Morgunblaðið - 19.01.1992, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JANÚAR 1992
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JANUAR 1992
21
PAULJOHN-
• son fjallar um
brotalömina á kenn-
ingu Marx og sýnir
framá hvernig hann
misfer með stað-
reyndir og notar
heimildir hugmyndum sínum í hag.
Er það harla merkileg lesning og
athyglisverð. Þannig breytir hann
ummælum Gladstones, leiðtoga
ftjálslyndra í Bretlandi, og brenglar
merkingu orða hans, rétteinsog
hver annar stjórnmálaskarfur nú á
dögum.
Johnson vitnar til þeirra orða
þýzka heimspekingsins Karls Jasp-
ers að Marx sé ekki könnuður eða
vísindamaður í ritum sínum, vitni
ekki í það sem er öndvert skilningi
hans og skoðunum, heldur einungis
það sem er honum að skapi og kem-
ur heim og saman við hugmyndir
hans sjálfs. Það sé ekki sannfæring
vísindamannsins sem þar komi
fram, heldur stóri sannleikur trú-
mannsins; því séu fordómar á næstu
grösum.
Ég þori ekki um þetta að segja,
en nefni það hér vegna þess ég sé
ekki betur en sagan og reynslu-
þekking okkar hafi sýnt framá, með
ógnvænlegum afleiðingum, að
marxisminn sjálfur og þjóðfélags-
hugmyndir hans hafi verið byggð á
svipuðum grunni í þeim ríkjum sem
nú riða til falls. Kenningarnar virka
ekki í neinu þjóðfélagi. Marx talaði
sjálfur um alræði og því er ekkert
undarlegt þótt þau ríki sem reist
hafa verið á hugmyndum hans hafi
steytt á háskalegu skeri harðstjórn-
ar og óvísinda. Frelsinu var fómað
fyrir þjóðfélagstilraunir sem eiga
rætur í trú og tilfinningaofsa, en
hvorki virðingu fyrir einstaklingn-
um sem er grundvöllur kristindóms
né sáluhjálp hvers og eins, eða leið-
sögn sem byggist á vísindalegri
niðurstöðu. Leiðsögustefið er ósk-
hyggja og ofurvald.
En því hef ég gert þetta að um-
talsefni hér að mér
sýnist það sem nú
blasir við í kommún-
istaríkjunum með
þeim hætti sem til var
stofnað í upphafi og
raunar engin tilviljun
hvernig komið er. í upphafi skal
endinn skoða, sögðu þeir vísu karl-
ar sem alltaf reyndu að hafa vaðið
fyrir neðan sig einsog steingeitin.
Brezki heimspekingurinn Bertrand
Russel sem hitti Lenin í Moskvu
sumarið 1920 sagði hann væri
„líkömnuð kenning". Slík kenning
gerir ekki endilega útá það góða
sem ég vil, heldur það vonda sem
ég vil ekki, svo vitnað sé til al-
kunnra orða í helgri bók. Húman-
ismi gerir út á hið góða hjarta
mannsins; mennskuna. Einræðisöfl
og kenningar af ætt þeirra stunda
ekki slíka útgerð. Það er meiren
brekkumunur á þeim sem veiða
menn í nafni Krists eða kommún-
isma.
MARX TALDI PROUD-
• hon, sem sagði allar eignir
væru þjófnaður, æði barnalegan og
fyrirleit þau ummæli hans að nú
skyldu menn fyrir alla muni reyna
að fylla ekki lýðinn nýjum kenni-
setningum, nú þegar hann hefði
verið leystur úr álögum gamalla
kenninga....við skulum ekki verða
leiðtogar nýs óumburðarlyndis“,
sagði hann við litlar undirtektir
Karls Marx. Og nú er þetta ríki
„hins nýja óumburðarlyndis" að
hrynja fyrir augum okkar þótt
óskiljanlegt sé, svo tryggilega sem
við töldum um hnútana búið. En
kannski hefði það verið ótrúlegra,
ef það hefði ekki tekið að riða til
falls, svo fjarri sem það er hug-
myndum okkar um velferð og rétt-
læti; svo fjarri sem það er eðlis-
lægri frelsisþörf mannsins og því
lýðræði sem við vitum að virkar
svona nokkurn veginn í siðmennt-
uðum þjóðfélögum samtímans.
