sem helga sig viðskiptalíf-
inu. Þessir spekingar hafa oft góð
ráð á takteinum, en til gamans má
geta þess að The Wall Street Journ-
a 1 hefur að jafnaði keppni þar sem
nokkrir slíkir sérfræðingar reyna
með sér við val á fjárfestingum.
Hver þeirra velur hlutabréf í einu
eða fleiri fyrirtækjum, og síðan
sigrar sá er hagnast mest (eða tap-
ar minnst), á ákveðnu tímabili. Til
samanburðar velur blaðið síðan
hlutabréf í nokkrum fyrirtækjum
af handahófí, með því að kasta
pílum á fyrirtækjalista. Til marks
um hæfni spekinganna þá er það
ekki óalgengt að pílukastið gefi
betri árangur.
Gott að fylgjast með
fótboltanum
Að síðustu þá langar mig að
segja frá þeirri aðferð við að spá
markaðsframvindu, sem líklega er
sú óvenjulegasta af þeim öllum. Það
hefur verið sagt að segja megi til
um verðhreyfingu hlutabréfamark-
aða í Bandaríkjunum, með því að
fylgjast með úrslitaleik amerísku
úrvalsdeildarinnar í fótbolta (Sup-
erbowl). Deildinni er skipt í tvo riðla
sem eru nefndir AFC og NFC (fyr-
ir American Football Conference
og National Football Conference).
Sigurliðin í hvorum riðli leika síðan
saman um ameríska titilinn. Sé sig-
urliðið úr AFC þá merkir það að
verðlækkun sé framundan á hluta-
bréfum en sigri liðið úr NFC þá er
von á verðhækkun. Þetta á að sjálf-
sögðu ekkert skylt hvort við annað
og ef einhver trúir þessu þá myndi
það vera kallað hjátrú. Hinu er
ekki að neita að þessi „spádómur“
hefur gengið það oft eftir að töl-
fræðilegar líkur á að um tilviljun
sé að ræða eru mjög litlar.
Höfundur er rekstrorhagfræðing-
ur meðBSí tölvunarfræði og MBA
og MS í stjórnun.
Fræðsla
Námskeið um vöruþróun
í KJÖLFAR ráðstefnu Hagræðingafélags íslands um vöruþróun, sem
haldin var 30. janúar hefur Páll Kr. Pálsson forstjóri Iðntæknistofn-
unar íslands hannað námskeið um vöruþróun, sem Stjórnunarfélag
Islands heldur í húskynnum sínum 25. og 26. febrúar nk.
Markmið námskeiðsins er að
gera þátttakendur meðvitaða um
eðli og hlutverk vöruþróunar og
kenna þeim að skipuleggja og fram-
kvæma vöruþróunarverkefni í fyrir-
tækjunum sínumeða stofnunum.
Námskeiðið er fyrir forstjóra,
fostöðumenn, framkvæmdastjóra
og aðra þá sem bera ábyrgð á þró-
un vöru og þjónustu. Leiðbeinendur
eru Páll Kr. Pálsson, Karl Friðriks-
son verkefnisstjóri og Gunnar Orn
Harðarson tæknifræðingur.
IÐNLÁNASJÓÐUR
fyrir íslenskt atvinnulíf
ÁRMÚLA13A 155 REYKJAVÍK SÍMI 680400 TELEX 3084 ILFUND TELEFAX 680950
• • | i .pniarQBií?! r