Morgunblaðið - 12.10.1991, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1991
Nadine
Gordiraer
og sama er að segja um lík svarts
óþekkts manns sem lögreglan gróf
á landareigninni. Heimur innfæddra,
trú þeirra og hjátrú, leikur stórt hlut-
verk í sögunni og hún er gædd skáld-
legri dýpt.
Einræður Mehrings sem lýsa því
sem þýr innra með honum samhliða
því að yfirborð sögunnar er skoðað
með augum annarra myndar ólík
sjónarhom og gerir „The Conservati-
onist” á köflum tormelta skáldsögu.
Táknmál „July’s People” er ekki
heldur auðráðið. Faðirinn hefur ein-
angrast, er utangátta meðal hinna
svörtu uppreisnarmanna þorpsins.
Móðirin sem í örvæntingu sinni
hleypur til móts við ókunna herþyrlu
í lok sögunnar veit ekki hvort um
borð eru hvítir menn eða svartir.
Bömin verða eftir hjá July. Á það
að merkja að framtíðin sé þeirra,
að ólíkir kynstofnar sameinist og
geti búið saman í Suður-Afriku?
Hjá Nadine Gordimer er aldrei sú
auðvelda leið valin að gera hvíta
menn vonda og svarta góða eða
öfugt. Hún speglar fyrst og fremst
mannlegt eðli í skugga valdsins.
Aðspurð hefur Nadine Gordimer
sagt að kynþáttahatur sé eitur í
beinum hennar, það sé af hinu
vonda, illskan sjálf, sem verði að
beijast gegn með öllum ráðum.
Frelsi rithöfundarins sé einnig mjög
mikilvægt, það að lýsa því sem rit-
höfundurinn sér, jafnvel þótt hann
svíki með því lit.
í Suður-Afríku hafa rithöfundar
giímt við lík efni og Nadine Gordim-
er og ber þar hæst André Brink,
John Coetzee og Breyten Breyt-
enbach.
Atburðirnir í Soweto 1976 hafa
átt greiðan aðgang að skáldskap
suður-afrískra blökkumanna. Oft
hefur verið vitnað til ljóðs eins
þeirra, Mafika Gwala:
Jafii lengi og þetta land,
fóstuijörð mín
er óskáldlegt í gjörðum sínum
er skáldlegt að mótmæla.
Ljóðlistin er þessum skáldum stefnu-
yfírlýsing og afstaða, hluti frelsis-
baráttunnar.
Jóhann Hjálmarsson
B 3
Kammermúsík-
klúbburinn 35 ára
Sinnhoffer-kvartettinn.
Sunnudaginn 13. þ.m. hefst 35.
starfsár Kammermúsíklúbbsins
með tónleikum í Bústaðakirkju
kl. 20.30. Sinnhoffer-kvartettinn
kemur nú hingað á vegum
klúbbsins í sjöunda skiptið á 15
árum og heldur tvenna tónleika,
þá seinni miðvikudaginn 16.
október á sama stað og tíma.
Þessir ágætu listamenn eiga
heima í Miinchen og eru meðal
fremstu strengjaleikara ríkis-
óperunnar þar en fyrirliði
kvartettsins, Ingo Sinnhoffer,
er konsertmeistari óperuhljóm-
sveitarinnar.
/
fyrri tónleikunum spila lista-
mennimir þijá strengja-
kvartetta eftir Mozart, en
5. desember nk. verða tvær
aldir liðnar frá dauða hans
og er þess að vonum oft og víða
minnst á árinu sem er að líða.
Þessir kvartettar eru K.168, 421
og 499 og spanna eins og númerin
sýna nokkuð langt skeið af hinni
stuttu en ótrúlega afkastaríku
starfsævi tónskáldsins.
Á miðvikudagskvöldið flytja þeir
félagar tvo Beethoven-kvartetta,
fyrst þann í D-dúr op. 18 nr. 3 sem
hann samdi tæplega þrítugur, en
eftir hlé leika þeir kvartettinn í
cis-moll op. 131 sem er einn af
þeim „þremur stóru” frá síðustu
æviárunum þegar tónskáldið helg-
aði krafta sína einvörðungu kvart-
ett-smíði. Síðast þessara þriggja
stórverka var sá sem hér verður
fluttur, og er opus-númerið að því
leyti villandi að op. 132 varð til
árinu áður. Fróðir menn telja að
með samningu þessara seinustu
kvartetta hafí list Beethovens í
raun numið ný lönd og ef til vill
hefði honum auðnast að halda enn
lengra á þeirri braut ef líf og heilsa
hefði enst. Hver veit? Þessir síð-
ustu mikilfenglegu kvartettar em
erfíðir í flutningi og sjaldnar leikn-
ir en flest önnur kammerverk Beet-
hovens. Adolf Busch og félagar
hans léku alla strengjakvartettana
hér á landi skömmu eftir lok seinni
heimsstyijaldar og á ámnum
1976-8 stóð Kammermúsíklúbbur-
inn fyrir heildarflutningi þeirra en
auk Sinnhoffers tóku þátt í honum
tvennir fjórmenningar frá Þýska-
landi, Márkl-kvartettinn og Arco-
kvartettinn. Opus 131 léku þeir
Sinnhoffer-félagar hér líka fyrir
sjö ámm.