menntamálaráðherra, sem jafn-
framt er fyrsti þingmaður
Reykjaneskjördæmis, var heldur
ekki fylgjandi henni í samtali við
Morgunblaðið fyrir nokkrum
dögum. Hins vegar voru þeir
Ólafur Ragnar Grímsson og
Steingrímur Hermannsson, sem
báðir eru þingmenn kjördæmis-
ins, opnari fyrir þessari leið
einkavæðingar í samgöngumál-
um og að nokkru leyti Jón Sig-
urðsson, iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, en Morgunblaðið ræddi
við alla þessa menn um hug-
myndina.
Þingmenn landsbyggðarkjör-
dæma hafa oft verið tregir til
að fallast á samgöngubætur á
höfuðborgarsvæðinu. Ef þær eru
framkvæmdar með þessum
hætti, er ekki verið að taka neitt
frá landsbyggðarfólki í vegamál-
um. Það er ánægjulegt framtak
hjá samtökum verktaka, Lands-
bréfum hf. og atvinnuþróunar-
nefnd Suðurnesja að kynna þessa
hugmynd. Hún er þess verð, að
hún verði könnuð nánar. Þar á
meðal er fyllsta ástæða til að
kynnast betur skoðunum Suður-
nesjamanna á málinu. Ríkis-
stjórn, sem boðar einkavæðingu
á ekki að vísa þessu máli frá án
frekari umræðu.
Auðvitað er Ijóst, að eigendur
hinnar nýju Reykjanesbrautar
mundu nánast hafa einkarétt' á
samgöngum milli Suðurnesja og
annarra landshluta, þótt önnur
leið sé að vísu til. í slíkum tilvik-
um t.d. í Bretlandi verða hand-
hafar einkaréttar að sæta mjög
ströngu verðlagseftirliti. Þetta
kom m.a. fram hjá einum helzta
talsmanni einkavæðingar í
brezka íhaldsflokknum, sem var
fyrirlesari á ráðstefnu um einka-
væðingu á vegum Landsbréfa
hf. fyrir nokkrum vikum. Það fer
ekki á milli mála, að slíkt verð-
lagseftirlit yrði að vera á veg-
gjöldum á einkavæddri Reykja-
nesbraut.
JOHNSON SEGIR STYRK-
• ur Marx hafi verið stíll hans
og hæfni til að rita um þjóðfélags-
mál einsog góður blaðamaður. En
sjálfur hafí hann þó ekki verið upp-
hafsmaður að öllum frösum sínum.
Marat sem var einn helzti foringi
borgarastéttarinnar í frönsku
stjómarbyltingunni hafi tilaðmynda
fundið upp vígorðin, Verkalýðurinn
á ekkert föðurland, Öreigarnir hafa
engu að glata nema hlekkjunum.
Trúin er ópíum fólksins, er frá
Heine komið, og vígorðin Öreigar
allra landa, sameinizt(l) frá Karli
Schapper, en „alræði öreiganna"
frá franska stjórnmálamanninum
Blanqui.
Nú er afturámóti vitað að ópíum
fólksins er — ópíum. Við höfum nóg
af fíkniefnum nú um stundir svoað
ekki þarf að bæta neinum frösum
við þær hörmungar. Raunar ætti
kirkjan að snúast af alefli gegn
þeirri „vellyst“ sem fíkniefnin eru.
En Marx kunni þó ekkisízt að
slá um sig með vígorðum sem voru
einsog kjólföt á veizluklæddum
slátrurum.
PAUL JOHNSON HELD-
• ur fast fram þeirri hug-
mynd sinni að Marx hafi fyrstogsíð-
ast verið skáld. Það leiðir hugann
ósjálfrátt að Maó. Marx hafí ekki
haft mestan áhuga á að finna sann-
leikann, heldur boða hann. I honum
hafi togazt á skáldið, blaðamaður-
inn og siðfræðingurinn; allir harla
fyrirferðarmiklir og mikilvægir. Úr
þessari blöndu hafi orðið merkur
rithöfundur og sjáandi. En enginn
vísindamaður; miklu fremur hafi
eðli hans verið andvísindalegt. Fras-
inn „vísindalegur" er því einskonar
pótemkintjöld um óvísindalegar
kenningar eða trúarbrögð.
M.
(meira næsta sunnudag.)

Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Einkavæðing
Reykjanesbrautar
Nokkrir einkaaðilar hafa sett
fram þá athyglisverðu hug-
mynd, að þeir taki að sér tvöföld-
un Reykjanesbrautar með þeim
skilmálum, að þeir leggi veginn,
fjármagni framkvæmdir og öðlist
rétt til innheimtu vegagjalda í
ákveðið árabil. Hér er m.ö.o.
rætt um einkavæðingu sam-
göngumannvirkja. Þetta er for-
vitnilegt mál. Umferð um
Reykjanesbrautina er orðin mjög
mikil. Umferðaröryggi er ábóta-
vant eins og nú er komið. All-
mörg vond slys hafa orðið á þess-
ari leið. Bifreiðum fjölgar stöðugt
og ástandið á þessari leið á eftir
að versna frá því, sem nú er.
Ríkið er í samdráttaraðgerð-
um eins og eðlilegt er og sízt af
öllu gerir Morgunblaðið athuga-
semdir við það. Verktakafyrir-
tækin eru hins vegar verkefnalít-
il, mikill tækjakostur stendur
ónotaður og atvinnuástand fer
versnandi. Ef hægt er að fjár-
magna þessa framkvæmd á veg-
um einkaaðila er það freistandi
kostur að slá margar flugur í
einu höggi, auka umferðaröyggi
á þessari leið, auka atvinnu,
tryggja verktakafyrirtækjum
verkefni.
Þá er spurningin um vega-
gjöld. Þeim var illa tekið af Suð-
urnesjamönnum fyrir þremur
áratugum. Síðan hefur margt
breytzt. íslendingar hafa ferðast
mikið um önnur lönd m.a. í einka-
bifreiðum. Landsmenn hafa orðið
þess varir, að vegagjöld eru mjög
algeng í öðrum löndum. Hvers
vegna ekki hér? Er hægt að
ganga út frá því sem vísu, að
notendur Reykjanesbrautar geti
ekki hugsað sér einhver veggjöld
gegn því að fá margfalt betri veg
og stóraukið öryggi?
Halldór Blöndal, samgöngu-
ráðherra, var nokkuð íljótur til
að gefa neikvætt svar við þess-
ari hugmynd. Ef rétt er skilið
hyggst hann þó láta kanna hana
betur. Ólafur G. Einarsson,
HELGI
spjall
+
Þess verður vart,
að sumir af stuðnings-
mönnum núverandi rík-
isstjórnar telji, að hún
hafí færzt of mikið í
fang. Hún hafi bryddað
upp á breytingum á svo
mörgum sviðum, sem
séu svo umdeildar, að af muni hljótast
„pólitískt stórslys“, eins og það var orðað
af einum þeirra, sem slíkar áhyggjur hafa
og var þá átt við, að stjórnarflokkamir
gætu orðið fyrir miklu áfalli í kosningum.
Þjóðin væri einfaldlega ekki undir það
búin að taka við svo miklum breytingum
á skömmum tíma.