Þriðju tónleikamir á þessu
starfsári verða 24. nóvember og
skal þá enn minnst Mozarts enda
skammt í sjálft dánarafmælið. Á
þeim Mozart-tónleikum verður efn-
isskráin mjög ijölbreytt: Dúó fyrir
fíðlu og lágfiðlu, sónata fyrir fíðlu
og píanó, tríó fyrir klarínettu, lág-
fiðlu og píanó og að lokum
strengjakvintett í g-moll K.516.
Flytjendur verða Sigrún Eðvalds-
dóttir og Zbigniew Dubik (fíðlur),
Helga Þórarinsdóttir og Guðmund-
ur Kristmundsson (lágfíðlur), Nora
Komblueh (knéfíðla), Óskar Ing-
ólfsson (klarínetta) og Snorri Sig-
fús Birgisson (píanó).
16. febrúar nk. á klúbburinn von
á Mistry-kvartettinum frá Lund-
únum og í fylgd með honum landi
okkar Hafliði Hallgrímsson. Verða
þá fluttir kvartettar eftir Benjamin
Britten og Hafliða, en að lokum
spilar Hafliði með þeim félögum
strengjakvintettinn eftir Schubert.
Lokatónleikar á starfsárinu
verða 22. mars. Þá flytur Tríó
Reykjavíkur (Guðný Guðmunds-
dóttir, Gunnar Kvaran og Halldór
Haraldsson) tvö merkisverk, hið
fyrra píanótríó í e-moll eftir Svein-
bjöm Sveinbjömsson. í bók sinni
um Sveinbjöm telur Jón Þórarins-
son að þetta tríó muni, ásamt
kvartett eftir Beethoven og
Brahms-tríói, hafa verið fyrsta
kammermúsíkprógramm sem flutt
var hér á landi. Það gerðist í Nýja
bíói 6. febrúar 1923 og léku þeir
Þórarinn Guðmundsson fíðluleikari
og Þórhallur Ámason knéfíðluleik-
ari verkið með höfundinum. Hann
var þá nýkominn heim eftir ára-
tuga dvöl erlendis. Að líkindum var
þetta tríó Sveinbjöms frumflutt í
Winnipeg 7. mars 1912 en þá átti
hann heima þar. Seinna verkið sem
Tríó Reykjavíkur ætlar að leika er
Erkihertogatríó Beethovens og er
gaman að minnast þess að Tríó
Reykjavíkur (Ámi Kristjánsson,
Björn Ólafsson og Einar Vigfús-
son) fluttu það á fyrstu tónleikum
klúbbsins snemma árs 1957.
Eins og á undanfömum árum
er nemendum tónlistarskólanna á
höfuðborgarsvæðinu boðið að
koma á tónleika klúbbsins gegn
vægu gjaldi. Nýir félagar geta lát-
ið skrá sig við innganginn rétt
fyrir tónleikana og þar era líka
seldir miðar á einstaka tónleika.
Þ.G.
Morgunblaðið/Einar Falur
Jórunn Sigurðardóttir og Hávar Sigurjónsson, fulltrúar í leiklistarráði Alþýðuleikhúss-
- SEGJA
JÓRUNN
SIGURÐAR
DÓTTIR OG
HÁVAR
SIGUR-
JÓNSSON
meðaltali sett upp þijár sýningar.
Því erum við að mörgu leyti svipað
fyrirbæri og Leikfélag Akureyrar,
svo dæmi sé tekið. Uppbyggingin á
ýmislegt sammerkt með stóru leik-
húsunum. Alþýðuleikhúsið er þó ekki
með neina fastráðna starfsmenn og
á ekkert hús undir starfsemina, en
hefur hinsvegar ólaunað leikhúsráð
sem félagið velur. Lítil yfírbygging
útskýrir að hluta hvað við getum
gert mikið fyrir litla peninga. Óllum
sem starfa við sýningar eru síðan
tryggð laun á æfingatímanum, og
þau eru 80% af þeim launum sem
viðkomandi fengju innan stofnana-
leikhúsanna — þetta er vitaskuld
ekki mikill peningur, en eina leiðin
til að hægt sé að setja upp meira
en eina sýningu á ári. Eftir frumsýn-
ingu er rekstrarkostnaður sýningar
aðskilinn frá uppsetningarkostnaði
og þá gera allir aðstandendur út upp
á hlut.