Einn helzti undirtónninn í málflutningi
andstæðinga ríkisstjórnarinnar um þessar
mundir er sá, að hún stefni að því að
breyta þjóðfélaginu. Þetta kemur ekki sízt
fram hjá talsmönnum launþega í þeim
umræðum, sem nú standa yfir um kjara-
málin. Það er nokkuð til í því, að hin nýja
viðreisnarstjórn stefni að því að breyta
þjóðfélaginu, ekkert síður en sú fyrri
gerði, þótt ekki sé það með þeim hætti,
sem andstæðingar hennar lýsa.
Sannleikurinn er auðvitað sá, að það
er nauðsynlegt að breyta þjóðfélaginu. Það
er bæði tímabært og óhjákvæmilegt. Við
höfum á nokkrum áratugum byggt upp
samfélag, sem hefur gengið of langt í því
að taka fulla ábyrgð á öllu, sem gert er.
Það er ekki einungis svo, að samfélagið
hafi tekið nánast fulla ábyrgð á heilbrigðis-
þjónustu, hveiju nafni sem nefnist, afkomu
aldraðra, bæði ríkra og fátækra, skóla-
göngu æskufólks og öðrum þeim þáttum
velferðarkerfísins, sem mjög víðtæk sam-
staða hefur verið um, heldur hefur ábyrgð-
in verið færð út til annarra þátta.
Ef nefnd eru dæmi af handahófi úr
umræðum líðandi stundar er ljóst, að sam-
félagið, þ.e. skattgreiðendur (það eru eng-
ir aðrir sem borga!), hefur tekið að sér
að ábyrgjast öllum launþegum í landinu
laun í hálft ár, ef svo illa skyldi fara, að
vinnuveitandi þeirra yrði gjaldþrota. Skatt-
greiðendur hafa líka ábyrgzt að fullu ið-
gjaldagreiðslur sömu launþega, ekki í hálft
ár, heldur í eitt og hálft ár og ekki vaxta-
laust eða með venjulegum innlánsvöxtum
heldur með dráttarvöxtum! M.ö.o. launþeg-
inn á sáralitla áhættu að taka í lífinu en
þó heldur meiri en lífeyrissjóður hans, sem
er beinlínis hvattur til að ganga ekki hart
fram í innheimtu iðgjalda, sjóðurinn fær
þetta hvort sem er borgað. Þessi ábyrgð
skattgreiðenda er ekki nein pappírsábyrgð.
Hún er raunveruleg. Þeir hafa þurft að
borga vegna þessarar ábyrgðar um einn
milljarð á örfáum árum.
Síðustu vikur hafa staðið yfir miklar
umræður um viðskipti við Rússland. Þær
hafa með einum eða öðrum hætti snúizt
um það, að allir aðrir ættu að taka áhættu
af því að selja Rússum saltsíld, en þeir
atvinnurekendur, sem hafa valið sér það
athafnasvið að salta síld. Sumir telja, að
ríkið eigi að ábyrgjast erlent lán til þess
að lána Rússum til að kaupa saltsíld af
okkur. Þar með er auðvitað lagt til að
skattgreiðendur gangi í ábyrgð fyrir láninu
og að þeir borgi þá miklu peninga, sem
um er að ræða, ef Rússar geta ekki borg-
að. Aðrir telja, að Landsbankinn eigi að
taka þetta lán og endurlána en þar með
er búið að færa áhættuna yfír á Lands-
bankann, sem síðustu misseri hefur af-
skrifað miklar fjárhæðir í töpuðum útlán-
um, sem með einum eða öðrum hætti verða
borguð af öðrum viðskiptavinum Lands-
bankans. Einstæð móðir, sem hefur þijú
börn á framfæri sínum og skilur ekki hvers
vegna hún fær einungis persónuafslátt
einstaklings á sama tíma og hjón með
þijú börn njóta allt að tvöfalds persónuaf-
sláttar til skatts, kvaðst mundu flytja af
landi brott, ef niðurstaða málsins yrði sú,
að skattgreiðendur eða viðskiptavinir
Landsbankans tækju á sig þessa ábyrgð.
Það var ekki fyrr en á síðustu stigum, sem
það var nefnt, að eðlilegt væri að framleið-
endur saltsíldar og útflytjendur, þeir, sem
hyggjast hagnast á þessum viðskiptum,
tækju á sig einhveija ábyrgð.
Því má skjóta hér inn í, að sú málefna-
lega röksemd, sem fram hefur komið í
þessum umræðum, og ástæða er til að
stöðva við er sú, að við höfum átt góð
viðskipti við Rússa í marga áratugi og að
það sé ekki hygginna manna háttur að
snúa baki við góðum viðskiptavini þótt
hann lendi í erfíðleikum um skeið. Að vísu
má margt um saltsíldarviðskiptin undanf-
arna áratugi segja. Ef allar umbúðir eru
teknar utan af þeim viðskiptum hefur verð-
ið, sem Rússar hafa borgað fyrir saltsíld-
ina, byggzt á því, að þeim hefur verið
gefínn kostur á því að kaupa sér áhrif og
aðstöðu hér á landi, þegar þeir töldu sig
þurfa á því að halda á dögum kalda stríðs-
ins, með því að borga hærra verð til okk-
ar en þeir voru tilbúnir til að greiða öðr-
um. Þetta var rökstutt með því, að okkar
síld væri gæðameiri en annarra. Viðskipti
af þessu tagi verða auðvitað ekki stunduð
á næstu árum (aðstaða vegna kalda stríðs-
ins er ekki lengur söluvara) og eru ekki
eftirsóknarverð eins og Morgunblaðið hef-
ur margsinnis sagt á undanförnum árum.
Eftir sem áður væri hugsanlega ástæða
til að sýna Rússum hug okkar í þrenging-
um þeirra með því að gefa þeim saltaða
síld með sama hætti og við sendum mat
til Þjóðveija í þrengingum þeirra eftir stríð
eftir því, sem efni okkar leyfa. Það væri
meiri ástæða til að koma til móts við fram-
angreind rök með þessum hætti en að láta
skattgreiðendur borga saltsíldina alla eftir
nokkur ár.
Þetta var útúrdúr. Þessi dæmi úr um-
ræðum líðandi stundar voru nefnd til þess
að undirstrika þá staðreynd, að það er
orðið tímabært að breyta þessu þjóðfé-
lagi. Það er ekki hægt að ásaka ríkisstjórn-
ina fyrir að hún vilji gera það, heldur
ætti þjóðin að fylkja sér um hana og fagna
því að til valda eru komnir menn, sem
vilja og þora að takast á við þetta verk-
efni. Á undanfömum áratugum hefur ver-
ið gengið alltof langt í því að láta skatt-
greiðendur tryggja allt milli himins og jarð-
ar. Þessum hugsunarhætti þarf að breyta.
Það er tími til kominn að bæði launþegar
og atvinnurekendur taki einhveija áhættu
sjálfír og taki þar með afleiðingum gerða
sinna. Með því einu móti verður hægt að
byggja hér upp heilbrigt þjóðfélag, heil-
brigt efnahagslíf, heilbrigt atvinnulíf. Rík-
isstjórnin er að gera rétta hluti en hins
vegar stendur hún ranglega að því á marg-
an hátt.
HVAÐ ER RÍKIS-
stjórnin að gera?
Hún er að losa
skattgreiðendur úr
ábyrgðunum, sem
stjómmálamenn
Hvað er rík-
isstjórnin að
gera?
undanfarinna áratuga hafa komið þeim í.
Upphlaupin í kringum opinberu sjóðina á
undanförnum mánuðum eru viðleitni af
hálfu ríkisstjórnarinnar til þess að koma
í veg fyrir, að fjármunum skattgreiðenda
sé dælt út í formi lána sem skila sér seint,
illa og alltof oft aldrei. Uppnámið í kring-
um lyfin byggist á því, að ríkisstjórnin er
að reyna að stöðva þá gífurlegu sóun fjár-
muna, sem hefur viðgengizt í lyljadreif-
ingu og hefur ekki fyrst og fremst komið
sjúklingum til góða, heldur þýtt stórfé úr
vasa skattgreiðenda I vasa lyfsala, lyfja-
umboðsmanna og lyfjaframleiðenda.