Síðustu ár hefur um milljón farið
í fastan rekstur, leigu á skrifstofu
og slíkt, en hinar sjö milljónimar
hafa farið í að setja upp leiksýning-
ar; allt að fy'órar sýningar á ári, og
varla er hægt að biðja um betri nýt-
ingu á peningunum. Við setjum þær
skorður að hver sýning kosti ekki
meira en tvær til þijár milljónir, og
ef kostnaðaráætlunin er hærri, þá
er verkefninu annaðhvort hafnað á
þeim forsendum, eða því Alþýðuleik-
hússfólki sem að uppsetningunni
stendur, boðið að afla umframfjárins
á einhvem annan hátt.”
Á síðasta leikári setti Alþýðuleik-
húsið upp harmleikinn Medeu og
bamaleikritið Kela þó, sem sýnt var
eitthundrað sinnum í skólum. Nú er
Undirleikur við morð sýnt í Hlaðvarp-
anum, og nýlokið er sýningum á
verkinu Sprengd hljóðhimna vinstra
megin. Verkefnavalið viðist vera
mjög fjölbreytilegt: barnaleikrit,
klassík, nútíma- og tilraunaverk.
„Þetta er fjölbreytilegt verkefna-
val og við gengum út frá óbreyttum
forsendum. Næst á dagskránni átti
að vera nýtt verk eftir Áma Ibsen,
en hann fór ekki síst út í að skrifa
það einmitt vegna þess að við höfðum
sýnt verkinu áhuga og tókum það inn
á verkefnaskrá við fyrsta mögulega
tækifæri. Þá er einnig verið að vinna
að því sem átti að vera þamæsta
verkefnið; íslensk leikgerð á erlendri
sögu.”
Athygli vekur að samhliða því að
átta milljónir eru teknar af Alþýðu-
leikhúsinu, hækkar styrkurinn til
Leiklistarráðs úr fjórum milljónum í
tólf, eða um sömu upphæð.
„Við erum síður en svo á móti því
að sú upphæð sem Leiklistarráð fær
til úthlutunar handa atvinnuleikhóp-
um sé hækkuð, það hefur fengið
hlægilega lítið, en við getum alls
ekki litið á þetta sem sameiningu
tveggja liða. Þetta er einungis eðlileg
hækkun til Leiklistarráðs, því miðað
við þær umsóknir sem þangað be-
rast, 'væri fjárþörfín tugir milljóna.
En það er hinvegar lítilsvirðing við
eitt af þremur atvinnuleikhúsum
Reykjavíkurborgar að strika það út
af fjárlögum, og það kemur hinu
alls ekkert við. Auk þess má benda
á að með þessari tilfærslu er ekki
verið að auka hlut neins f rauninni,
því það er ljóst að sýningum fjölgar
ekki fyrir vikið; það er einfaldlega
verið að leggja niður eitt leikhús á
forsendum sem hafa alls ekki verið
skýrðar nægilega vel af fjárlagagerð-
armönnum. Þetta er ekki hægt að
túlka á neinn annan hátt en sem
einhvers konar aðför að Alþýðuleik-
húsinu, eitt leikhúsa í landinu, og
skýringarnar sem fást era byggðar
á rökum um kerfísbreytingar sem í
rauninni eru ekki annað en orðalepp-
ar til að breiða yfir raunverulegan
tilgang gjörðanna.
Við getum ekki rekið leikhúsið án
peninga og við getum heldur ekki
selt eignir okkar, því þá færi for-
senda þess að setja upp leiksýningar.
Það er spuming hvort við eigum
að kalla það lán eða ólán að rekstur
leikhússins er með slíkum ágætum
að ef svo fer sem horfir, þá getum
við sennilega gert dæmið upp um
áramót, án þess að vera með skulda-
bagga á herðunum. Það er óvenju-
legt fyrir leikhús, en kann að vera
ólán, vegna þess að ef við værum
skuldug þá gætum við sennilega
vælt út framlengingu eða viðbót. Sú
staðreynd að við eigum eignir en
skuldum ekki, virðist gera ráða-
mönnum það auðvelt að strika Alþýð-
uleikhúsið umhugsunarlaust út.
Þetta eru heldur kaldar kveðjur í
beinu framhaldi af því að setja upp
tvær sýningar, með minna en viku
millibili, sem báðar hafa fengið skín-
andi viðtökur og góða aðsókn.
Átta milljónir er lítil upphæð og
það virðist lítið mál að strika hana
út úr fjárlögum, en þetta er svipuð
aðgerð og ef Leikfélag Akureyrar
eða Leikfélag Reykjavíkur væri strik-
að út. Þar eru tölumar hærri og til-
veruréttur byggður á hefð orðinn
lengri, en hugsunin væri sú sama.
Nær væri að beijast fyrir því að fleiri
leikhópar sem sannað hafa tilveru-
rétt sinn á síðustu árum fengju sér-
staka fjárveitingu til þess að helga
sig starfi sínu óskiptir, í stað þess
að samþykkja með þögn og undir-
gefni að þessum fáu krónum sé velt
á milli hægri og vinstri handar án
þess að nokkur raunveruleg viðbót
hafí orðið.”
-efi