Uppnámið í kringum lánasjóð náms-
manna stafar af því, að ríkisstjórnin er
að reyna að stöðva þá vitleysu, sem hefur
viðgengizt í kringum þann sjóð árum sam-
an. Það var yfírlýst markmið þeirra, sem
lengst vildu ganga í umræðum á Alþingi
fyrir mörgum árum, að lánasjóðurinn ætti
að lána allt að 90%, ef ekki 100%, af náms-
kostnaði. Þótt hér sé um lán en ekki bein-
an styrk að ræða eru lánin vaxtalaus og
greiðast með ákveðnum hætti, þannig að
hér er um styrk að ræða að hluta. Ef nú
ætti að fylgja fram þessum markmiðum
þyrfti sennilega að tvöfalda framlög til
lánasjóðsins á hveiju ári! Engum dettur í
hug að leggja lánasjóð námsmanna niður.
Umræðurnar snúast einfaldlega um það,
að einhver skynsemi sé í starfsemi sjóðsins
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 18. janúar
og einhver takmörk séu á lánveitingum
hans eins og eðlilegt er.
Upphlaupið í kringum sjúkrahúsin
byggist á því, að rekstrarkostnaður sjúkra-
húsanna hefur farið gersamlega úr bönd-
um á undanförnum árum. Með því er ekki
sagt, að hann hafí farið úr böndum vegna
stjórnleysis. Kröfumar í sambandi við heil-
brigðisþjónustu hafa hins vegar margfald-
ast og tilhneigingin til að segja, að ekkert
megi til spara þegar sjúklingar eru annars
vegar hefur leitt til þess, að kostnaðurinn
hefur orðið óviðráðanlegur. Þeir starfs-
menn sjúkrahúsa, sem hafa kynnzt vinnu-
brögðum á Landakoti, þar sem enn er tölu-
vert eftir af hefð fyrri tíma, þegar systurn-
ar héldu utan um reksturinn, og síðan
fært sig yfir á önnur sjúkrahús segja, að
munurinn sé sá, að á öðrum sjúkrahúsum
sé til nóg af öllu, á Landakoti þurfti að
nota sömu hlutina aftur og aftur og hreinsa
þá vandlega á milli aðgerða. Viðleitni ríkis-
stjórnarinnar að þessu leyti byggist á því
að reyna að koma í veg fyrir gersamlega
óstöðvandi peningastraum úr vösum skatt-
greiðenda í þennan rekstur. Með því er
ekki sagt, að metnað skorti til að halda
hér uppi fullkominni heilbrigðisþjónustu.
Stór rekstrarkerfi af þessu tagi hafa hins
vegar tilhneigingu til að þenjast stjórn-
laust út og öðlast sjálfstætt líf.
í stuttu máli má segja, að núverandi
ríkisstjórn hafí horfzt í augu við þá stað-
reynd, að við Islendingar erum komnir að
leiðarlokum í uppbyggingu þjóðfélagsins í
óbreyttri mynd. Raunar er langt síðan
komið var að leiðarlokum í þessum efnum.
Menn vildu hins vegar ekki viðurkenna
það. Sennilega fórum við út af sporinu
fljótlega eftir að hinu fyrra viðreisnartíma-
bili lauk. Við höfum haldið þessari upp-
byggingu áfram í allmörg ár með skulda-
söfnun og við höfum byggt upp falskan
kaupmátt með skuldasöfnun. Á tímabili
nutum við þess sem þjóð, sem einstakling-
ar kynntust hér á árum áður, þegar verð-
bólgan borgaði niður öll lán. Á árabilinu
milli 1970 og 1980 voru raunvextir á al-
þjóðlegum lánamörkuðum neikvæðir, svo
að verðbólgan borgaði niður erlend lán
þjóðarinnar. Það er hins vegar löngu liðin
tíð alveg eins og hér innanlands.
Nú erum við á endastöð. Við höldum
ekki lengur áfram í sömu átt. Ný ríkis-
stjórn hefur gert sér grein fyrir því. Stefna
hennar er rétt. Aðgerðir hennar eru í
meginefnum réttar. En vegna þess hvern-
ig haldið er á málum hafa stuðningsmenn
hennar áhyggjur, sumir þungar áhyggjur.
Að tala við
þjóðina
HVAÐ GERIR RIK-
isstjómin rangt?
Hún talar of lítið
við þjóðina. Hún á
til að gleyma því,
hvaðan umboð hennar er komið. Hún ger-
ir of lítið af því að undirbúa jarðveginn
fyrir umdeildar aðgerðir. Hún gerir of lítið
af því að skýra fyrir þjóðinni gerðir sínar.
Það er ekki nóg að gera þetta í fjölmiðl-
um. Það er svona upp og ofan, hversu vel
það kemst til skila. Sjónvarpsstöðvar
klippa samtöl með þeim hætti, að það er
undir hælinn lagt, hvort málflutningur
manna kemst á framfæri með réttum
hætti. Hið sama gera útvarpsstöðvar, þótt
á annan veg sé. Dagblöð eru vettvangur,
þar sem menn geta talað í lengra máli,
en koma ekki í staðinn fyrir beint sam-
band við fólkið í landinu. Þrátt fyrir nú-
tímalega fjölmiðlun kemur ekkert í staðinn
fyrir hið beina samband milli stjórnmála-
manna og kjósenda.
Þegar ríkisstjórnin undirbýr ákvarðanir
um aðgerðir til þess að breyta þjóðfélaginu
og snúa ofan af þeirri allsherjar ábyrgð
skattgreiðenda, sem er að sliga þá, þarf
hún að gera meira en að undirbúa aðgerð-
irnar sjálfar. Hún þarf líka að undirbúa
mjög vandlega kynningu á þeim. Hún
þarf að gera sérstakar ráðstafanir til þess
að útskýra fyrir fólkinu í landinu hvers
vegna þetta og hitt er gert.
Það eru öll rök fyrir því að tekjutengja
elli- og örorkulífeyri, eins og að er stefnt,
þannig að skattgreiðendur borgi ekki í
■
Morgunblaðið/RAX
vasa þeirra, sem þurfa ekki á því að halda.
Það gildir einu, hvort um sjómenn eða
aðra er að ræða. Ef gamlir sjómenn hafa
svo mikil eftirlaun með einum eða öðrum
hætti, að þeir komast yfír ákveðið tekju-
stig er engin ástæða til að skattgreiðendur
borgi þeim fremur en öðrum sem eru í
svipaðri aðstöðu sérstakan ellilífeyri. En
það þarf að tala um þetta við elli- og ör-
orkulífeyrisþega.
Það eru öll rök fyrir því að ungt fólk
sem er að hefja háskólanám borgi einhver
skólagjöld og tryggi sér þar með betri
kennslu. Það er ekkert vandamál að fella
niður þessi skólagjöld hjá þeim nemendum
sem sannanlega hafa ekki efni á því að
borga þau. En um þetta þarf að tala við
þetta unga fólk og útskýra fyrir því hvers
vegna. Engin kynslóð í landinu á meira
undir því en einmitt æskufólkið að horfið
verði frá núverandi braut mikillar skulda-
söfnunar þjóðfélagsins..
Það eru öll rök fyrir því að koma ein-
hverjum böndum á útgjöld heilbrigðiskerf-
isins, hvort sem er vegna reksturs sjúkra-
húsa, lyfjasölu eða af öðrum ástæðum, en
það þarf að tala við fólkið sem starfar að
þessum málum og útskýra fyrir því hvers
vegna og sjúklingana líka. Menn ná engum
árangri hvorki á þessu sviði né öðrum með
því að ryðjast um eins og naut í flagi.
Það eru öll rök fyrir því að stöðva fjár-
streymið úr opinberum lánasjóðum í von-
lausan atvinnurekstur á landsbyggðinni,
sem landsbyggðarfólk hefur fyrst og
fremst armæðu af. En það þarf að út-
skýra fyrir þessu fólki hvað jþarna hefur
verið að gerast áratugum saman. Skatt-
greiðendur á landsbyggðinni hafa engan
áhuga á því fremur en skattgreiðendur í
þéttbýli að sóa eigin fjármunum í tóma
vitleysu.
Þannig er hægt að taka hvert dæmið á
fætur öðru um það, að ríkisstjórnin er á
réttri leið en hún og stuðningsmenn henn-
ar þurfa að leggja margfalt meiri vinnu í
að útskýra fyrir þjóðinni hvað fyrir þeim
vakir. Ef það er ekki gert getur orðið
„pólitískt stórslys“.
Hin fyrri
viðreisn
SUMIR SJA HIÐ
fyrra viðreisnar-
tímabil í hillingum.
Þá muna menn ekki
að fyrsta kjörtíma-
bil þeirrar ríkisstjórnar var mjög erfitt og
gekk á ýmsu og ekki síður þriðja kjörtíma-
bilið, þegar alvarleg kreppa skall yfir af
svipaðri stærðargráðu og nú, þótt af öðrum
ástæðum væri. I þessu tölublaði Morgun-
blaðsins er þess minnzt, að 100 ár eru lið-
in frá fæðingu Ólafs Thors, sem var fyrsti
forsætisráðherra þeirrar ríkisstjórnar.
Undir lok árs 1963 stóðu hann og ríkis-
stjórn hans frammi fyrir því, að stórátök
blöstu við á vinnumarkaðnum milli rikis-
stjórnarinnar og verkalýðshreyfingarinn-
ar, líklega hin mestu frá árinu 1955. Þau
átök voru ekki í aðsigi nema vegna þess,
að á ýmsu hafði gengið frá því að ríkis-
stjórnin tók við völdum haustið 1959. Það
var síðasta stjórnmálaverk Ólafs Thors að
forða þessum þjóðfélagsátökum og leggja
grunn að nýjum samskiptum ríkisstjórnar
og verkalýðshreyfingar.
Forystumenn núverandi ríkisstjórnar og
stjórnarflokka þurfa ekki að halda að for-
verar þeirra hafi náð árangri viðreisnar-
tímabilsins átakalaust. Svo var ekki. Á
stuttum valdaferli hefur núverandi ríkis-
stjórn sýnt, að hún hefur ýmislegt til að
bera til þess að verða verðugur arftaki
nöfnu sinnar. Stuðningsmenn ríkisstjórn-
arinnar geta verið vissir um, að hún er á
réttri leið. En ráðherrarnir og þingmenn-
imir þurfa að tala meira við fólkið. Verði
það ekki gert eiga menn eftir að komast
að raun um, að það kemur dagur eftir
þennan dag og að tíminn til næstu kosn-
inga er fljótur að líða.
„Þessi dæmi úr
umræðum líðandi
stundar voru
nefnd til þess að
undirstrika þá
staðreynd, að það
er orðið tímabært
að breyta þessu
þjóðfélagi. Það er
ekki hægt að
ásaka ríkissljórn-
ina fyrir að hún
vilji gera það,
heldur ætti þjóðin
að fylkja sér um
hana og fagna því
að til valda eru
komnir menn,
sem vilja og þora
að takast á við
þetta verkefni...
Ríkisstjórnin er
að gera rétta hluti
en hins vegar
stendur hún rang-
lega að því á
margan hátt.“
T